Bình luận thời sự kinh tế – chính trị | Tháng 4/2025
Khi thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ mạnh trong những tuần gần đây, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent nhanh chóng chỉ ra một “thủ phạm mới”: công cụ trí tuệ nhân tạo DeepSeek của Trung Quốc.
Theo ông, cú sụt này “liên quan nhiều hơn đến công nghệ AI mới của Trung Quốc” hơn là từ chính sách của Tổng thống Donald Trump – bao gồm một loạt thuế quan áp lên hơn 100 quốc gia, cả đồng minh thân cận lẫn các đảo không người ở.
Nhưng phải chăng đây là một màn đánh tráo nguyên nhân điển hình – khi trí tuệ nhân tạo trở thành vật tế thần mới cho những quyết sách kinh tế thiếu cân nhắc và mang tính biểu tượng nhiều hơn thực chất?
DeepSeek – AI Trung Quốc hay tấm bình phong hoàn hảo?
DeepSeek, một mô hình ngôn ngữ chi phí thấp do Trung Quốc phát triển, thực sự đã khiến giới công nghệ Mỹ lo lắng. Giá cổ phiếu của Nvidia – trụ cột trong ngành AI phần cứng – lao dốc 17% trong một phiên, xóa sạch gần 600 tỷ USD vốn hóa.
Nhưng nói rằng sự sụp đổ thị trường là do AI Trung Quốc gây ra – mà không nhắc đến bối cảnh chiến tranh thương mại toàn diện được Trump phát động chỉ vài ngày trước đó – là một cách dẫn dắt dư luận quá thuận tiện.
Tại sao phải đổ lỗi cho AI?
Trong chính trị, khi chính sách gây ra hệ lụy tiêu cực, người lãnh đạo hiếm khi nhận sai. Thay vào đó, họ tìm “thủ phạm” khác – tốt nhất là một đối tượng vừa khó kiểm chứng, vừa khiến dân chúng sợ hãi hoặc bối rối.
AI Trung Quốc, với cái tên lạ lẫm và mối liên hệ mơ hồ tới các vấn đề an ninh – từ thao túng thông tin đến gián điệp – là lựa chọn hoàn hảo cho vai diễn đó.
Nó giúp chính phủ:
-
Đánh lạc hướng dư luận khỏi hậu quả từ chính sách thuế, vốn bị các doanh nghiệp và chuyên gia cảnh báo là “phản tác dụng”.
-
Duy trì giọng điệu cứng rắn với Trung Quốc, phục vụ cho thông điệp tranh cử kiểu “Nước Mỹ trên hết”.
-
Định khung cuộc khủng hoảng như một cuộc chiến công nghệ – chứ không phải hệ quả kinh tế do con người tạo ra.
Chiến tranh thương mại – tác nhân thực sự
Trong khi đó, loạt thuế quan Trump vừa ban hành trong “sắc lệnh 2.4” bao trùm:
-
Cả các nền kinh tế có thặng dư thương mại với Mỹ (như Tây Ban Nha)
-
Cả các đối tác quốc phòng (Nhật, Hàn, EU)
-
Cả các đảo không người như Diego Garcia (chỉ có căn cứ quân sự Mỹ)
Chính sách thuế không phân biệt bạn – thù, sản xuất – không sản xuất, chiến lược – biểu tượng.
Nó khiến thị trường toàn cầu bất an, doanh nghiệp lo ngại về đứt gãy chuỗi cung ứng, người tiêu dùng Mỹ đối mặt với giá cả tăng cao – tất cả diễn ra trước khi DeepSeek xuất hiện.
Giải độc “DeepSeek” – tỉnh táo trước trò đánh tráo
Không phủ nhận DeepSeek có thể thay đổi cục diện ngành AI trong dài hạn, nhưng hiện tại, nó chỉ là mồi lửa nhỏ trong khi chính sách thuế của Trump là mồi xăng.
Thị trường không sụp vì DeepSeek. Thị trường sụp vì niềm tin vào sự ổn định chính sách bị rút ống thở.
Trong thời đại AI, thủ phạm không phải lúc nào cũng là máy học. Đôi khi, chính là con người – với quyền lực và sự láu cá chính trị – mới là người lập trình ra khủng hoảng.
