Chính quyền Trump định dùng thuế quan như một vũ khí, nhưng thế giới không chỉ đáp trả bằng thuế quan. Đó là lý do vì sao The Wall Street Journal từng nhận định: “Cuộc chiến thuế quan là một trong những hành động ngu xuẩn nhất trong lịch sử.”
Trung Quốc từ “kẻ bị đánh” giờ đã trở thành “kẻ chủ động”. Tuy nhiên, với sức mạnh tiềm tàng mà nước Mỹ đã tích lũy suốt nhiều thập kỷ, Trung Quốc không thể đánh bại Mỹ theo đúng nghĩa tuyệt đối. Một cuộc đối đầu mà cả hai bên đều “sứt đầu mẻ trán” là điều khó tránh khỏi. Trung Quốc hiểu rõ điều đó, nhưng họ sẵn sàng chịu đau để theo đuổi mục tiêu chiến lược lâu dài. Còn chính quyền Trump thì sao?
Điều đáng lo không nằm ở chuyện thắng hay thua. Đáng buồn cho nước Mỹ là chính quyền Trump đã làm xói mòn uy tín và sức mạnh mềm của quốc gia khi biến bạn thành thù, và khiến hình ảnh một nước Mỹ từng được ngưỡng mộ trở nên méo mó trong mắt thế giới.
———
Vũ khí chiến tranh thương mại của Trung Quốc: Cấm xuất khẩu đất hiếm và bán tháo trái phiếu Mỹ có thể làm tê liệt kinh tế và quốc phòng Hoa Kỳ
Khi căng thẳng thương mại với Trung Quốc leo thang, các chuyên gia cảnh báo Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể đáp trả bằng các biện pháp như cắt xuất khẩu đất hiếm hoặc bán tháo trái phiếu chính phủ Mỹ — những hành động có thể làm tê liệt hệ thống quốc phòng Hoa Kỳ, đẩy chi phí vay mượn tăng vọt và kích hoạt cú sốc tài chính toàn cầu.
Ví dụ, nếu Trung Quốc cấm hoàn toàn xuất khẩu khoáng sản đất hiếm, điều này có thể khiến các loại vũ khí như tên lửa, máy bay chiến đấu và cả công nghệ tiêu dùng như điện thoại thông minh của Mỹ không thể hoạt động. Khi mối quan hệ với Washington căng thẳng, Bắc Kinh cũng có thể bán tháo trái phiếu chính phủ Mỹ — mối đe dọa đã khiến thị trường tài chính toàn cầu chao đảo.
“Không có một chiếc máy bay chiến đấu nào của Không quân Hoa Kỳ mà không sử dụng đất hiếm dưới nhiều hình thức, đặc biệt là trong nam châm,” ông Mark Smith, CEO của NioCorp và là người có 40 năm kinh nghiệm trong ngành khai thác khoáng sản, cho biết. “Nếu Trung Quốc ngừng xuất khẩu đất hiếm, tác động đến khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội Mỹ sẽ là tức thì.”
“Kính nhìn đêm, tên lửa siêu thanh, tên lửa thông minh sẽ biến thành tên lửa ngu — nghĩa là bạn có thể bắn chúng, nhưng chúng sẽ không đến nơi cần đến,” ông nói thêm.
Trung Quốc hiện nắm giữ 761 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ, là chủ nợ nước ngoài lớn thứ hai sau Nhật Bản. Một đợt bán tháo quy mô lớn có thể làm giảm giá trị trái phiếu Mỹ và đẩy lãi suất vay lên cao, làm tăng mạnh chi phí vay mượn của chính phủ liên bang. Điều này cũng có thể khiến đồng USD suy yếu và gây chấn động đến thị trường tài chính toàn cầu.
Ngoài trái phiếu, Trung Quốc có thể tiếp tục phá giá đồng Nhân dân tệ — một chiến thuật nước này đã nhiều lần sử dụng — để làm hàng xuất khẩu của mình cạnh tranh hơn và đẩy hàng hóa Mỹ ra khỏi thị trường nội địa Trung Quốc.
Tổng thống Donald Trump hôm thứ Tư tuyên bố ông sẽ tạm ngừng thuế quan trong 90 ngày, ngoại trừ Trung Quốc — nước sẽ bị áp thuế lên tới 125% đối với hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ. Trước đó, Trung Quốc đã đáp trả bằng mức thuế 84% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ. Dù giọng điệu cứng rắn, Trump vẫn dự đoán một “thỏa thuận” có thể đang ở phía trước.
