Những dấu hỏi về sự công bằng và tốn kém đối với người Việt Nam bị mắc kẹt ở nước ngoài muốn về nước

0
9
Vietnam's strict border policies have left many overseas Vietnamese struggling to get home [File: Kham/Reuters]

Chính sách biên giới nghiêm ngặt của Việt Nam đã khiến nhiều Việt kiều chật vật khi về quê [Tập tin: Kham / Reuters]

Những chuyến bay về nước của Việt Nam dành cho những công dân bị mắc kẹt ở nước ngoài đã bị cản trở bởi những lo ngại về chi phí và sự thiên vị.

ALJAZEERA– 3 Jan 2022

Ba Sàm lược dịch

Hà Nội, Việt Nam – Vũ, một công nhân nhập cư ở Đài Trung, Đài Loan, hy vọng được trở về nhà ở miền Bắc Việt Nam, trên một trong những chuyến bay hồi hương hàng tháng do chính phủ Việt Nam tổ chức trong thời kỳ đại dịch.

Nhưng sau ba lần nộp đơn cho Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc năm ngoái, thế rồi bảy tháng trời Vũ không thấy có hồi âm gì.

“Mỗi lần tôi gọi cho họ, họ bảo tôi đợi, nhưng tôi đã đợi cả nửa năm rồi”, Vũ, người làm việc với một công ty điện tử Đài Loan theo hợp đồng ngắn hạn, nói với báo Al Jazeera.

Sau khi lùng sục trên mạng tìm những người cùng hội cùng thuyền, Vũ đã từ bỏ việc chờ đợi, và đến tháng 7 năm ngoái đã đặt vé của chuyến bay thuê bao từ Đài Bắc đến Đà Nẵng do Vietjet khai thác. Đế cho chuyến đi, bao gồm 21 ngày cách ly kiểm dịch và một số xét nghiệm COVID-19, tiêu tốn của cô 59.000 đô la Đài Loan (2.100 đô la Mỹ), tương đương với khoảng hai tháng lương của cô ở Đài Loan. Chuyến bay của chính phủ sẽ có giá 14.000 đô la Đài Loan mới (500 đô la). Trước đại dịch, các chuyến bay thương mại từ Đài Bắc đến Đà Nẵng chỉ có giá 100 đô la.

“Không ai giải cứu tôi, vì vậy tôi phải tự giải cứu mình,” Vũ nói, người yêu cầu chỉ sử dụng họ của mình. “Tôi không thể đợi lâu hơn nữa.”

Vũ tự cho mình là người may mắn so với nhiều đồng nghiệp của cô ở Đài Loan, những người vẫn còn mắc kẹt vì họ không thể đảm bảo một chỗ trên chuyến bay của chính phủ hoặc đủ tiền mua vé chuyến bay thuê bao.

Việt Nam đã đình chỉ tất cả các chuyến bay thương mại quốc tế vào tháng 3 năm 2020 để ngăn chặn sự lây lan của COVID-19, chỉ nối lại các chuyến bay quốc tế cho một số quốc gia vào ngày 1 tháng 1 vừa qua.

Qua đại dịch, chính phủ đã thực hiện các chuyến bay đặc biệt cho công dân Việt Nam bị mắc kẹt ở nước ngoài, cũng như cho phép một số chuyến bay thuê bao cho một số người nước ngoài, bao gồm công nhân có tay nghề cao, chuyên gia và nhà đầu tư. Khoảng 200.000 người Việt Nam ở nước ngoài đã chờ đợi để về nước, tính đến tháng 9, theo báo cáo của các phương tiện truyền thông nhà nước trích dẫn các số liệu từ chính phủ.

Tháng trước, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết 200.000 công dân đã được đưa về nước kể từ khi đại dịch bắt đầu, với hơn 800 chuyến bay của chính phủ hoạt động với tinh thần “không bỏ lại ai phía sau”.

‘Biết ơn’

Người nộp đơn phải nộp hồ sơ tại đại sứ quán hoặc lãnh sự quán Việt Nam, ưu tiên chính thức cho những người có tình trạng sức khỏe cơ bản, người già, trẻ em, phụ nữ có thai và những người đã hết hạn visa hoặc hợp đồng lao động. Những người được chấp nhận sẽ phải liên hệ trước vài ngày để xác định chuyến bay và nhận hướng dẫn thủ tục mua vé.

Nhưng những cân nhắc về khoản chi phí, cách trở về không gian đi lại và sự thiếu minh bạch – về cách người dân được lựa chọn cho chương trình của chính phủ – đã đặt ra câu hỏi về việc ai được quyền trở về nhà.

Phạm, một sinh viên đại học ở Canada, người yêu cầu chỉ được giới thiệu bằng họ của mình, nói với Al Jazeera rằng anh có thể chen ngang khi xếp hàng, mặc dù trường hợp của anh không khẩn cấp, do có mối quan hệ cá nhân với một nhân viên tại Đại sứ quán Việt Nam ở Ottawa..

Phạm cho biết: “Sứ quán đã thông báo cho tôi về ngày bay và yêu cầu tôi phải trả lời trong vòng ba ngày,” anh quyết định về Việt Nam để tiết kiệm chi phí sinh hoạt tại Canada, sau khi các lớp học đại học của anh chuyển sang trực tuyến.

“Nếu tôi không chấp nhận lời đề nghị, người khác sẽ lấy chỗ đó. Có rất nhiều người đang chờ để bay về nhà, vì vậy tôi nghĩ tốt hơn là tôi nên về.

