The Interpreter
Giải thích về cuộc chiến đang ngày càng thăng cấp giữa Trump – Biden về Trung Quốc.
Alex Ward, ngày 29 tháng 6 năm 2020
Translated from Vox Article “Donald Trump is vulnerable on China. So is Joe Biden.”
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) đang bắt tay với Phó Tổng thống Joe Biden (trái) bên trong Đại sảnh Nhân dân vào ngày 4 tháng 12 năm 2013 ở Bắc Kinh, Trung Quốc.
Trung Quốc đang dần trở thành tâm điểm trong chính sách đối ngoại của cuộc tranh cử năm 2020, và cuộc chiến xoay quanh bên đảng nào – ứng cử viên nào – có thể dẫn dắt đất nước tốt nhất đang diễn ra sôi nổi.
Đối với Tổng thống đương nhiệm Donald Trump, đây là vấn đề về việc ai “cứng rắn” hơn. Trên tiêu chí đó, đương nhiên, ông ấy tin rằng mình đang chiếm thế thượng phong. Ông đã triển khai cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, đã chỉ trích gay gắt Bắc Kinh về việc phản ứng chậm khi đại dịch coronavirus xảy ra, và có thể nói rằng ông ấy đã ưu tiên mối quan hệ Mỹ – Trung nhiều hơn bất cứ tổng thống tiền nhiệm nào.
Trong khi đó, cựu Phó Tổng thống Joe Biden tranh cãi rằng Trump đã không làm được gì trừ “giơ cao đánh khẽ”, biến bản thân thành một con hổ giấy trước Trung Quốc, theo lời một cố vấn của ông cho hay. Cụ thể, ông ấy chỉ ra cách mà cuộc chiến thương mại đã không thể thúc đẩy nền kinh tế Mỹ như Trump đã hứavà cách Trump đã hợp tác với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Tuy nhiên, Biden không thực sự nói đến việc ông ấy tốt hơn Trump như thế nào, chỉ nói rằng ông sẽ làm tốt hơn Trump. Có một điểm rõ ràng ở đây: Biden sẽ nhắm đến việc hợp tác cùng các đồng minh để đẩy lùi Bắc Kinh, khác với việc Trump muốn nước Mỹ đơn thương độc mã giải quyết vấn đề.
Ngoài các vấn đề trong nước như nền kinh tế và virus Corona, việc giữ cho nước Mỹ nằm “trên cơ” Trung Quốc trong trật tự toàn cầu được nhắm đến để trở thành một vấn đề lớn mặc dù trên thực tế, nó đã trở thành như vậy rồi.
Tuần trước, Uỷ ban Dân Chủ Quốc gia đã đưa một đoạn quảng cáo 30 giây ở các bang dao động – chủ yếu Pennsylvania, Michigan và Wisconsin – chỉ trích về cuộc chiến thương mại Trump khơi mào. “Trump nói ông ấy sẽ trở nên cứng rắn trên các vấn đề Trung Quốc. Ông ấy đã không làm thế – ông ấy đã bị dắt mũi,” một giọng nói trong phần lồng tiếng nói. “Donald Trump đã thua” tuy nhiên cuộc chiến tranh thương mại mà ông ta đã bắt đầu, vẫn tiếp tục.
Đây là một phần của kế hoạch để tiến xa hơn trong tấn công Trump về cuộc chiến thương mại, bao gồm cả các cuộc điện thoại với những người nông dân chịu ảnh hưởng cũng như những nhà Dân Chủ nổi tiếng, như cựu Thống đốc South Bend, Indiana, ông Pete Buttigieg.
“Cuộc chiến thương mại thất bại của Trump đã tàn phá các nền ngành công nghiệp trên toàn quốc. Các trang trại phá sản đang ở mức cao chưa từng thấy kể từ Cuộc Đại suy thoái, người tiêu dùng đang phải trả giá cao hơn khi mua hàng, và các nhà sản xuất đang bước vào thời kỳ suy thoái,” theo lời của Adrienne Watson, giám đốc DNC “War Room”. “Nước Mỹ không thể nào trải qua thêm bốn năm Trump bại trận trước Trung Quốc được nữa.”
