Cách vài chục năm về trước, những đứa bé như tôi ở làng , vài ba đứa cũng biết câu cá. Nhưng cách câu cá hồi ấy rất khác so với bây giờ vì giống cá giờ cũng đổi thay khá nhiều
Ao cá làng tôi như tất cả các nơi khác đều do hợp tác xã quản lý, cứ khoảng một hay hai năm hợp tác xã tát một lần rồi chia cho xã viên, hôi cá xong họ lại thả cá con xuống, các giống đại trà mà hợp tác xã thả là : Chép, trôi ta, trôi Ấn độ , cá chày mắt đỏ ,mè, một vài con cá giống to mỗi ao là trắm trắng, trắm đen. Các loại cá tạp như cá rô, diếc vv chúng tự có, tự sản sinh
Thả cá xong ao giao cho ban bảo vệ có vài người và các ông đội trưởng, đội phó , thư ký , các nhóm trưởng . Nếu bị bắt quả tang thì tùy theo dụng cụ đánh bắt mà có những hình phạt tương xứng như trừ đi một số điểm nào đấy do gia đình làm được vào cuối mỗi thời vụ
Tôi- dĩ nhiên rồi- nằm trong số ít người làng tôi biết câu cá trộm ngay từ khi mới vài ba tuổi. Cũng phải nói thêm rằng không nhiều người có đủ kiên trì ngồi câu cá vì vừa phải liếc mắt rình người vừa chăm chú quan sát cái phao câu. Mỗi buổi câu chỉ chừng được vài ba con cũng đã là đã nhiều nhiều lắm
Tôi thích nhất là câu bằng sợi dây dù vì mềm và lấy được chuẩn độ phao sát mặt bùn, dây cước thời xưa họ làm cứng hay bị xoăn . Câu bằng dây cước xong lại cứ phải căng lại dây thật thẳng dọc cần câu , không làm thế thì lần sau nó cứ sun xoăn như cái lò xo có muốn câu cũng đành chịu. Chỉ khi đi câu cá rô ngoài mương ,cừ thì không cần để lưỡi câu sát mặt bùn tôi mới chịu dùng đến sợi cước.Phao câu – tôi nhổ lông cánh của con ngan hay con vịt trắng già. chỉ lấy phần to đặc, phần rỗng cắt bỏ đi, buộc một dây chỉ khâu vào đầu nhỏ của phao. Lông cánh gà thì dĩ nhiên không nổi bằng
Mồi câu thường dùng là tôm con để ươn trong cái lá khoai, hay giống giun con mắc vào lưỡi câu. Riêng giống giun để câu cá, tốt nhất là giun đào được ở vườn nhà hay cậy gạch trên sân vì có độ tanh hơn hẳn . Giống giun nhà vừa trông thấy ánh sáng đã nhảy lưng tưng, và thụt đất chạy trốn nhanh, khác hẳn so với giun đồng hay giun sông hiền lành khi bị bắt tại trận cứ nằm cuộn khoanh như đồng xu trên mặt đất . mắc mồi giun xong cứ phải nhổ bọt vào cái lưỡi câu để mất hơi tay người và lấy phước mắn may. Ngoài ra , dùng hạt cơm giã mịn với củ nghệ vàng để câu cá chày mắt đỏ sau mỗi trận mưa rào
Muốn để lưỡi câu sát mặt bùn ta lấy một nắm đất mịn nhỏ bằng ngón tay út trẻ con kẹp vào lưỡi và điều chỉnh sao cho cái phao vừa chếch khoảng 45 độ so với mặt ao là chuẩn nhất. Ao câu mà ở gần là tôi phải chuẩn bị từ trước , vừa đảm bảo chỗ nấp cho người câu, lại phải có bèo loáng thoáng nổi bên trên để cá không còn thấy bóng người. Lúc nào tắm ao tôi lặn xuống miết mặt bùn xung quanh thật nhẵn để cá dễ dàng phát hiện ra mồi câu. và cắm một cái cọc nhỏ có chạc đôi bên trên vừa để đánh dấu vừa để gác đầu cần cho đỡ mỏi. Có chỗ câu rồi mới lấy một nắm cám gạo trộn với nước ném xuống để có mùi dụ cho các loại cá đến ăn mồi
Khôn như cá mài mại , dại như cá đòng đong. Cá mài mại chỉ bằng độ hai đầu ngón tay,mồm hơi nhỏ màu trắng toàn thân hơi dẹt lắm xương và tanh hơn cả cá mè, chúng không cắn mồi ngay mà hay rỉa.mồi cứ thấy cái pháo thỉnh thoảng lại chúi xuống một cái xong thôi, lát sau lại thế, không biết đâu mà giật cần, ta phải dùng lưỡi câu nhỏ hơn mới câu được chúng. Cá đòng đong còn nhỏ hơn cả cá mại . Chúng chỉ bằng một ngón tay người lớn , vẩy chỗ bụng và mắt hơi ánh lên màu biếc cầu vồng, mồm rộng so với cơ thể, chúng là giống cá háu ăn , bơi theo từng đàn. Cứ gặp lưỡi câu thả xuống là chúng ngậm mồi tha ngay. cái phao chưa kịp chếch nghiêng đã chìm nghỉm. Tha mồi được một đoạn lại nhả, cá này bé không bõ ăn nên cứ câu xong chúng tôi thường đập chết giống như sự trả thù hèn hạ . Gặp đàn của chúng kiếm ăn coi như buổi câu ngày hôm ấy bị thất bại , chỗ câu có hai loại cá này quây thì các loài cá khác không đến ăn
Rô đồng là loại cá leo teo vô tâm vô tính . Vừa mới đua nhau quẫy cái đuôi có hạt bưởi chấm đen đen trên mặt nước nhưng thấy mồi lại hấp tấp đớp ngay, nó thích mồi câu tôm hơn hẳn mồi giun. Nhiều khi ở cầu ao nước trong leo lẻo, cả bọn cá đã rõ ràng trông thấy người cầm cần nhử nhử mà vẫn lao vào tranh nhau cắn ,. Đi câu cá rô thì lưỡi câu chỉ để phao lửng thừng ở tầng giữa
Nếu cá rô đồng được ví như những thằng đàn ông tồ tệch , ruột để ngoài da thì loài cá diếc lại chìm chặn như những người đàn bà từng trải qua vài lần đổ vỡ .Dù chúng một mình hay bơi theo đàn, dù có bị những cơn đói đang cồn cào xé ruột xé gan cũng không làm chúng vội vàng sà vào cắn mồi ngay. Chúng cứ dập dờn chỗ thả cám một lúc rồi mới cắn câu. , nhìn những làn tăm bé li ti sủi nhẹ trên mặt nước, không khiến ai giàu sự liên tưởng đến người đàn bà vén dèm kiễng chân mỗi lần bước qua phản của ông chồng đang ngáy khò giấc ngủ trưa. Chiếc phao đang nằm nghiêng nghiêng bỗng co mình chúi thằng vài nhấp, rồi lại chậm dãi nổi ềnh xóng xoài trên mặt nước là phải giật cành câu để kéo chị chàng lên- Máy máy ềnh- là đặc điểm của phao .Cá Diếc cắn nhẹ nên cái phao phải chếch 45 độ so với mặt ao là vì thế ( còn nữa)
