FT phỏng vấn nhân vật của năm – Volodymyr Zelenskyy: ‘Tôi là người có trách nhiệm hơn là dũng cảm’ (2/3)

Cù Tuấn

CUỘC SỐNG KHÔNG GIỐNG CUỘC ĐỜI

Zelenskyy sinh ra trong một gia đình người Ukraine gốc Do Thái ở Kryvyi Rih, một thành phố luyện thép ở trung nam Ukraine. Vào những năm 1990 thời hậu Xô Viết, đó là một nơi đầy khó khăn và hỗn loạn, nơi một người trẻ như Zelenskyy phải tự tạo ra vận may cho mình, nhưng quá trình giáo dục của ông thì tương đối thoải mái. Mẹ của ông là một kỹ sư và cha của ông là giáo sư khoa học máy tính. Zelenskyy là học trò cưng của giáo viên ở trường, ông nói, bởi vì ông rất đáng tin cậy và hài hước. “Mọi người đều yêu mến tôi. Tôi là nguồn năng lượng của mọi nhóm bạn bè,” Zelenskyy kể.

Zelenskyy gặp Olena ở trường và họ trở nên thân thiết ở trường đại học, nơi Zelenskyy học khoa luật còn cô học kiến trúc. Họ tiếp tục thành lập một nhóm hài kịch và công ty sản xuất kịch bản cực kỳ thành công. Được đặt tên theo quận nơi họ lớn lên, nhóm hài kịch Kvartal 95 đã đi lưu diễn ở Ukraine và Nga, trước khi công ty của họ sản xuất một bộ phim truyền hình ăn khách mà đã khởi động sự nghiệp chính trị của Zelenskyy.

Zelenskyy đã tuyên bố tranh cử tổng thống của mình vào đêm giao thừa năm 2018, với nền tảng chống tham nhũng và chống các định chế, rất giống với nền tảng của nhân vật ông đóng trên TV. Chưa đầy bốn tháng sau, ông đã đánh bại đương kim Tổng thống Petro Poroshenko theo một cách gây chấn động khi giành được 73% phiếu bầu.

Là một tay mơ làm chính trị, Zelenskyy thừa kế một đất nước từng có chiến tranh với Nga kể từ khi Nga xâm lược lần đầu tiên vào năm 2014 và ông thề sẽ mang lại hòa bình. Người Ukraine, sau khi quá mệt mỏi với những lời hứa thất hứa và thái độ quân phiệt của Poroshenko, đã coi Zelenskyy, một người nói tiếng Nga bản địa được cho là có cái nhìn tích cực hơn ở Moscow, là người có thể đạt được một thỏa thuận với Putin để chấm dứt đổ máu. Nhưng hóa ra Putin không có ý định thỏa hiệp một chút nào.

Ở các mặt khác, thành tích của Zelenskyy trong hai năm rưỡi đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống của ông chỉ đạt mức trung bình. Ông đã thông qua những cải cách quan trọng, bao gồm cả việc bán đất, nhưng đạt được rất ít tiến bộ trong việc giải quyết tham nhũng hoặc giảm ảnh hưởng của giới tài phiệt Ukraine.

Zelenskyy điều hành thông qua một nhóm nhỏ gồm những cộng sự đáng tin cậy nhưng thường không đủ tiêu chuẩn, nhiều người trong số họ là bạn bè hoặc cộng sự lâu năm trong sự nghiệp kinh doanh biểu diễn của ông. “Có rất nhiều người kỳ lạ xung quanh ông ấy, rất nhiều quyết định kỳ lạ,” một cựu thành viên trong chính phủ của Zelenskyy nói.