Sự việc như được thêm dầu vào lửa khi vào tuần trước cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton trong cuốn sách của mình đã tiết lộ rằng Trump đã thỏa thuật với ông Tập để mua đậu nành của Mỹ đổi lại cho việc ông tái đắc cử. Bolton cũng viết rằng Trump tin rằng việc ông Tập cho hơn 1 triệu người Hồi ở Duy Ngỗ Nhĩ vào trại tập trung là “chính xác những điều đúng đắn cần làm.”
“Donald Trump đã bán đứng tất cả chúng ta cho chính phủ Trung Quốc, và biến ông ta trở thành vị tổng thống hèn yếu, hai mặt nhất trong lịch sử Hoa Kỳ khi đụng đến vấn đề với Trung Quốc,” Andrew Bates, phát ngôn viên chiến dịch của Biden nói, nhấn mạnh thêm một vài quan chức Trung Quốc công khai ủng hộ Trump tái đắc cử.
Đảng Cộng hòa cũng không buông tha những hình tượng họ áp cho Biden về vấn đề Trung Quốc. Vào tối thứ Tư, Trump đã tweet rằng “Biden thất bại cùng Trung Quốc” bởi quốc gia đã “đưa chúng tôi đến dọn dẹp” dưới thời chính quyền Obama. Trong cùng nỗ lực sai lầm tiếp diễn, ông đã tuyên bố rằng việc áp thuế hàng hóa Trung Quốc đã mang lại thêm cho nền kinh tế Mỹ hàng tỷ đô la.
Đây là lời lẽ dùng để tấn công đã quen thuộc của Trump; chiến dịch tháng trước của ông cũng đã cho ra một đoạn quảng cáo tuyên bố rằng Biden chẳng là gì ngoại trừ “ một con rối của Trung Quốc.”
Trong đoạn quảng cáo 30 giây, chiến dịch nói rằng Hunter Biden, con trai của ứng cử viên Joe Biden, bằng một cách nào đó đã kiếm được 1 tỷ đô từ đất nước này (một sự thổi phồng quá mức) và rằng Biden bố đã muốn bình thường hóa thương mại với Bắc Kinh khi còn làm phó Tổng thống. Rõ ràng, mục tiêu ở đây chính là phác họa hình tượng nhà chính trị gia muốn làm thân với chính quyền Bắc Kinh hơn là tiếp cận những người lao động Mỹ đang gặp khó khăn.
Chiến dịch của ông Trump tin vào đó và cả những luận điệu khác có thể mang lại chiến thắng cho vị Tổng thống vào tháng 11 tới. “Ứng cử viên Biden đã làm việc được 47 năm và chẳng đạt được gì trừ đưa ra chính sách dỗ dành Bắc Kinh,” Ken Farnaso, phó thư kí báo chí của chiến dịch bầu cử cho ông Trump nói, cho biết thêm “ông Trump đã đối chất với những hành vi sai trái của Trung Quốc trên chính trường quốc tế.”
Không ai trong cả hai ứng cử viên tỏ ra hứng thú với việc xuất hiện hợp tác với ứng viên chủ chốt trao đổi thương mại với Hoa Kỳ. Sau cùng thì, dư luận đã cho thấy thái độ nước Mỹ đối với Trung Quốc đã giảm mạnh, khi mà những chính trị gia cùng các chuyên gia đối ngoại đang ngày càng áp dụng các chính sách đối nghịch với chính quyền Bắc Kinh.
