The Interpreter
Bằng cách thông qua các đạo luật, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đánh bại phong trào dân chủ ở Hồng Kông và gạt bỏ sự phản đối từ chính quyền Trump.
Chris Buckley và Keith Bradsher. Ngày 30 tháng 6 năm 2020
Translated from New York Times article Brushing Aside Opponents, Beijing Imposes Security Law on Hong Kong
Bảng quảng cáo nói về luật an ninh quốc gia Trung Quốc tại Hồng Kông vào thứ Hai. Một số nhà phê bình cho rằng luật này là một đòn chí mạng có thể gây tử vong cho “Một Quốc gia, Hai Hệ thống” bảo tồn lãnh thổ ở trình trạng khác biệt. Ảnh từ: Lam Yik Fei cho tờ New York Times
Một năm sau khi những người biểu tình ở Hồng Kông chống đối sôi nổi sự cai trị của Trung Quốc, nhà lãnh đạo quốc gia, ông Tập Cận Bình, đã khơi mào một cuộc phản công dài hạn trên vùng lãnh thổ này bằng cách kí một đạo luật an ninh mới sâu rộng vào thứ Ba, đặt sự tuân phục Bắc Kinh lên trên các quyền tự do dân sự của xứ thuộc địa cũ Anh Quốc.
Được hình thành trong bí mật và thông qua với tốc độ đáng sợ, luật này đã châm ngòi cho sự bất an về tương lai của Hồng Kông trước khi xảy ra bất kỳ vụ bắt giữ nào dưới quyền lực càn quét của nó để dẹp loạn hoạt động và phát ngôn chính trị thách thức Bắc Kinh. Các quan chức và cố vấn chính sách của Trung Quốc đã mô tả luật an ninh như một phần của “sự trở lại lần thứ hai” với Hồng Kông, mà họ cho rằng sẽ gạt bỏ dấu tích nguy hiểm của ảnh hưởng phương Tây và các giá trị tự do.
Đạo luật được công bố trước công chúng lúc nửa đêm đưa ra những tội danh mới cho việc lật đổ chính quyền, tìm cách “chia rẽ” Hồng Kông với Trung Quốc, “thông đồng” với chính phủ hoặc lực lượng bên ngoài của Pháp để gián điệp hoặc làm tổn hại nghiêm trọng đến Trung Quốc – và cho phép tù chung thân cho các trường hợp nghiêm trọng nhất
“Không ai nên đánh giá thấp quyết tâm của chính quyền trung ương trong việc bảo vệ an ninh quốc gia ở Hồng Kông,” văn phòng chính phủ Trung Quốc trên lãnh thổ này đã tuyên bố sau khi các điều lệ đã được phê duyệt.
Bằng cách áp đặt luật pháp rộng khắp và quyết liệt như vậy, các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản ở Bắc Kinh đã đánh bại phong trào dân chủ ở Hồng Kông. Họ cũng đã gạt đi sự phản đối của chính quyền Trump và các chính phủ khác, cho thấy quyết tâm của ông Tập nhằm xây dựng lại lãnh thổ này theo các điều khoản độc tài của ông.
Một số nhà phê bình đã mô tả luật này là một cú đánh chí mạng đến nền tảng chính trị “một quốc gia, hai chế độ” đã bảo tồn vị thế, quyền tự do và luật pháp riêng biệt của Hồng Kông sau khi Trung Quốc lấy lại chủ quyền vào năm 1997. Ngay cả từ trước khi có hiệu lực, đạo luật đã khiến ngay cả các nhà hoạt động từng rất bất khuất trong các phong trào biểu tình phải lạnh người.
“Người dân Hồng Kông hiểu rằng điều này đồng nghĩa với sự kết thúc của mô hình ‘một quốc gia, hai chế độ’ trên lãnh thổ này, và giờ đây chúng ta bị suy giảm thành một thành phố như trên đại lục, như Thâm Quyến hay Thượng Hải,” Joseph Cheng khẳng định, một nhà nghiên cứu chính trị lâu năm tại Đại học Thành phố Hồng Kông. “Chúng tôi sẽ phải cư xử như người dân trên đại lục.”
Ít nhất, đạo luật mới khiến cho cuộc chơi nhạy cảm, rối rắm của các quan chức và thẩm phán Hồng Kông từ khi Trung Quốc lấy lại lãnh thổ trở nên càng phức tạp hơn. Từ lâu, họ đã cố gắng thỏa mãn yêu cầu về lòng trung thành của Bắc Kinh trong khi tìm cách đảm bảo với người dân ở Hồng Kông rằng hệ thống pháp lý của lãnh thổ vẫn được tách biệt khỏi chính trị, bảo vệ những quyền mà người dân Trung Quốc đại lục không có.
Sự giằng co đó đã trở nên ngày càng không ổn định trong những năm gần đây khi mà Trung Quốc đã gây áp lực mạnh hơn đối với lãnh thổ trong khi những người biểu tình ở Hồng Kông đã phản kháng lại, yêu cầu bầu cử tự do và tự chủ hơn.
