Giai đoạn kỳ dị của nước Nga hình hài mới.

0
121
Ảnh: Sputnik

Lý Xuân Hải

03/10/1993

1.

03/1993 lên Moscow làm việc và ở chung căn hộ với Tran Duc Phu. Đó cũng là giai đoạn kỳ dị của nước Nga hình hài mới. Dân tộc bị hạ nhục. Niềm tin bị đánh mất. Kinh tế tan hoang. Văn hoá suy đồi. Nhà nước rệu rạo. Đất nước nguy cơ tan rã hậu Liên Xô. 

Những năm 90s với nước Nga có thể mô tả là 3 từ: Thay đổi, Hỗn loạn và  Hy vọng.

Tổng thống Nga Boris Yeltsin năm 1993. Ảnh: AP

Giai đoạn ấy TT Eltsin (phe Hành pháp) và phe Đại hội Đại biểu Nhân dân với Xô viết Tối cao là cơ quan thường trực đóng vai trò Lập pháp, triển khai, giám sát tuân thủ (Quốc hội) bắt đầu gây nhau ra mặt. Căng thẳng leo thang, xã hội chia rẽ: một phe ủng hộ TT Eltsin, phe kia theo Khasbulatov chủ tịch Xô viết Tối cao. Ông Khasbulatov lại được ông Rutskoi, anh hùng Liên Xô thời Afganistan, Phó tổng thống của ông Eltsin ủng hộ. Các phe cãi, chửi nhau kịch liệt. Ông Eltsin cáu tiết cấm ông Rutskoi được bước chân vào Điện Cremlin. Sau giai đoạn đó ông Eltsin bỏ luôn chức danh Phó tổng thống khỏi Hiến pháp cho đỡ rách việc.

Xã hội chia rẽ, tư tưởng chia rẽ, con người chia rẽ. 

Các thông tin trái chiều phát ra liên tục. Các phe phái chỉ trích nhau về tính hợp hiến phe kia. Tình hình sau đó diễn ra như trong cuốn phim viễn tưởng với LB Nga – cường quốc hạt nhân. 

Chỉ trong ngày 21-22/09/1993:

1. 20:00 ngày 20/9 TT Eltsin ký sắc lệnh 1400 về việc Cải cách Hiến pháp Nga nội dung chấm đứt hoạt động của Đại hội Đại biểu Nhân dân Xô viết Tối cao.

2. 20:15’ ngày 20/9: Xô viết tối cao ban hành Nghị quyết 5779 tuyên bố Sắc lệnh 1400 không có hiệu lực, phế truất chức Tổng thống của ông Eltsin và tuyên bố ông Rutskoi trở thành Tổng thống mới.

3. 00:25’ ngày 21/9 ông Rutskoi tuyên thệ nhận chức Quyền Tổng thống tại Quốc hội.

4. 00:25’ ngày 21/9 Chánh án Toà án Hiến pháp Nga Zorkin tuyên bố Sắc lệnh 1400 vi phạm hiến pháp với 9 phiếu thuận, 4 phiếu chống của các thẩm phán Toà Hiến pháp.

5. Chính phủ do ông Chernomyrdin đứng đầu ủng hộ TT Eltsin.

6. Dân tình chia rẽ. Thông tin loạn xạ. Vô chính phủ.

Ông Eltsin bảo Quốc hội bố láo lạm quyền, ông ta do dân bầu, không tuân thủ Quốc hội. Không những vậy ông còn cho Quân đoàn bảo vệ Thủ đô mang xe tăng bao vây Nhà Trắng – trụ sở của Quốc hội

Ảnh: Tass

Phe Khasbulatov – Rutskoi tuyên bố Eltsin vi hiến nên phải bị phế truất, lập chiến lũy cố thủ trong Nhà Trắng. 

Trước đó tôi vẫn lượn lờ gần Nhà Trắng xem nhưng khoảng 1-2/10 mấy ông bạn bảo đừng đến nữa… sắp đánh nhau to.

Đỉnh điểm diễn ra 03/10/1993: tôi lươn khươn nằm phòng khách xem TV live. Và mọi thứ diễn ra như thước phim quay chậm: cái xe tăng giật nẩy… khói pháo… đạn trúng toà nhà Quốc hội… tiếng người hú hét… đoạn nổ hàng tràng. Hai bên bắt đầu bắn nhau.