Điều đó liên quan rất nhiều đến các chính sách của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong các năm qua cũng như nước Mỹ nhận ra người Trung sẽ không chịu ở chiếu dưới. Về phía ông Tập, ông đã cho bắt người Hồi ở Duy Ngỗ Nhĩ vào các trại tập trung, có một đội quân để đánh cắp hàng triệu dữ liệu của Mỹ, và xây dựng hàng loạt vũ khí hủy diệt nguy hiểm.
Kể cả khi Biden muốn trở nên thân thiện hơn với Trung Quốc, các chính sách hiện tại của cả ông Trump và ông Tập đều sẽ khiến chúng trở nên bất tiện, khi mà gần như tất cả các nhà lãnh đạo Washington hiện tại và hầu như nước Mỹ đều đang giữ một vài sự chỉ trích chính quyền Bắc Kinh.
Những quảng cáo và dòng tweet là một phần của chiến lược chính trị, đặc biệt là vào thời gian này khi cuộc tranh cử đang diễn ra. Một cuộc tranh luận thực sự sẽ chú tâm đến tính rắc rối và phức tạp của việc quản lý mối quan hệ song phương quan trọng nhất thế giới, cho dù có rất ít, hoặc không, có cơ hội để những cuộc bỏ phiếu công khai có được sự tranh luận sôi nổi như vậy.
Nhưng các ứng cử viên có thể làm quảng cáo – có đầu óc hay không – khi họ cảm thấy đối thủ đặc biệt dễ tấn công ở một phương diện cụ thể. Trong trường hợp này, cả hai bên đều đúng.
Tại sao nhược điểm của Trump lại nằm ở Trung Quốc
Lý thuyết của Trump khi còn là ứng cử viên năm 2016, và cho đến bây giờ khi đã là Tổng thống, chính là cuối cùng ông ấy cũng có thể chấm dứt việc Trung Quốc tăng phí nhân công và sản xuất của Mỹ. Công việc mà các công ty Mỹ cung cấp ở nước ngoài cho nguồn lao động giá rẻ sẽ quay trở lại. Ngành công nghiệp của Trung Quốc sẽ ngừng đánh cắp các tài sản trí tuệ của các công ty Mỹ. Và Bắc Kinh sẽ để các tập đoàn của Mỹ cạnh tranh công bằng trên thị trường béo bở của mình.
Tất cả những điều này và hơn thế nữa đáng lẽ phải dẫn nền kinh tế của Mỹ đi lên, đặc biệt là ngành nhôm và thép ở Trung Tây, và đảo ngược lại tình thế cùng thái độ nhún nhường những năm qua của các nhà lãnh đạo Nhà Trắng.
Không có bất cứ thắc mắc nào khi Trump lần đầu châm ngòi cuộc chiến thương mại, áp thuế lên hàng tỷ đô hàng hóa Trung Quốc – dẫn đến những đáp trả của chính quyền Bắc Kinh. Vấn đề cho ngài Tổng thống ở đây chính là sự mơ hồ trong chiến thắng của ông ấy đối với trận địa Trung Quốc.
Tổng thống Donald Trump cùng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang rảo bước cùng nhau tại Mar-a-Lago tại West Palm Beach, Florida, ngày 4 tháng 7 năm 2017.
“Đảng Dân Chủ đã đúng: Gần như chẳng có công ty nào ở Mỹ được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại,” Edward Alden, chuyên gia thương mại toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nói với tôi. Chi phí cho các nhà sản xuất Mỹ đã tăng lên và sự trả đũa thuế quan của Trung Quốc chỉ làm tổn thương thêm nông dân, ông nói. “Ngày càng khó để chỉ ra người chiến thắng.”
Các số liệu cũng không mấy khả quan hơn cho ngài Tổng thống. Cuộc chiến thương mại đã làm bay hơi khoảng 2 ngàn tỉ đô la giá trị niêm yết thị trường chứng khoán của các công ty Mỹ và đang được dự đoán sẽ làm giảm thu nhập trung bình khoảng 600 đô năm nay. Những người nông dân hy vọng Trump sẽ cứu họ khỏi tai ương thì đang chứng kiến những khoản nợ ngày càng tăng cùng với tỉ lệ phá sản ngày càng lớn.
