Vào chiều ngày 29/5/2020, tại trụ sở Tòa án tỉnh Bình Phước xãy ra một vụ chấn động dư luận, anh Lương Hữu Phước nhảy lầu tự sát sau khi bị Hội đồng xét xử phúc thẩm Tòa án tỉnh Bình Phước bác đơn kháng cáo kêu oan, giữ nguyên mức án 03 năm tù mà bản án sơ thẩm của Tòa án thành phố Đồng Xoài đã tuyên đối với anh. Vụ việc làm dấy lên nghi ngờ việc xét xử của 2 cấp tòa án của tỉnh Bình Phước thiếu công tâm và chính xác!? Để lý giải vấn đề này, tôi nghĩ chúng ta phải đi vào phân tích, làm rõ diễn biến của tai nạn giao thông vào lúc 13h ngày 15/01/2017 tại đường Nguyễn Huệ thuộc khu phố Suối Dá, phường Tân Xuân, thị xã Đồng Xoài và quá trình cơ quan tiến hành tố tụng để xác định lỗi của các bên liên quan đến tai nạn.
Theo nội dung của Bản án sơ thẩm ngày 29/3/2018, Bản án phúc thẩm ngày 9/10/2018 và Bản án sơ thẩm ngày 5 & 6/12/2019 (bản án ghi cả ngày là chưa đúng, việc xét xử có thể kéo dài 2 ngày, nhưng tuyên án ngày nào thì phải ghi ngày ấy), thì diễn biến của tai nạn như sau: Vào lúc 11h ngày 15/01/2017, sau khi uống rượu tại nhà ông Phạm Văn Tuấn, anh Lương Hữu Phước ra về trước, đến 13h cùng ngày, anh Trần Hữu Quý gọi anh Phước đến đổi đôi dép, anh Phước điều khiển xe mô tô (BS: 93H8-5674) quay lại nhà ông Tuấn, thì ông Quý rủ anh Phước đi hát Karaoke, do ông Quý không có nón bảo hiểm, nên anh Phước chở ông Quý về nhà lấy nón. Khi đi đến trước nhà ông Quý tại đường Nguyễn Huệ thuộc khu phố Suối Dá, phường Tân Xuân, anh Phước dừng xe bên lề phải (hướng từ đường ĐT 753 đi ĐT 741) và kêu ông Quý đi bộ qua nhà, ông Quý không chịu nên anh Phước cho xe từ từ rẽ trái sang nhà ông Quý, liền lúc này từ phía ngược lại, có anh Lâm Tươi điều khiển mô tô (BS: 93H2-0547) chở Trị Tiếp chạy tới đụng vào gác chân sau bên trái xe anh Phước gây ra tai nạn giao thông, làm ông Quý té xuống đường bị vỡ xương sọ, dập não tử vong.
Hiện trường khu vực xảy ra tai nạn mặt đường thông thoáng không khuất tầm nhìn, rộng 07m, lấy lề phải theo hướng đi của anh Lâm Tươi (hướng từ đường ĐT741 đi ĐT753) làm chuẩn xác định được:
– Xe 93H8-5674 (xe anh Phước) ngã sang trái, đầu quay hướng ĐT741, trục trước cách lề 02m, trục sau cách lề 1,9m;
– Xe 93H2-0547 (xe Lâm Tươi) ngã nghiêng sang trái, đầu xe hướng vào lề phải và chếch về huớng ĐT 741, trục trước cách lề 2,9m, trục sau cách lề 3,9m;
– Vết cày do trục sau xe 93H8-5674 tạo ra dài 0,8m, đầu vết cày cách lề 2,2m; cả 02 xe đều không có vết thắng và vết trượt.
Kết quả kiểm tra dấu vết trên 02 phương tiện: Xe 93H8-5674 (xe anh Phước) gác chân sau bên trái bị gãy, ốp sườn giữa bên trái bị vỡ, chụp bugi bị gãy đứt, tay cầm bên trái bị bào mòn; Xe 93H2-0547 (xe Lâm Tươi), phuột trước bị gãy, vành bánh xe trước cong biến dạng vào trong (KT: 30x15cm), chắn bùn trước, đèn chiếu sáng phía trước bị vỡ.
Đo nồng độ cồn trong hơi thở, anh Phước có nồng độ cồn là 0,69mg/l khí thở, Lâm Tươi là 0,57mg/l khí thở, và Lâm Tươi không có bằng lái xe theo quy định.
Từ kết quả khám nghiệm hiện trường và dấu vết trên 02 phương tiện, cho thấy khi anh Phước cho xe từ từ qua đường, Lâm Tươi từ hướng ngược chiều chạy đến tông mạnh vào gác chân sau bên trái, hất tung bánh xe sau của xe anh Phước ngược trở lại về phía sau bên phải, làm xe anh Phước ngã úp xuống về bên trái và trôi ngược về phía sau thêm (vết cày dưới đường) 0,8m, như vậy điểm va chạm của 2 xe từ vị trí cách lề 2,2m ra giữa đường. Xe anh Phước chở 02 người mà bị đụng trôi ngược lại như vậy cho thấy lực va chạm rất mạnh, chúng ta đều biết lực va chạm tỉ lệ thuận với vận tốc, khi lực va chạm gây ra như thế đồng nghĩa Lâm Tươi chạy rất nhanh, tôi nghĩ không dưới 60km/h.