Người biểu tình ở Hồng Kông trong tháng này. Bốn thành viên hàng đầu của một tổ chức đối lập thanh niên đi đầu trong các cuộc biểu tình năm ngoái cho biết họ đã rời nhóm.
Ảnh từ: Lam Yik Fei của tờ New York Times
Giờ thì luật an ninh – tạo ra một vùng tối của các cơ quan cảnh sát, các tội danh được xác định bởi Bắc Kinh và các thẩm phán được bổ nhiệm bởi lãnh đạo ủng hộ Bắc Kinh của Hồng Kông – có thể sẽ khiến cho việc bảo tồn trạng thái không rõ ràng của thành phố này như một đặc khu bán tự trị dưới quyền lực của Đảng cộng sản.
Bộ luật đặt ra kế hoạch xây dựng một tổ hợp các cơ quan và văn phòng tại Hồng Kông dành riêng để cưỡng chế các luật này. Các cơ quan đó sẽ bao gồm một cánh tay của bộ máy an ninh quốc gia Trung Quốc với quyền hạn thu thập thông tin tình báo ở Hồng Kông, và xử lý các trường hợp mà chính quyền trung ương cho rằng địa phương không thể giải quyết.
“Đây là sự thay đổi cơ bản nhất kể từ khi bàn giao,” theo ông Danny Gittings, một chuyên gia về tình trạng pháp lý của Hồng Kông. “Nhưng điều đó không có nghĩa là những thay đổi sẽ có thể thấy rõ ngay lập tức.”
Cho đến nay, nhiều công ty ở Hồng Kông có vẻ tự tin rằng thương mại và các hợp đồng làm ăn sẽ vẫn không bị ảnh hưởng bởi bộ luật. Các quan chức Hồng Kông đã nói rằng chỉ có một số ít người sẽ bị nhằm vào, và lãnh thổ có khả năng cho phép chỉ trích Đảng Cộng sản ở mức độ nhất định mà bị cấm bên trong đại lục Trung Quốc.
“Luật pháp sẽ không ảnh hưởng đến sự độc lập tư pháp nổi tiếng của Hồng Kông,” Carrie Lam, đặc khu trưởng của Hồng Kông, người được Bắc Kinh hậu thuẫn, nói trong một bài phát biểu tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc hôm thứ Ba. “Nó sẽ không ảnh hưởng đến quyền và tự do hợp pháp của cá nhân.”
Tuy nhiên, luật pháp có thể gây hại nhanh hơn và hiểm hơn một số dự đoán, bao gồm cả trong giáo dục, nơi đảng đã cảnh báo chống lại ảnh hưởng của phương Tây và những ý kiến trái chiều thách thức lịch sử và giá trị Trung Hoa. Bộ luật nhắc đến các trường học như một trong những mục tiêu cần kiểm soát chặt chẽ hơn.
Các chính trị gia Hồng Kông trung thành với Bắc Kinh và các cố vấn chính sách của Trung Quốc đã kêu gọi các quy tắc được thi hành nhanh chóng và mạnh mẽ, dập tắt mọi nguy cơ có thể lặp lại những cuộc biểu tình từng xảy ra vào Hồng Kông năm ngoái.
Bốn thành viên hàng đầu của Demosisto, một tổ chức đối lập của thanh niên đứng tiền tuyến trong các cuộc biểu tình năm ngoái, cho biết hôm thứ ba rằng họ đã rời khỏi nhóm, lấy lý do là những rủi ro bộ luật này mang lại. Hai nhóm ủng hộ độc lập, Mặt trận Quốc gia Hồng Kông và Chủ nghĩa Sinh viên, cho biết họ sẽ chấm dứt các hoạt động trên lãnh thổ.
Bộ luật này, được Ủy ban Thường vụ của Quốc hội Nhân dân, một nhánh cao cấp trong cơ quan lập pháp đảng trị đồng thuận tuyệt đối, đã có hiệu lực một giờ trước khi kỷ niệm 23 năm Hồng Kông bàn giao cho Trung Quốc. Lễ kỷ niệm ngày 1 tháng 7 thường là một ngày cho các cuộc biểu tình lớn trên đường phố ở Hồng Kông, nhưng đã bị dập tắt trong nhiều tháng qua.
Suzanne Pepper, một nhà phân tích chính trị độc lập đã sống lâu năm ở Hồng Kông, nói: “Nếu luật an ninh mới có thể thành công trong việc thực hiện những gì mà chủ trương của Bắc Kinh dự đoán, thì những cuộc biểu tình như vậy sẽ là quá khứ. Sư tranh luận và bất đồng chính trị mở mà Hồng Kông đã được hưởng trong 20 năm qua sẽ trở thành tự kiểm duyệt.”