“Trung Quốc muốn có một thỏa thuận. Họ chỉ không biết làm thế nào để đạt được điều đó. Các bạn biết đấy, tôi cũng chưa rõ lắm. Họ là một dân tộc tự hào. Và Chủ tịch Tập là một người rất tự hào,” ông nói hôm thứ Tư.
Tuần trước, Trung Quốc đã đưa bảy loại đất hiếm hạng trung và hạng nặng vào danh sách kiểm soát xuất khẩu. Dù các biện pháp này chưa phải là lệnh cấm hoàn toàn, Bắc Kinh vẫn có thể làm gián đoạn thương mại bằng cách giới hạn số lượng giấy phép xuất khẩu được cấp.
Trung Quốc hiện chiếm tới 90% thị phần toàn cầu về đất hiếm — nhóm gồm 17 nguyên tố thiết yếu cho ngành quốc phòng, năng lượng và điện tử.
Và đây không phải lần đầu Trung Quốc sử dụng lợi thế thị trường để trừng phạt đối thủ. Năm 2010, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã ngừng xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản giữa một cuộc tranh chấp ngoại giao. Gần đây, Bắc Kinh đã hạn chế xuất khẩu các khoáng sản quan trọng khác như germanium, gallium và graphite sang Mỹ trong hai năm qua.
Trong khi đó, các công ty Mỹ sẽ rất khó để bù đắp khoảng trống. Ở Mỹ, trung bình mất 29 năm từ khi phát hiện khoáng sản đến khi đi vào sản xuất. Trong khi tại Trung Quốc — nơi gần như không có quy định bảo vệ môi trường và nhà nước tài trợ dự án — quá trình này chỉ mất vài tháng.
Bước đi tiếp theo của ông Tập có thể phụ thuộc vào việc ông sẵn sàng gây tổn thất đến đâu cho nền kinh tế Trung Quốc — vì trong hầu hết kịch bản, chiến tranh thương mại làm cả hai bên bị tổn thương.
“Ông ấy không còn là nhà lãnh đạo của năm 2018 nữa,” bà Nazak Nikakhtar, chuyên gia thương mại và cựu quan chức Bộ Thương mại Mỹ, nhận xét. “Ông ấy đã nội địa hóa nhiều năng lực sản xuất công nghệ cao tại Trung Quốc, bao gồm cả chip bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Ông ấy cũng củng cố quyền lực — sắp kết thúc nhiệm kỳ ba chưa từng có và đang nhắm đến nhiệm kỳ thứ tư, đồng thời đã loại bỏ các đối thủ chính trị. Ông ấy hiện mạnh hơn về kinh tế, nên tôi nghĩ ông ấy sẵn sàng đáp trả quyết liệt.”
Bà Nikakhtar dự đoán ông Tập sẽ tiếp tục bán tháo trái phiếu Mỹ và mở rộng lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản quan trọng.
“Tôi nghĩ ông ấy thực sự sẵn sàng chịu thiệt hại nội bộ miễn là gây tổn hại cho phương Tây. Và tôi nghĩ ông ấy có thể làm được vì chính phủ Trung Quốc kiểm soát toàn bộ đòn bẩy kinh tế. Họ không bị chi phối bởi các lực lượng thị trường tự do,” bà nói.
Bà Nikakhtar cũng cảnh báo rằng Trung Quốc có thể trừng phạt cả các quốc gia thứ ba đang giúp Mỹ vượt qua lệnh cấm xuất khẩu. “Họ sẽ trừng phạt các quốc gia trung gian vận chuyển hàng hóa đến Mỹ,” bà nói. “Tôi nghĩ tình hình này thực sự nghiêm trọng.” Tuy nhiên, bà cũng cho rằng Mỹ còn nhiều công cụ để phản đòn.
“Liệu chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa về thuế quan, kiểm soát xuất khẩu và hạn chế dòng vốn? Chắc chắn. Bộ Tài chính Mỹ có sẵn sàng áp các biện pháp trừng phạt nghiêm trọng đến mức làm tê liệt các ngân hàng Trung Quốc không? Tôi nghĩ là có,” bà kết luận.