Khi xe của Lâm Tươi đụng vào gác chân sau bên trái của xe anh Phước, bánh xe trước của Lâm Tươi sẽ kẹt vào đấy nên làm cho cổ xe gập qua bên phải, lực quán tính sẽ làm cho phần sau của xe bị quăng lộn vòng qua bên trái về trước 180 độ, vì vậy hiện trường mới thể hiện xe Lâm Tươi ngã nghiêng sang trái, đầu xe quay ngược hướng trở lại.
Hiện trường hiện không có vết thắng của xe Lâm Tươi để lại cho thấy, trước đó Lâm Tươi không hề nhìn thấy anh Phước đang qua đường. Bà Hằng và Liên có khai khi điều khiển xe đi tới chỗ anh Phước, Lâm Tươi có quay về phía sau nói chuyện với Trị Tiếp, tuy Lâm Tươi khai không thừa nhận và cho rằng anh Phước qua đường đột ngột dẫn đến anh ta không xử lý kịp, nhưng căn cứ nội dung mà tôi nêu ở trên đủ cở sở kết luận, trước khi gây tại nạn, Lâm Tươi điều khiển xe trong tình trạng không quan sát kỹ tình hình giao thông trên đường.
Như vậy lỗi của ai là nguyên nhân chính, trực tiếp gây ra tai nạn giao thông làm chết ông Quý?
Theo Điều 15 Luật giao thông đường bộ quy định, khi chuyển hướng, người lái xe phải nhường quyền đi trước cho người đi bộ, người đi xe đạp đang đi trên phần đường dành riêng cho họ, nhường đường cho các xe đi ngược chiều và chỉ cho xe chuyển hướng khi quan sát thấy không gây trở ngại hoặc nguy hiểm cho người và phương tiện khác.
Căn cứ điều luật trên, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng của thị xã Đồng Xoài và tỉnh Bình Phước cho rằng lỗi cho xe qua đường không đúng quy định của anh Lương Hữu Phước là nguyên nhân chính, trực tiếp gây ra tai nạn giao thông là có lý. Nhưng nếu chỉ nhất nhất dựa vào lỗi đó của anh Phước để truy cứu trách nhiệm hình sự là chưa toàn diện và máy móc, bởi vì như tôi đã chỉ ra, Lâm Tươi cũng có lỗi rất nặng là điều khiển xe không quan sát, chạy quá tốc độ quy định (khu vực thị xã chỉ được đi với vận tốc 40km/h) nên không nhìn thấy anh Phước đang qua đường và không làm chủ tốc độ, 02 lỗi này của Lâm Tươi rõ ràng là nghiêm trọng hơn lỗi của anh Phước, và nó là nguyên nhân chính, trực tiếp gây ra tại nạn; bên cạnh đó, Lâm Tươi còn có thêm 02 vi phạm khác là điều khiển xe trong tình trạng nồng đồ cồn trong hơi thở rất cao (0,57mg/l) và không có giấy phép lái xe.
Từ phân tích trên chúng ta thấy, lỗi chính dẫn đến gây tai nạn giao thông làm chết người thứ ba của Lâm Tươi nghiêm trọng hơn, lỗi phụ cũng nhiều hơn anh Phước, như vậy theo nguyên tắc xác định lỗi trong vụ tai nạn nhằm truy cứu trách nhiệm hình sự thì người đầu tiên phải bị truy cứu chính là Lâm Tươi. Thực tế cơ quan tố tụng của Bình Phước chỉ khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử anh Lương Hữu Phước là không công bằng, tôi nghĩ rằng chính điều này đã làm anh Phước uẩn ức đi đến quyết định tự sát.
Cũng cần nói thêm về nguyên tắc xử lý hình sự những chủ thể gây tai nạn giao thông làm chết người thứ ba, thực tế có địa phương thì chỉ xử lý người có lỗi nghiêm trọng nhất (như vậy phải là Lâm Tươi), có địa phương thì xử lý cả 02 người gây tai nạn. Đối với địa phương xử lý cả 02 người gây tai nạn thì vướng phải lý luận về nguyên tắc buộc nhiều người phải gánh chịu trách nhiệm đối với cùng một hậu quả. Chúng ta đều biết chỉ trong trường hợp nhiều người cùng cố ý tham gia thực hiện một tội phạm (vấn đề đồng phạm quy định tại Điều 17 BLHS 2015) thì mới có nguyên tắc truy cứu trách nhiệm như vậy, còn đối với tội “Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ” tại Điều 202 BLHS 1999 (nay là Điều 260 BLHS 2015) là tội phạm có lỗi vô ý, người nào có lỗi chính, trực tiếp gây ra hậu quả thì người đó phải gánh chịu trách nhiệm, nếu chúng ta quy kết buộc cả 02 người (Lâm Tươi và anh Phước) cùng gánh chịu chung một hậu quả thì vô tình chúng ta đã áp dụng nguyên tắc truy cứu trách nhiệm hình sự trong lý luận về đồng phạm, điều này là mâu thuẫn với lý luận cơ bản.
Vì vậy, tôi nghĩ Tòa án nhân dân tối cao phải có hướng dẫn vấn đề trên để quá trình áp dụng pháp luật được thống nhất và nghiêm minh, tránh được sự áp dụng tùy tiện, thiếu công bằng vô tình tạo ra những cái chết tức tưởi như trường hợp anh Lương Hữu Phước trong thời gian tới.