Trên kênh CNN thì phải, ai đó rú lên câu: “Oh My God! Russians are shooting on russians!” Câu nói ấy sau này mấy người Nga bạn tôi nhắc lại như một nỗi đau, một vết sẹo hằn trong tâm hồn lịch sử Nga.

Ảnh: Sputnik

2.

Hàng xóm chúng tôi có hai ông. Một ông ủng hộ Eltsin – cao gầy hay mặc áo khoác màu xám tên là Sergey. Một ông thấp đậm ủng hộ phe Khasbulatov – Rutskoi tên Misha. Hai ông vốn thân tình như Bút Thép – Bóng Nhựa và hay ngồi dưới sân uống bia với nhau. Thân nhưng ngồi 1 lúc là cãi nhau đủ thứ chuyện. Cãi nhau hăng nhất, tất nhiên, về chuyện chính trị. Ông nào cũng bảo phe ông kia tham nhũng, bất tài… lên lãnh đạo đất nước thì nước Nga sẽ sống trong đống phân! Phùng mang, trợn mắt, to tiếng như sắp đánh nhau ăn thịt nhau. Hết bia thì bắt tay nhau ai về nhà nấy

Từ 03/10 ấy cao gầy cứ sáng đi chiều chiều hết nắng lại về. Thấp đậm thì lại sẩm tối đi sáng sớm về. Hỏi mới biết các bố ấy chả làm ăn gì đi ra Nhà Trắng tham gia đánh nhau. Cao gầy theo Eltsin tấn công Quốc hội. Thấp đậm lập chiến luỹ bảo vệ Quốc hội chống Eltsin. Hai người hai bên chiến tuyến. Nhiều khi hai bố này vẫn gặp nhau ở cầu thang: người từ chiến trường về – kẻ đi ra. Mỗi người mỗi phe.

Ông đi hỏi ông về: 

 ⁃ Ở đấy sao?

Ông về:

 ⁃ Ôi… Mày ra đấy… !

Dân Nga chửi tục ghê gớm và những biểu tượng là thay cho câu chửi. Chỗ nào lịch sự thì tôi dịch rồi.

Ông đi:

 ⁃ Ôi 

. Đi đây!

Xong bắt tay nhau! Rồi kẻ lên nhà người ra trận. Nửa ngày sau lại đổi.

Tòa nhà Quốc hội bốc cháy sau khi bị xe tăng chính phủ bắn phá. Ảnh: Sputnik

Chiến trận kết thúc: Eltsin thắng. Quốc hội thua. 

Một hôm cao gầy bê sang bên nhà cho bọn tôi một đầu máy nghe nhạc và mấy thứ lặt vặt. Hỏi đâu ra? Ông ta bảo chiến thắng bọn tao xông vào nhà Quốc hội, có gì “tịch thu” nấy. Tao vớ được cái PC để bàn và máy nghe nhạc. Nhà tao chưa có máy tính nên giữ lại cái PC cho con. Nhạc có rồi nên mang cho bọn mày. Chiến lợi phẩm của tao đấy!

Thế là bọn tôi có cái máy nghe băng casetts khá xịn sò. Của vị dân biểu nào không biết… rất biết sắm đồ xịn.

Không biết cao gầy có cho thấp đậm cái gì không.

Mấy hôm sau lại thấy hai bố này uống bia với nhau.

Thấp đậm chỉ mặt cao gầy nói như khóc:

 ⁃ Eltsin và những… của mày nắm chinh quyền… nước Nga sẽ đi bằng mông… ôi…. Tin tao đi…

Cao gầy, bên thắng trận, vỗ vai thấp đậm an ủi:

 ⁃ Có lẽ mày đúng đấy. 

… Thôi uống!

Thấp đậm bảo cao gầy:

 ⁃ Nước Nga cứ như một dân tộc bị nguyền rủa! 

Cao gầy gật gù có vẻ đồng ý. Có lẽ đó là lần hiếm hoi hai ông đồng quan điểm.

Sau đó phe Quốc hội được ân xá. Nội chiến không xảy ra.

Cuộc sống trở lại bình thường ai làm việc ấy như cũ. Tôi cũng chuyển chỗ sau đó về lại Minsk nên không gặp lại.

Sau đó một thời gian khoảng 1994, nói chuyện với một người bạn Nga lớn tuổi, tôi kể câu chuyện này.

