Hoàng Việt
Cuộc thảo luận tại Tòa án Quốc tế The Hague đang nóng lên sau khi Israel bị cáo buộc đứng sau chiến dịch tấn công bằng máy nhắn tin nhắm vào lực lượng Hezbollah ở Lebanon. Hàng ngàn máy nhắn tin đã phát nổ vào ngày 17 và 18-9-2024, gây ra thương vong lớn và khiến giới quan sát Công Pháp Quốc Tế (CPQT) phải đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp của chiến dịch này theo luật pháp quốc tế. Tại Peace Palace, các cuộc thảo luận tập trung vào việc liệu hành động này của Israel có vi phạm nguyên tắc pháp lý trong xung đột vũ trang hay không.
A. Xung đột giữa Hezbollah và Israel dưới góc nhìn Công Pháp Quốc Tế
Trước tiên, cần làm rõ loại hình xung đột giữa Hezbollah và Israel. Theo Công Pháp Quốc Tế (CPQT), có hai loại xung đột chính được phân loại để áp dụng các quy định của pháp luật nhân đạo quốc tế: xung đột quốc tế (IAC) và xung đột phi quốc tế (NIAC). Israel và Hoa Kỳ thường xếp Hezbollah vào danh sách các tổ chức khủng bố, điều này có nghĩa là các thành viên của Hezbollah không được xem là tù binh chiến tranh (POW) nếu bị bắt giữ.
Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu CPQT cho rằng xung đột giữa Israel và Hezbollah không còn là một cuộc xung đột phi quốc tế (NIAC) nữa. Hezbollah hiện không chỉ là một nhóm vũ trang đơn thuần mà còn có vai trò quan trọng trong chính quyền Lebanon, kiểm soát các khu vực chiến lược và sở hữu quân lực vượt trội so với quân đội chính quy của Lebanon. Từ đó, nhiều chuyên gia xem xung đột giữa Israel và Hezbollah là xung đột quốc tế (IAC), và theo quy định của CPQT, người tham chiến từ phía Hezbollah có thể được hưởng quy chế POW.
Điều này đặt ra tranh cãi lớn, đặc biệt khi Israel và Hoa Kỳ phản đối việc công nhận các quyền lợi POW cho Hezbollah, tương tự cách Hoa Kỳ từng đối xử với tù nhân Taliban bằng cách gọi họ là “unlawful combatants”, từ đó phủ nhận quyền lợi POW.
B. Phân tích pháp lý về chiến dịch “Máy Nhắn Tin”
Chiến dịch kích nổ máy nhắn tin của Israel là một hoạt động tấn công tinh vi, nhắm vào hệ thống liên lạc của Hezbollah. Về mặt kỹ thuật, cuộc tấn công này được xem như một ví dụ điển hình về chiến tranh phi truyền thống. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu hành động này có tuân thủ các quy định về pháp luật nhân đạo quốc tế hay không, đặc biệt khi nhiều thành viên Hezbollah bị tấn công trong lúc không tham chiến.
1. Mục tiêu quân sự (Military Target)
Theo Công Pháp Quốc Tế, một mục tiêu quân sự là đối tượng có thể bị tấn công hợp pháp trong xung đột vũ trang. Trong trường hợp này, người bạn Pháp của tôi lập luận rằng vì các thành viên Hezbollah không tham gia chiến đấu trực tiếp vào thời điểm bị tấn công, họ không thể bị xem là mục tiêu quân sự hợp lý. Tuy nhiên, quan điểm này có thể không chính xác.
Miễn là xung đột vũ trang vẫn đang diễn ra, các thành viên của lực lượng tham chiến vẫn có thể bị xem là mục tiêu quân sự hợp pháp, bất kể họ có đang trực tiếp tham chiến hay không. Điều này có nghĩa rằng việc Hezbollah sử dụng máy nhắn tin, dù trong hoàn cảnh sinh hoạt dân sự, vẫn có thể biến họ thành mục tiêu hợp pháp nếu họ được coi là người tham chiến. Vì các máy nhắn tin chỉ được sử dụng bởi các thành viên Hezbollah, việc Israel nhắm vào các thiết bị này vẫn có thể coi là hợp pháp dưới góc nhìn của CPQT.
2. Tính cần thiết quân sự (Military Necessity) và Ngoại giao lãnh sự
Một trong những khía cạnh đáng tranh cãi là việc một nhân viên ngoại giao Iran bị thương trong vụ tấn công. Người bạn Pháp của tôi cho rằng điều này vi phạm các quy định về ngoại giao lãnh sự, do việc làm hại một nhân viên ngoại giao không tham gia chiến tranh là hành động trái với luật quốc tế.
Tuy nhiên, tôi lập luận rằng tính cần thiết quân sự của chiến dịch nhắm vào các máy nhắn tin của Hezbollah, vốn được sử dụng cho mục đích quân sự, không yêu cầu Israel phải dự đoán trước việc một nhân viên ngoại giao sử dụng các thiết bị này. Vì các máy nhắn tin được sản xuất đặc biệt cho Hezbollah, tính cần thiết của cuộc tấn công nhằm phá hủy hệ thống liên lạc quân sự vẫn có thể được biện minh.
3. Tính tương xứng (Proportionality)
Nguyên tắc tương xứng trong pháp luật nhân đạo quốc tế yêu cầu rằng thiệt hại đối với thường dân phải được giảm thiểu và không vượt quá lợi ích quân sự đạt được từ cuộc tấn công. Trong trường hợp này, một số thành viên Hezbollah bị tấn công trong các khu vực dân cư, và có người đang đi chợ hoặc sinh hoạt bình thường.
Tuy nhiên, theo các báo cáo, chất nổ được sử dụng trong các máy nhắn tin chỉ đủ mạnh để gây hại cho người sử dụng thiết bị và không tạo ra thương tích lớn đối với những người xung quanh. Điều này cho thấy Israel đã tuân thủ nguyên tắc tương xứng, ít nhất là về mặt kỹ thuật. Dù thường dân có thể bị ảnh hưởng, mức độ thiệt hại không vượt quá lợi ích quân sự mà Israel đạt được.
Kết luận
Chiến dịch “Máy Nhắn Tin” của Israel, dù có tính chất tinh vi và mới lạ, vẫn đặt ra nhiều câu hỏi về tính hợp pháp theo Công Pháp Quốc Tế. Việc tấn công các thiết bị liên lạc của Hezbollah có thể được coi là hợp pháp nếu xét từ khía cạnh “mục tiêu quân sự” và “tính cần thiết quân sự”. Tuy nhiên, tranh cãi về việc ảnh hưởng đến thường dân và nhân viên ngoại giao Iran vẫn cần được làm rõ thêm trong bối cảnh một cuộc xung đột phức tạp như ở Lebanon.
Dù vậy, chiến dịch này cho thấy một xu hướng trong chiến tranh hiện đại, nơi các công nghệ thông tin liên lạc có thể trở thành công cụ quan trọng trong chiến lược quân sự, và đồng thời cũng là mục tiêu tấn công của các lực lượng vũ trang.