Nhưng điều đó không nhất thiết nghĩa là những người ủng hộ Trump sẽ quay lưng lại với vị Tổng thống. Một vài cuộc khảo sát đã cho thấy nông dân ở Iowa và một vài nơi khác khá ưa thích sự cứng rắn của Tổng thống, trong khi một vài người khác nói rằng sự cứng rắn này của ngài Tổng thống đang hủy hoại cuộc sống của họ.
“Donald Trump là điều tồi tệ nhất từng xảy đến với nền nông nghiệp Hoa Kỳ. Trung Quốc đã ngừng mua đậu nành của chúng ta, và tôi thì sợ rằng chúng ta sẽ chẳng bao giờ có lại thị trường đó lần thứ hai,” người nông dân ở Wisconsin tên Craig Myhre cho biết. “Nông dân đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Tổng thống Trump.”
Tình cảnh trên có thể lí giải tại sao Trump, theo như cuốn sách mới của Bolton, lại quay lại bàn đàm phán thương mại với ông Tập khi thảo luận về cuộc tranh cử 2020:
“Tuyệt vời làm sao, khi Trump sau đó chuyển hướng cuộc trò chuyện sang chiến dịch tranh cử Tổng thống sắp tới, đề cập đến sự ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc, và rằng mong ông Tập có thể đảm bảo chiến thắng cho mình. Ông ấy còn nhấn mạnh sự quan trọng của những người nông dân, và rằng việc tăng sức mua đậu nành cũng như lúa mì của Trung Quốc có thể ảnh hướng đến kết quả phiếu bầu. Tôi đã muốn đề cập từng chữ Trump nói, nhưng cuộc xem xét tiền xuất bản của chính phủ không cho phép điều đó.”
Trump và Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer, người cũng có mặt ở trong phòng lúc đó, phủ nhận rằng điều này đã xảy ra. Tuy nhiên, Biden rõ ràng có một cơ hội để tung cho Trump một cú đau,dù việc đó sẽ khó có thể diễn ra suôn sẻ.
Alden cũng lưu ý rằng ông Biden cũng sẽ chỉ trích Trung Quốc vì các hoạt động thương mại và vi phạm nhân quyền – nhưng không mạnh mẽ như Trump đã từng. Đó là một thông điệp tinh tế để vượt qua trong một năm bầu cử, đặc biệt là khi các chiến lược thương mại đơn giản hơn để nắm bắt, và đảng Dân Chủ ít có ý kiến tiêu cực về Bắc Kinh.
Nhưng Alden tin rằng Biden và đảng Dân Chủ có thể đưa ra hai lập luận có thể vin vào sau đó, ngoài việc Trump vụng về giải quyết vấn đề dịch bệnh COVID-19.
Đầu tiên, Trump lạm dụng các đồng minh, đặc biệt là ở châu Á và châu Âu, khiến cho Washington khó đẩy lùi Bắc Kinh hơn. Hoa Kỳ, sau đó, thực sự phải tiến hành cuộc chiến thương mại một mình. Khi đối phó với một kẻ bắt nạt, tốt hơn hết là nên có một băng đảng lớn đứng về phía bạn, ông nói, và chính quyền Trump đã xa lánh mọi thành viên của băng đảng.
Thứ hai, nhờ những lời nói của Bolton, Biden có thể nói một cách xác đáng rằng Trump đã nói dối về việc ông chăm chú và đề phòng nhất cử nhất động từ Trung Quốc. Đằng sau cánh cửa đóng kín, tổng thống thân thiện với ông Tập và bán hết lợi ích quốc gia Mỹ vì lợi ích chính trị của mình.
