NYT: Lòng trung thành đang chia cắt một thị trấn Ukraine vừa được giải phóng (1/2)

A Gray Area of Loyalties Splinters a Liberated Ukrainian Town

Cù Tuấn dịch

Tóm tắt: “Bạn bè cũ giờ không còn là bạn nữa,” một phụ nữ ở thị trấn Sviatohirsk cho biết. Thị trấn này giờ vẫn bị chia cắt không phải do chiến hào và pháo binh, mà do lòng trung thành của mọi người nằm ở đâu: với Matxcơva hay Kyiv.

SVIATOHIRSK, Ukraine – Khi Myroslava, một giám đốc xây dựng 36 tuổi, trở về quê hương Sviatohirsk ở miền đông Ukraine vào tháng trước, cô tưởng rằng ngôi nhà của mình đã bị pháo kích phá hủy hoàn toàn.

Trên thực tế ngôi nhà của cô không đến nỗi bị hư hại quá mức nặng nề, nhưng cô phát hiện ra một điều khác còn đáng lo ngại hơn: Những người hàng xóm của cô, những người đã ở lại thị trấn trong thời kỳ Nga chiếm đóng, đã lấy cắp đồ đạc, vật liệu cách nhiệt và ngói lợp từ nhà cô và một cửa hàng khác mà cô trông coi trong thị trấn.

Đây là những người mà cô đã cùng lớn lên, Myroslava than thở. Tệ hơn nữa, những viên gạch của nhà cô bị lấy đi có thể nhìn thấy trên mái nhà của người hàng xóm.

“Bạn bè giờ không còn là bạn nữa,” Myroslava nói vào một ngày tháng 11 lạnh giá. Mái tóc nâu của cô ấy được búi trong một chiếc mũ len và thân hình nhỏ bé của cô ấy được bao bọc trong chiếc áo khoác mùa đông. “Hàng xóm giờ không còn là hàng xóm. Người thân – một phần trong số họ không cũng không còn là người thân nữa, bởi vì không ai ngờ chúng tôi sẽ quay lại.”

Những lo lắng tương tự đã diễn ra giữa các cư dân của thị trấn, dù rằng đến giờ thị trấn này vẫn còn rất ít người kể từ khi lực lượng Ukraine giải phóng nó vào tháng 9. Sự xuất hiện của quân Nga trong mùa hè đã đặt ra một phép thử đối với người dân ở Sviatohirsk và các cộng đồng gắn bó chặt chẽ khác ở phía đông Ukraine, nơi giáo hội Nga và truyền hình Nga trong nhiều năm đã cổ vũ lòng trung thành với Matxcơva.

Khi những thường dân chạy trốn khỏi Sviatohirsk gặp lại những người hàng xóm từng ở lại, những người dân nói rằng giờ đây họ nhìn nhau với ánh mắt nghi ngờ. Và khi mùa đông lạnh giá bắt đầu, thị trấn vẫn bị chia cắt – không phải vì các đường giao thông hào và pháo binh, mà vấn đề là lòng trung thành của mọi người nằm ở đâu: với Matxcơva hay Kyiv.

Sự nghi ngờ tăng cao đến mức người dân thậm chí không nhất trí với nhau được là bên nào, Nga hay Ukraine, chịu trách nhiệm về các vụ pháo kích tấn công nhiều khu phố khác nhau trong thị trấn, mà đã làm hư hại nhà cửa và giết chết hàng chục người.

Một người đàn ông lớn tuổi từ chối cung cấp tên của mình cho biết: “Thậm chí không ai tiết lộ phe của mình – ai ủng hộ cho ai và tất cả những thứ đó. Ông đang ngồi bên một bếp lò bằng thép ấm áp tại một quán cà phê tạm bợ tên là Bouchée, nơi được coi là lãnh thổ trung lập trên thực tế: Bouchée một nơi mà cả những người thân Ukraine và thân Nga đều có thể đến ăn mà không bị quấy rầy, miễn là họ giữ im lặng.

Chính quyền địa phương mới thành lập của thị trấn đã nhận ra vấn đề, và hy vọng rằng những cư dân có tình cảm thân Nga cuối cùng sẽ chấp nhận Kyiv, đặc biệt là khi các điều kiện được cải thiện sau khi cư dân đã phải sống trong hoàn cảnh không có điện và các dịch vụ cơ bản trong thời kỳ Nga chiếm đóng.

“Kết nối điện thoại di động đang hoạt động, nhà máy bánh mì đang hoạt động, bưu điện Ukraine đang hoạt động,” Volodymyr Rybalkin, người đứng đầu chính quyền quân sự địa phương, người đóng vai trò như một thị trưởng lâm thời, cho biết. “Tôi nghĩ rằng ngay cả những người cố tình ở lại Sviatohirsk dưới sự chiếm đóng, chờ đợi cái gọi là ‘thế giới Nga’, sớm muộn cũng sẽ hiểu rằng họ đã sai lầm đến mức nào.”

Nhưng việc chuyển đổi đó không hề dễ dàng.

Ngay cả trước chiến tranh, sự hiện diện của Tu viện Hang động – tổ chức trung thành với Giáo hội Chính thống Nga và được coi là một trong năm địa điểm linh thiêng nhất của giáo hội Nga – đã khiến thị trấn Sviatohirsk này nổi tiếng là thân Nga. Nhận thức đó được củng cố do vị trí của Sviatohirsk ở Donbas, một khu vực chủ yếu nói tiếng Nga, nơi Matxcơva trong nhiều thập kỷ đã thúc đẩy sự hoài niệm về Liên Xô.

Tuyên truyền, đặc biệt là trên truyền hình, đã giúp Điện Kremlin gây ảnh hưởng đến một số thường dân nói tiếng Nga ở phía đông Ukraine, ngay cả khi nó mô tả sai khu vực này về cơ bản là một phần của Nga, và viện dẫn sự đàn áp được cho là của những người nói tiếng Nga ở đó như một lý do biện minh cho việc xâm lược.

Cách mà Sviatohirsk sẽ hòa nhập lại với Ukraine từ giai đoạn Nga chiếm đóng gây rắc rối vẫn chưa rõ ràng. Theo các quan chức địa phương, khoảng 650 người vẫn còn sót lại từ dân số khoảng 4.000 người trước chiến tranh. Khoảng 120 cư dân đã quay trở lại Sviatohirsk kể từ khi quân Nga rút lui.

Những người mới hồi hương như Myroslava tin rằng nhiều người có cảm tình với Ukraine sẽ quay trở lại khi thời tiết ấm áp hơn vào mùa xuân, làm giảm đi tình cảm thân Nga của người dân địa phương.

Myroslava, mà đã trở về nhà vào tháng 10, cho biết: “Người dân đang dần bắt đầu quay trở lại Sviatohirsk vì nhiều người trong số họ không thể trả tiền thuê nhà ở các thành phố khác, và họ quay trở lại ngay cả khi nhà của họ đã bị phá hủy.” Cô từ chối cung cấp họ của mình vì lý do an toàn.

Ảnh: Trên đường phố của thị trấn, một người đàn ông đang đẩy quan tài của một đứa trẻ đi chôn lại. Đứa trẻ này đã bị chết do pháo kích và cái chết của em đang được cảnh sát điều tra để tìm nguyên nhân tử vong.

———————