Tổng thống Donald Trump ngày 7/8 ban hành một lệnh cấm toàn diện, nhưng chưa được xác định rõ, nhắm vào các giao dịch với hai công ty Trung Quốc sở hữu hai ứng dụng TikTok và WeChat. Một số chuyên gia nhận định rằng có cơ sở hợp lý về an ninh và bảo mật cho một lệnh cấm như vậy.
Hai sắc lệnh hành pháp có hiệu lực sau 45 ngày đối với TikTok và WeChat nói rằng các ứng dụng do Trung Quốc sở hữu “đe dọa an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại và nền kinh tế của Mỹ.”
Đây là nỗ lực mới nhất của chính quyền Trump nhắm mục tiêu vào Trung Quốc. Trong vài năm qua, Washington đã khai chiến với Bắc Kinh về vấn đề thương mại, ngăn chặn các thỏa thuận sáp nhập liên quan đến các công ty Trung Quốc và kìm hãm hoạt động kinh doanh của các công ty Trung Quốc như Huawei, nhà sản xuất điện thoại và thiết bị viễn thông.
Các tin tặc do Trung Quốc hậu thuẫn bị cáo buộc đã xâm nhập các cơ sở dữ liệu liên bang của Mỹ và cơ quan tín dụng Equifax trong lúc chính phủ Trung Quốc hạn chế nghiêm ngặt những gì các công ty công nghệ Mỹ được phép làm ở Trung Quốc.
“Đây là sự mở rộng khá nhanh và khá rộng Chiến tranh Lạnh về công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc,” Steven Weber, giám đốc Trung tâm An ninh mạng Dài hạn Đại học California ở Berkeley, nói với AP. Ông nói thêm rằng “có một lý do hợp lý về an ninh quốc gia” cho các sắc lệnh vừa kể.
Giới lập pháp thuộc cả Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đều chia sẻ chung mối lo ngại về TikTok từ việc ứng dụng này có thể bị kiểm duyệt hoặc được sử dụng để lan truyền thông tin sai lệch cho đến sự an toàn của dữ liệu người dùng và quyền riêng tư.
Dù chưa có bằng chứng cụ thể nào cho thấy TikTok đã cung cấp dữ liệu của người dùng ở Mỹ cho chính phủ Trung Quốc, nhưng có những lo ngại việc này có thể xảy ra vì luật pháp và quy định của Trung Quốc.
“Luật của Trung Quốc ban hành năm 2017 nói rằng tất cả công ty của Trung Quốc có trách nhiệm cung cấp bất cứ tài liệu nào gom góp được từ thị trường thế giới để giúp cho Đảng Cộng sản Trung Quốc củng cố hệ thống tình báo,” Giáo sư-Tiến sĩ Khương Hữu Lộc, một chuyên gia về kinh tế và tài chính ở Texas theo dõi sát diễn biến vụ việc, nhận định với VOA.
Ông nói rất nhiều thông tin có giá trị của người dùng có thể được thu thập từ ứng dụng này nhờ những công nghệ tiên tiến như những thuật toán, trí tuệ nhân tạo và công cụ sinh trắc theo dõi chặt chẽ những nhu cầu và thị hiếu của người sử dụng.
“Ấn Độ là một trong những quốc gia xài TikTok nhiều nhất. 43% người dùng TikTok là từ Ấn Độ mà Ấn Độ đã cấm ứng dụng này rồi. Tại sao? Đó là vì gần đây khi Trung Quốc đụng độ với Ấn Độ ở biên giới thì TikTok đã cho phép dùng ứng dụng này để biết những chuyển động của quân đội Ấn Độ. Nó liên quan tới vấn đề gián điệp và tình báo,” Giáo sư Lộc giải thích.
“Đó là chưa kể các quốc gia khác cũng đang cấm, Australia, Pakistan, Indonesia. Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa của Mỹ cũng cấm trong mùa bầu cử này,” Tiến sĩ Lộc nói thêm, nhắc tới các dự luật ở Quốc hội cấm nhân viên liên bang Mỹ không được dùng ứng dụng TikTok của Trung Quốc trên các thiết bị của chính phủ.
TikTok cho biết họ có 100 triệu người dùng ở Mỹ và hàng trăm triệu người trên toàn cầu. Theo công ty nghiên cứu App Annie, TikTok chứng kiến con số 50 triệu người dùng tích cực hàng tuần ở Mỹ trong tuần lễ bắt đầu vào ngày 19 tháng 7, số liệu mới nhất hiện có. Con số đó tăng 75% so với tuần đầu tiên của năm.
Trước đó trong tuần này, Tổng thống Trump đã ra hạn chót là ngày 15 tháng 9 sẽ “đóng cửa” TikTok trừ phi Microsoft hay một công ty nào đó mua lại. Lời đe dọa này dường như đã được ông chính thức hóa bằng các sắc lệnh hành pháp mới.
Dù lệnh cấm dường như ngăn chặn các ứng dụng xuất hiện trong các cửa hàng ứng dụng của Apple và Google, không rõ nó sẽ được cưỡng hành như thế nào, điều mà một số chuyên gia nói là gần như không thể thực hiện được.
“Nếu mục tiêu là khiến thanh thiếu niên ngừng sử dụng TikTok, tôi không chắc một sắc lệnh hành pháp sẽ ngăn họ,” Kirsten Martin, một giáo sư về đạo đức công nghệ tại Đại học Notre Dame, được AP dẫn lời nói. “Mọi thanh thiếu niên đều biết cách sử dụng VPN (mạng riêng ảo). Họ sẽ chỉ giả vờ rằng họ đang ở Canada.”
Và sẽ rất khó để cấm mọi người sử dụng ứng dụng này nếu họ đã cài nó vào máy, ngay cả khi lệnh cấm đối với cửa hàng ứng dụng có hiệu lực, giáo sư luật Timothy Meyer của Đại học Vanderbilt cho biết.
TikTok, được biết đến với những video ngắn, rất thịnh hành với giới trẻ ở Mỹ và các nơi khác. Ứng dụng này thuộc sở hữu của công ty ByteDance, Trung Quốc. TikTok có một phiên bản riêng cho thị trường Trung Quốc. TikTok khẳng định họ không lưu trữ thông tin khách hàng Mỹ ở Trung Quốc mà lưu trữ ở Mỹ và Singapore. TikTok cũng quả quyết sẽ không chia sẻ thông tin đó với chính phủ Trung Quốc.
WeChat và ứng dụng song hành tên là Weixin ở Trung Quốc là những ứng dụng cực kì phổ biến kết hợp nhắn tin, chuyển khoản tài chính và một loạt các dịch vụ khác, thu hút hơn một tỉ người dùng. Trên khắp thế giới, nhiều người gốc Hoa sử dụng WeChat để giữ liên lạc với bạn bè, gia đình và làm ăn kinh doanh ở Trung Quốc đại lục.
Tại Trung Quốc, WeChat bị kiểm duyệt và được cho là phải tuân thủ các giới hạn nội dung do nhà chức trách đặt ra. Tổ chức giám sát internet Citizen Lab có trụ sở tại Toronto cho biết WeChat theo dõi các tập tin và hình ảnh được chia sẻ ở nước ngoài để hỗ trợ việc kiểm duyệt ở Trung Quốc.