Những hướng đi đó cộng với những gì Ely Ratner, cựu cố vấn an ninh của Biden ở Nhà Trắng, đã nói với tôi khi đảng Dân Chủ đang nhắm đến: “Thông điệp chính từ đảng Dân Chủ chính là Trung Quốc là đối thủ hàng đầu của chúng ta, nhưng ở mọi khía cạnh, Trump lại đang củng cố sức mạnh Bắc Kinh và làm suy yếu của chúng ta.” Ông tiếp: “Với tất cả những thứ lừa đảo và tào lao, chính sách Trung Quốc của Trump là một thất bại.’’
Kết cục, đảng Dân chủ, theo như Ratner, sẽ lấy ví dụ Trump đã làm nước Mỹ suy yếu thế nào trước Trung Quốc trên một loạt lĩnh vực: kinh tế, công nghệ, giáo dục, môi trường.
Nếu như ông ấy có thể đưa ra các luận điểm và khiến chúng trở nên thuyết phục, ông ấy có thể sẽ lật ngược ván cờ về vấn đề xoay quanh Trung Quốc với Trump. Điều đó đương nhiên là một yêu cầu cao, và còn khó khăn hơn nữa khi chính Biden cũng có những điểm yếu trong vấn đề Trung Quốc mà Trump chắc chắn sẽ khai thác triệt để.
Vì sao Biden lại có điểm yếu trong vấn đề với Trung Quốc
Luận điểm của Biden về Trung Quốc – và, thực sự, luận điểm xuyên suốt chiến dịch của ông ấy – chính là ông ấy không phải Trump. Nhưng chi tiết hơn, ông ấy đã chỉ ra hàng thập kỷ kinh nghiệm trong các chính sách đối ngoại của mình, bao gồm tám năm trong Nhà Trắng, như một lý do giải thích vì sao ông ấy có thể xử lý mối quan hệ với Trung Quốc trong khoảng thời gian này.
Mặc dù vậy, một vài chuyên gia cho rằng đây chỉ là chiếc vỏ bên ngoài. “Tôi nghĩ rằng khi so sánh về vấn đề Trung Quốc, đảng Dân Chủ sẽ dễ dàng lộ ra điểm yếu hơn so với đảng Cộng Hòa,” June Teufel Dreyer, chuyên gia Trung Quốc tại University of Miami nói với tôi.
Joe Biden, trong vai trò Phó Tổng thống, cùng Chủ tịch Tập Cận Bình nâng ly trong một bữa tiệc trưa với Trung Quốc ngày 25 tháng 9 năm 2015 tại Washington DC
Chỉ trích chủ yếu chính là Biden, người thứ hai trong chính quyền Obama, đã không làm gì để ngăn Trung Quốc bành trướng quân sự cũng như kinh tế trong suốt hai nhiệm kỳ.
Về mặt quân sự, mặc dù đã “đẩy một trục về châu Á” để đối đầu với Bắc Kinh, Dreyer nói rằng chính quyền Obama đã không thực sự dồn tài nguyên vào để biến điều đó thành sự thật. Vào năm 2015, ông Tâp đã hứa tại Nhà Trắng rằng Trung Quốc sẽ ngừng quân sự hóa các đảo nhân tạo tại biển Hoa Nam, vùng biển mà nước này tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ.
Nhưng chỉ sau một vài tháng, rõ ràng là ông Tập đã phá vỡ lời hứa của mình, tăng cấp sự căng thẳng tại vùng biển giữa Mỹ, các đồng minh và Trung Quốc. Việc vẫn còn tồn tại và tiếp tục quá trình quân sự hóa sẽ là một vấn đề mà Trump hay Biden phải đối mặt.
Về mảng thương mại và kinh tế, đoàn đội của ông Trump và một vài chuyên gia cảm thấy Biden sẽ có vấn đề khi phải trả lời. “Chính quyền Obama đã ngủ quên trên vấn đề,” Alden nói.
