Chống dịch không cần luật hay cần có định chế ‘Tuyên bố vùng dịch’?

0
11
Ảnh minh họa chụp tại Hà Nội hôm 29/7/2021. AFP PHOTO

RFA

Tại kỳ họp thứ nhất hôm 28/7, Quốc hội khóa XV đã ban hành nghị quyết tán thành việc Chính phủ được áp dụng các biện pháp cần thiết ngoài luật để chống dịch COVID-19. Với mục tiêu được cho là nhằm để ứng phó kịp thời, có hiệu quả với diễn biến phức tạp của tình hình dịch COVID-19, sớm ổn định và kiểm soát dịch bệnh.

Theo quyết định này, Chính phủ được sử dụng nghị quyết, chỉ thị, công điện và các hình thức văn bản khác để ban hành quy định các biện pháp phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19.

Ngoài ra, Chính phủ còn có thể đề xuất Thủ tướng quyết định chuyển nguồn kinh phí trong dự toán ngân sách đã được duyệt trước đó, hay tạm ứng ngân sách trong trường hợp vượt dự toán đã phê duyệt để chống dịch.

Mặt tích cực là để ứng phó trong tình trạng nguy nan và khẩn trương như thế này. Nhưng bên cạnh đó nó cũng có khả năng để xảy ra những khiếm khuyết như những quyết định vội vàng có động cơ không tốt.
-Nhà báo Võ Văn Tạo

Trả lời RFA từ Nha Trang hôm 29/7, nhà báo Võ Văn Tạo cho biết ý kiến của mình:

“Quyết định của Quốc hội mới đây cho phép Thủ tướng Chính phủ có những quyết định ngoài phạm vi luật pháp cho phép… thì theo tôi trong hoàn cảnh dịch bệnh hiện nay thì cũng cần thiết. Nó cũng tương tự các quốc gia khác ban bố tình trạng khẩn cấp khi gặp thiên tai nặng như Mỹ bị bão Katrina chẳng hạn. Tôi nói ví dụ như việc mua thiết bị y tế, Sài Gòn có vụ mua 288.000 liều vắc-xin COVID-19 của AstraZeneca, nhưng kẹt trong kho đến 22 ngày vì vướng quy định phải qua quy trình mua sắm công. Tức là mua hàng hóa vật tư phải qua quy trình rất mất thời gian.”

Do đó, Nhà báo Võ Văn Tạo cho rằng việc cho phép Thủ tướng Chính phủ có những quyết định ngoài phạm vi luật pháp cho phép là đúng. Vì theo ông Tạo, dịch bệnh không chỉ cục bộ một nơi, trong khi cần lưu chuyển hàng hóa để đảm bảo đời sống và sản xuất… Tuy nhiên Nhà báo Võ Văn Tạo cho rằng quyết định trao thêm quyền cho chính phủ có hai mặt:

“Mặt tích cực là để ứng phó trong tình trạng nguy nan và khẩn trương như thế này. Nhưng bên cạnh đó nó cũng có khả năng để xảy ra những khiếm khuyết như những quyết định vội vàng có động cơ không tốt. Bởi vì rõ ràng chúng ta đã biết nhiều việc rồi… những giáo sư, bác sĩ, anh hùng, đại biểu Quốc hội có tên tuổi trong đợt dịch vừa rồi cũng nâng giá thiết bị y tế để móc túi người bệnh. Tôi nghĩ phải đặt ra nguyên tắc là bất cứ ai cũng có thể tham nhũng, trong khi lâu nay Đảng Cộng sản Việt Nam cứ quan niệm là cán bộ cao cấp của Đảng là không tham nhũng. Thực tế không phải vậy, chẳng hạn như ông Đinh La Thăng, ủy viên Bộ chính trị, cựu Bí thư Thành ủy Sài Gòn… rồi một số ông cao cấp khác như các Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông… Cho nên phải lường khả năng đó nữa.”

Giải thích lý do vì sao Chính phủ cần được áp dụng những biện pháp chống dịch như trong điều kiện ban bố tình trạng khẩn cấp… nhưng lại không ban bố tình trạng khẩn cấp? Lãnh đạo Chính phủ cho rằng nếu ban bố tình trạng khẩn cấp sẽ có những tác động bất lợi đến quốc phòng, an ninh, kinh tế, trật tự an toàn xã hội, đối ngoại và đời sống nhân dân…

Vậy làm sao để hài hòa giữa việc chống dịch hiệu quả, mà không vi phạm pháp luật, công bằng trong trợ giúp các địa phương chống dịch và bảo vệ người dân, công chức trước những vi phạm pháp luật không đáng có?

Cần chế định chính quyền “Tuyên bố vùng dịch”

Theo Luật sư Đặng Đình Mạnh thuộc Đoàn Luật sư TPHCM, đó là cần chế định chính quyền “Tuyên bố vùng dịch”.