Chuyến về nhà của Phạm vào tháng 12 năm 2020 đã tiêu tốn của anh 2.600 đô la, cao hơn gấp đôi so với mức giá anh phải trả trước đại dịch.

“Đó là gói cứu hộ rẻ nhất mà tôi có thể nhận được, và cho biết thêm rằng một số người bạn của anh đã chờ đợi gần một năm mà không có kết quả,” Phạm cho biết. “Sứ quán chỉ giải cứu những người có đủ khả năng.

Nguyễn, người tốt nghiệp chương trình MA ở Hàn Quốc, đã trả 470 đô la cho một chỗ trên chuyến bay của chính phủ, vào tháng 9 năm 2020, sau 5 tháng chờ đợi để có được chỗ ngồi.

Vietnam’s government has operated special flights to bring stranded citizens homes [File: Kham/Reuters]

“Tôi không ngờ một chuyến bay cứu hộ lại đắt như vậy, nhưng tôi không còn lựa chọn nào khác,” Nguyễn, người yêu cầu chỉ sử dụng họ của mình, nói với Al Jazeera. “Họ [Đại sứ quán] nói với tôi là hãy biết ơn về chuyến bay, không nên có thái độ cục cằn về điều đó”.

Sự không hài lòng của Nguyễn càng tăng lên bội phần khi anh phát hiện ra chuyến bay của mình đã chật cứng, mặc dù được đảm bảo rằng nó chỉ có một nửa số hành khách so với thường lệ.

“Tôi rất sợ bị nhiễm virus trên chuyến bay. Tôi đã nghĩ sẽ có những ghế trống ở bên cạnh mình, nhưng không, máy bay đã hết chỗ ”, anh nói.

Chính phủ Việt Nam đã tổ chức các chuyến bay đặc biệt để đưa những người dân mắc kẹt về nhà [Tập tin: Kham / Reuters]

Bộ Ngoại giao Việt Nam và các cơ quan đại diện ngoại giao tại Hàn Quốc, Canada và Đài Loan đã không trả lời yêu cầu bình luận của Al Jazeera.

Trên các phương tiện truyền thông trong nước, một số bài báo đã kêu gọi chấm dứt các chuyến bay “giải cứu” tình trạng khó khăn của người Việt Nam ở nước ngoài, mặc dù trong đó người viết đã kiềm chế không chỉ thẳng vào chính quyền.

Phát biểu tại hội thảo qua mạng do báo Thanh Niên News tổ chức vào tháng trước, Tiến sĩ Lương Hoài Nam, một chuyên gia hàng không trong nước, đã cáo buộc các nhân vật giấu tên hưởng lợi từ sự chênh lệch giữa chi phí thực tế của các chuyến bay và số tiền phải trả, điều này “hủy hoại cho ngành du lịch và gây thiệt hại cho nền kinh tế ”.

“Nêu bằng chứng về “đường dây chặt chém”, tiến sĩ Nam cho hay bạn bè và người quen của ông phải trả trọn gói “cho các đại lý” từ ít nhất 80 triệu đồng đến 240 triệu đồng để hồi hương từ Hoa Kỳ, song không có sự minh bạch về việc số tiền đó được phân chia cho hãng hàng không bao nhiêu, khách sạn bao nhiêu, vào túi ai bao nhiêu.”

Trong nhóm Facebook nổi tiếng Tôi và Sứ quán (“Me and embassies”), người Việt Nam ở nước ngoài đã chia sẻ kinh nghiệm trả tiền vé máy bay đắt đỏ từ các nước như Nga, Thái Lan, Úc, Mỹ, Canada, Malaysia, Hàn Quốc và Singapore.

Một số thành viên đã cáo buộc hành vi sai trái, thường là việc nhân viên các cơ quan đại diện ngoại giao tăng phí giả tạo.

Vào năm 2018, quản trị viên Vương Xuân Nghiêm của nhóm đã khởi sự một bản kiến nghị trên Internet, cáo buộc các hoạt động bất hợp pháp tại các cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là tính phí dịch vụ quá mức và thu phí trái phép.

Theo một báo cáo mà Vương công bố về các hoạt động của nhóm trong năm đó, có 173 công dân Việt Nam cho biết họ đã phải trả thêm những khoản tiền phi lý tổng cộng 10.346 đô la từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2019.

Nới lỏng biên giới

Đối với những người Việt Nam mắc kẹt, đã có chút ánh sáng cuối đường hầm trong những tuần gần đây.

Kể từ tháng 11, nước láng giềng Campuchia đã cho phép nhập cảnh miễn kiểm dịch đối với tất cả những người đã được tiêm chủng, mở ra một con đường gián tiếp cho những người Việt muốn về nước.

Sau nhiều lần bùng phát các trường hợp COVID-19 làm cản trở điều kiện mở cửa trở lại vào năm ngoái, Việt Nam hôm thứ Bảy vừa qua đã nối lại các chuyến bay thương mại với Hoa Kỳ và tám điểm đến châu Á, bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan.

Theo như các hạn chế được nới lỏng, thì những người nhập cảnh đã được tiêm chủng đầy đủ, hoặc đã khỏi bệnh sau COVID-19, sẽ chỉ cần tự cách ly trong ba ngày, thay vì phải vào cơ sở cách ly. Nhiều chuyến bay đến Úc và Châu Âu dự kiến sẽ nối lại trong những tuần tới.

Hòa, một chuyên gia trẻ sống ở Bremen, Đức, nói với Al Jazeera rằng anh rất mong được về nhà lần đầu tiên kể từ năm 2019.

“Tôi không thể về kịp Tết Nguyên đán nhưng chắc chắn năm nay được về nhà”, Hòa nói.