Tôi hỏi: “Vì sao nước Nga như hiện nay?”

Ông trầm ngâm: “Ừ… nước Nga có số phận rất phức tạp”.

Hỏi: “Sự lựa chọn của người dân Nga cả: cách mạng Tháng Mười, mô hình kinh tế – xã hội, hệ tư tưởng”.

Đáp: “Nó phức tạp và không giải thích ngắn gọn được!”

Hỏi: “Nước Nga sẽ làm gì để thay đổi số phận hay ít ra hiện trạng!” 

Đáp: “Đang làm”.

Hỏi: “Chả thấy đường hướng đi đâu! Bao giờ có thể thấy?”

Câu trả lời khá bất ngờ và lạ lẫm từ 1 người như ông: “Theo Horoscope nước Nga là Bảo Bình. Thiên niên kỷ sau, thế kỷ 21, là Thiên niên kỷ Bảo Bình. Nước Nga đổi vận sau 2000”.

Hỏi: “Ai sẽ làm nên điều ấy?”

Đáp: “Eltsin. Ông ta cũng Bảo Bình”.

Cười hỏi: “Chả nhẽ Chúa Trời phải là thầy bói để vận hành Vũ Trụ?”.

Nghiêm túc đáp: “Đó chỉ là sự trùng hợp tình cờ. Mọi thứ cứ chuyển động và khi gặp nhau ở 1 điểm thì rốp… sập khóa! Đó là Quy luật ít người thấy trong sự Hỗn loạn”.

Hỏi: “Khó tin một ông tổng thống nát rượu, đầy ngẫu hứng có thể làm được điều ấy!”

Đáp: “Ông ta chỉ là biểu tượng. Không ai trên thế giới này muốn nước Nga, trang bị vũ khí hạt nhân tận răng, được cai trị ngẫu hứng bởi 1 cá nhân cả”.

Nghe như đùa nhưng diễn biến như thể thế thật.

Bầu cử 1996 ông Eltsin rõ là thua đã tái đắc cử tổng thống phút chót nhờ giới tài phiệt và các nhà tổ chức giấu mặt. Mà đám tài phiệt cũng chỉ là công cụ nhất thời thôi. Nhóm thu xếp là ai đó khác. Nhìn vào số phận đám tài phiệt thì thấy.

Năm 2000 ông Eltsin đột ngột từ chức và đưa ông Putin lên vũ đài chính trị đỉnh cao. Sự chuẩn bị cũng lại không thể của 1 cá nhân.

Chính cố Tổng thống Nga Boris Yeltsin đã bổ nhiệm ông Vladimir Putin làm người kế tục mình (Nguồn: Sputnik)

3.

Đến nay đã tròn 30 năm. Thiên niên kỷ mới cũng đã đến hơn 20 năm. 

Biết bao thay đổi chóng mặt xảy ra với nước Nga. Và người Nga vẫn đang đối mặt với những thách thức ghê gớm trong cuộc sống.

Hỗn loạn vẫn chưa hết, Thay đổi chưa đủ tới và Hy vọng vẫn nhấp nháy xa xa như vốn vẫn thế.

Năm 2015 nghe và đọc nguyên văn bài phát biểu của ông Putin với ngữ điệu rất Mujik tại kỷ niệm 70 năm thành lập Liên hiệp quốc, tôi thấy rất rõ ràng: nước Nga với ông Putin đã lựa chọn khác trước. Hành xử nước Nga sẽ khác trước đó: ông Putin và nhóm của ông tin chắc cách làm cũ sẽ biến nước Nga thành Nam Tư hay Syria thứ hai.

Ngẫm lại thấy những gì chúng ta chứng kiến hôm nay dường như là những bước đi đầy toan tính của ít nhất 10-15 năm trước chứ không hề ngẫu hứng trong một thế giới của những quy tắc không như xưa tôi từng nghĩ.

Ngày nay ở nước Nga có còn những Sergey hay Misha mới đang tranh luận với nhau về số phận đất nước của họ đi về đâu không?

Hàng năm cứ đến khoảng thời gian này ký ức và những câu chuyện xưa lại quay về. 

Chúc đất nước Nga với thiên nhiên tuyệt đẹp, văn hóa đặc sắc và những con người đáng yêu sớm tìm được chìa khóa cánh cửa dẫn đến Bình an!

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here