Trao đổi với RFA hôm 29/7 từ Sài Gòn, Luật sư Đặng Đình Mạnh, giải thích:

“Dịch đến đâu, nó làm đình đốn mọi hoạt động thường nhật ở nơi đó, từ quan hệ công, công-tư đến quan hệ tư.

Đối với quan hệ công, cơn dịch đã từng làm nhiều cơ quan công quyền phải tạm đình chỉ trách nhiệm cung ứng dịch vụ công cho công chúng. Đình chỉ cả hệ thống tài phán ban phát công lý. Đồng thời, nó làm phát sinh thêm nhiều công việc mang tính chất lâm thời, thậm chí, chưa từng được dự liệu trong bất kỳ quy định luật pháp nào.”

Ảnh minh họa chụp tại Hà Nội hôm 29/7/2021. AFP.

Theo Luật sư Mạnh, để đối phó với cơn dịch, thì một số quyền tự do cơ bản của công dân mang tính cách hiến định cũng đã phải buộc tạm đình chỉ thực hiện. Việc ban hành các quy định giãn cách xã hội bao gồm biện pháp hạn chế đi lại, giao tiếp giữa công dân, một mặt là giải pháp y tế, mặt khác, về phương diện pháp lý cần được nhìn nhận đã làm hạn chế các quyền tự do của công dân như: Quyền tự do đi lại.

Cũng thế, Luật sư Mạnh cho rằng, biện pháp truy vết tiếp xúc của cá nhân đối với các ca dương tính đã xâm phạm vào quyền bí mật đời sống riêng tư, điện thoại. Ngoài ra, việc đóng cửa các chợ đầu mối, chợ truyền thống, các nhà hàng, cửa hiệu buôn bán … đều là các sự hạn chế quyền tự do kinh doanh, lao động của công dân…

Đối với quan hệ tư, theo Luật sư Mạnh, cơn dịch làm đình đốn việc thực hiện khá nhiều khế ước thương mại lẫn dân sự vì sự hạn chế giao thương, đi lại… Luật sư Đặng Đình Mạnh nói tiếp:

“Nếu xem các Chỉ thị 15 và 16 của Thủ tướng Chính phủ là các biện pháp hành chính được ban hành vì mục đích y tế, phòng chống dịch, thì “Tuyên bố vùng dịch” là biện pháp pháp lý cần thiết để giảm thiểu các hậu quả mà các Chỉ thị 15 và 16 gây phát sinh.

Liên quan đến việc “Tuyên bố vùng dịch”, về thẩm quyền, tham chiếu vào Luật Phòng, Chống bệnh truyền nhiễm 2007, trong trường hợp bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A khi dịch lây lan nhanh từ tỉnh này sang tỉnh khác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe con người như hiện nay, thì thẩm quyền công bố dịch bệnh thuộc về Thủ tướng Chính phủ (điểm c, khoản 2 điều 38).”

Quốc hội khóa mới nên khẩn cấp đưa vấn đề bổ khuyết thẩm quyền “Tuyên bố vùng dịch” của chính quyền vào nghị trình lập pháp.
-Luật sư Đặng Đình Mạnh

Luật sư Đặng Đình Mạnh đưa ra dẫn chứng, toàn văn Luật Phòng, Chống bệnh truyền nhiễm 2007 chủ yếu quy định về nội dung phòng chống bệnh truyền nhiễm như đúng tên gọi của văn bản luật. Không có những nội dung mang lại lợi ích pháp lý của một “Tuyên bố vùng dịch” như giải trừ trách nhiệm hành chính về cung cấp dịch vụ công, tạm đình chỉ các quyền tự do hiến định của công dân, giải trừ, giảm trừ hoặc miễn trừ các nghĩa vụ dân sự … Theo Luật sư Mạnh, đây là một khoảng trống rất lớn trong luật pháp thực tại cần phải được nhanh chóng bổ khuyết. Ông nói:

“Cơn đại dịch rồi cũng phải qua đi. Các công sở sẽ trở lại cung cấp các dịch vụ công. Các quyền tự do công dân mang tính cách hiến định sẽ lại phục hồi đầy đủ và được luật pháp bảo vệ. Các nghĩa vụ dân sự sẽ được các bên hoặc cơ quan tài phán xem xét lại trên cơ sở “Tuyên bố vùng dịch” để được giải trừ, giảm trừ hoặc miễn trừ trong thời gian dịch bệnh. “Tuyên bố vùng dịch” trở thành phương tiện pháp lý để khoan sức dân, ổn cố xã hội hậu cơn dịch.”

Thế nên theo Luật sư Mạnh, Quốc hội khóa mới nên khẩn cấp đưa vấn đề bổ khuyết thẩm quyền “Tuyên bố vùng dịch” của chính quyền vào nghị trình lập pháp.