Một số cáo buộc Zelenskyy có tính cách độc đoán. Ông sa thải các quan chức vì họ không tạo ra kết quả ngay lập tức. Một đạo luật chống tài phiệt chính trị được thông qua vào năm 2021, mặc dù có lẽ có ý định tốt, nhưng trên thực tế đã trao cho tổng thống quyền lực vô hạn để trừng phạt các kẻ thù cá nhân hoặc chính trị. Nỗ lực của ông để truy tố tổng thống tiền nhiệm Poroshenko, một ông trùm bánh kẹo, về tội phản quốc đã bị các quốc gia phương Tây lên án.

Ngay cả một số nhân viên của Zelenskyy cũng thừa nhận rằng ông khá là nhạy cảm. Bản thân Zelenskyy nói rằng: một điều ông đã học được từ tháng Hai là “đừng bị xúc phạm bởi những điều nhỏ nhặt”. Các nhà ngoại giao từng theo dõi Tổng thống Ukraine nói rằng ông không tin vào động cơ của phương Tây và vẫn sợ bị phản bội.

SỐ PHẬN ĐÃ CHỌN CHÚNG TA

Những nghi ngờ về khả năng lãnh đạo đất nước của Zelenskyy trong chiến tranh đã tan biến sau cuộc tấn công của Nga. Vị Tổng thống này dường như bước vào một vai trò mới – cùng với bộ quần áo kaki mới.

Iuliia Mendel, người từng là thư ký báo chí của Zelenskyy, nói rằng ông thiếu kinh nghiệm và kỷ luật để trở thành một nhà lãnh đạo vĩ đại trong thời bình nhưng phù hợp hơn để lãnh đạo trong thời kỳ chiến tranh hỗn loạn. “Ông ấy là một con người chứa đầy sự hỗn loạn,” cô nói. “Trong chiến tranh, đó là sự hỗn loạn. Ông ấy cảm thấy như ở nhà.”

Ruslan Stefanchuk, người phát ngôn của quốc hội Ukraine và là một đồng minh chính trị thân cận của Zelenskyy, đã ghi nhận sự thay đổi tại cuộc họp đầu tiên của Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia vào ngày 24 tháng 2. “Tôi có thể nói rằng ông ấy đang ở trong một tâm trạng cực kỳ hiếu chiến. Và ông ấy nói, “Hãy nhìn xem, lịch sử đã chọn chúng ta. Định mệnh đã chọn chúng ta. Và bây giờ chúng ta phải sống theo lựa chọn đó.”

Không chỉ quân đội cần phải huy động mà toàn bộ quốc gia Ukraine phải đứng lên. Zelenskyy hợp lý hóa việc ra quyết định giữa văn phòng của ông, chính phủ và quốc hội. Ông cũng học cách đưa ra quyết định nhanh chóng, coi đó là chìa khóa dẫn đến thành công và giao nhiệm vụ, tin tưởng người khác thực hiện chúng. Các quyết định tác chiến được giao cho các chỉ huy quân sự, cho phép quân đội Ukraine linh hoạt phản ứng nhanh với các điều kiện trên chiến trường.

Nhưng chính những tương tác xã hội không bao giờ ngừng của Zelenskyy mới là điều đáng chú ý nhất. Các tin nhắn video hàng đêm và các bài đăng trên Telegram của ông là liều thuốc bổ cho những người dân đang mệt mỏi. Một thông điệp gửi đến Moscow vào tháng 9 – “Không có điện hay không có quân Nga? Không có quân Nga thì hơn” – đã trở thành một lời kêu gọi đoàn kết trên mạng xã hội đối với nhiều người Ukraine.

Zelenskyy đã phát biểu trước vô số quốc hội, hội nghị và sự kiện — từ Lễ trao giải Grammy đến Lễ hội Glastonbury. Mỗi lần phát biểu ông đều điều chỉnh thông điệp cho từng nhóm khán giả, và các bài diễn văn của Zelenskyy thường thu hút trái tim và khối óc của người nghe hướng đến Ukraine. Zelenskyy đã sử dụng diễn văn của mình để thúc ép — và đôi khi khiến các chính phủ phải xấu hổ — để họ phải cung cấp một số lượng lớn vũ khí.