Năm 2010, các công ty thẻ tín dụng lớn như Visa, Mastercard, American Express đã cầu xin các đại diện thương mại của Obama tiến hành các hành động đáp lại việc Trung Quốc từ chối mở cửa cho họ gia nhập thị trường, đặc biệt là khi Bắc Kinh đã hứa với họ từ năm 2006. Nhưng chính quyền của Obama đã không thành công, để lại vấn đề cho Trump đàm phán.
Trong thời kỳ đầu năm quyền, các chuyên gia đánh giá, Nhà Trắng và ông Obama không thực sự ngăn cản việc Trung Quốc đang gian lận trên hệ thống của WTO, dựa vào trao đổi hàng hóa với giá cả của Mỹ. Chỉ đến khi bước sang nhiệm kì thứ 2, Obama mới nghiêm túc xem xét vấn đề này.
Và Trump cũng sẽ tấn công Biden trên cả phương diện cá nhân. Ông ấy chắc chắn sẽ lợi dụng bình luận của Biden năm ngoái khi ông ấy đánh giá thấp sự tăng trưởng kinh tế của đất nước. “Trung Quốc sẽ cướp bữa ăn của chúng ta sao? Thôi nào.,” Biden phát biểu ở Iowa. “Họ không phải là những kẻ xấu xa. Nhưng đoán xem? Họ cũng không ganh đua với chúng ta.” Tổng thống cũng sẽ tiếp tục tấn công việc con trai của Biden làm ăn ở Trung Quốc, mặc dù đã có những bằng chứng xác thực rằng đây là kết quả của chơi xấu. Một Uỷ ban Thượng viện dẫn đầu bởi Đảng Cộng Hòa đang điều tra về vấn đề này.
Đây cùng một số luận điểm khác sẽ buộc Biden phải đưa ra những bào chữa mạnh mẽ hơn. Ratner, người hiện tại làm việc cho Center for a New American Security think tank ở Washington, có một vài ý kiến/
Đầu tiên, bối cảnh cho mối quan hệ Mỹ – Trung đã thay đổi. “Trung Quốc mà đảng Dân Chủ phải đối mặt vào năm 2021 không phải là thứ họ đã đối mặt một thập kỷ trước,” anh nói. Điều đó dẫn đến sự tái cấu trúc rộng hơn bên trong chính các đảng về việc nước Mỹ phải giải quyết Trung Quốc như thế nào, điều mà một vài người đang gợi ý sẽ hạn chế Biden nếu ông ấy muốn vươn tay đến Bắc Kinh.
Thứ hai, Biden nên giữ vững những điều mình đã đạt được với Trung Quốc. “Ông ấy có tiền sử chống lại Tập Cận Bình và đạt được kết quả.” Ratner nói với tôi, bao gồm cả bản thỏa thuận năm 2015 anh ấy giúp ngăn cản các hành vi trộm cắp trên mạng và khiến cho Trung Quốc phải đồng ý về thỏa thuận biến đổi khí hậu – cho dù các cựu quan chức Obama thắc mắc ông ấy có bao nhiêu công.
Mặc dù vậy, Dreyer từ University of Miami nghĩ rằng tất cả những điều này là quá ít, quá muộn cho đảng Dân chủ. Họ nên thấy sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cuộc tìm kiếm quyền lực ở châu Á và thế giới, đặc biệt là dưới thời Tập Cận Bình, và bây giờ đang tìm cách tỏ ra cứng rắn và biết trước về đất nước khi họ đã trải qua hàng thập kỷ để khắc phục vấn đề này. “Trump không thể nào tệ hơn Obama và Biden.”
Hai ứng cử viên, vô số tuyên bố – và nói mới chỉ là khởi đầu cho cuộc tranh luận Trump – Biden về các vấn đề chính trong các chính sách đối ngoại. Nó sẽ ngày càng nổi bật hơn, và cả gay gắt hơn, trong các tháng tiếp theo.
Translation by Duong Nguyen
Copy edits by Helen Nguyen