Khu thương mại trung tâm của Hồng Kông. Cho đến nay, nhiều công ty ở Hồng Kông có vẻ tự tin rằng thương mại và hợp đồng sẽ vẫn không bị ảnh hưởng bởi luật pháp. Ảnh từ: Lam Yik Fei của Thời báo New York
Theo luật xác định trạng thái đặc biệt của Hồng Kông ở Trung Quốc, chính quyền vùng lãnh thổ có nghĩa vụ tự thiết lập luật an ninh quốc gia của riêng họ. Nhưng nhiều đời lãnh đạo liên tiếp của Hồng Kông không bao giờ thúc đẩy quá trình lập pháp diễn ra, và các nhà lãnh đạo Trung Quốc nói rằng họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc can thiệp và áp đặt luật.
Sự thông qua nhanh chóng đó đã phản ánh cơn thịnh nộ của họ tại các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ đã gây chấn động Hồng Kông trong nhiều tháng năm ngoái, cũng như sự phân tích nguyên nhân liên tục thay đổi.
Trong một cuộc hội thảo gần đây về luật an ninh, Zhang Xiaoming, một quan chức hàng đầu của Trung Quốc có nhiệm vụ giám sát chính sách của Hồng Kông, cho rằng vấn đề cơ bản của lãnh thổ là công dân của họ đã không thấm nhuần sâu sắc các giá trị của đảng, bao gồm việc chấp nhận Hồng Kông là một phần không thể thiếu của Trung Quốc, mà Bắc Kinh là bên đặt ra luật chơi.
Các quan chức Trung Quốc đã nói rằng sự bất mãn ở Hồng Kông có nguồn gốc kinh tế, và giải pháp là làm cho giá nhà rẻ hơn cộng với việc làm tốt hơn.
“Vấn đề chính của Hồng Kông không phải là kinh tế,” ông Zhang đã nói trong bài phát biểu vào tháng 6. “Đó là vấn đề chính trị, và nó tập trung vào câu hỏi căn bản rằng chúng ta nên chọn xây dựng Hồng Kông như thế nào.”
Sự thù địch ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đã gây lo ngại sâu sắc cho các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản về ảnh hưởng phương Tây tại Hồng Kông. Các chính trị gia ủng hộ Bắc Kinh ở Hồng Kông và truyền thông nhà nước Trung Quốc đã mô tả các cuộc biểu tình trên lãnh thổ là thủ đoạn của những chiến dịch tình báo phương Tây đang cố gắng lật đổ Đảng Cộng sản.
Một cuộc biểu tình ủng hộ luật an ninh ở Hồng Kông vào thứ ba. Ảnh từ: Lam Yik Fei của tờ New York Times
Lau Siu-kai, cựu quan chức chính phủ cao cấp của Hồng Kông, hiện là cố vấn nổi tiếng của Bắc Kinh, nói rằng “Bắc Kinh đặc biệt cảnh giác về việc Hồng Kông bị Hoa Kỳ và một số nước đồng minh phương Tây sử dụng như một con tốt để kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc.”
Chính quyền Trump thậm chí không chờ đợi bộ luật chính thức được thông qua trước khi có hành động. Chính quyền hôm thứ Hai đã mở rộng tới Hồng Kôngmột lệnh cấm từ lâu đối với việc bán cho đại lục Trung Quốc công nghệ tiên tiến với các ứng dụng quân sự tiềm năng.
“Hoa Kỳ sẽ không đứng yên khi Trung Quốc nuốt chửng Hồng Kông vào trong nanh vuốt toàn trị,” Ngoại trưởng Mike Pompeo nói trong một tuyên bố sau khi luật được thông qua.
Một thử thách lớn của luật nằm ở tòa án Hồng Kông, nơi có truyền thống lâu dài về các độc lập. Nhưng bộ luật được gài những điều khoản dường như được thiết kế để vô hiệu các nỗ lực của tòa án và các nhà lập pháp địa phương nhằm kiềm hãm quyền lực của nó.
Ủy ban Thường vụ của Quốc hội Nhân dân Trung Quốc nắm giữ quyền lực cuối cùng về cách diễn giải các điều lệ. Và bất cứ khi nào bộ luật mâu thuẫn với luật pháp và quy định của Hồng Kông, các điều luật địa phương phải nhún nhường.
“Bắc Kinh sẽ có thể gây ảnh hưởng ở mọi giai đoạn quan trọng để củng cố an ninh quốc gia, cả trực tiếp và gián tiếp thông qua nhân sự chịu trách nhiệm,” Cora Chan,một phó giáo sư luật tại Đại học Hồng Kông, người đã nghiên cứu động lực của Trung Quốc về luật an ninh, cho biết.
Dù vậy, Hồng Kông có thể sẽ không thấy một loạt các vụ truy tố theo bộ luật mới. Ở đại lục Trung Quốc, cảnh sát và các công tố viên buộc tội người dân theo các tội phạm an ninh nhà nước tương đối hiếm, mà thường bỏ tù những người bất đồng chính kiến và những kẻ thù chính trị khác dưới những cáo buộc khác, ít nổi bật hơn, như lừa đảo hoặc gây rối.
Trong thập kỷ dẫn đến năm 2016, năm gần đây nhất có số liệu thống kê chi tiết, tòa án Trung Quốc đã tuyên án các vụ việc vi phạm an ninh nhà nước đối với 8,640 bị cáo, theo Dui Hua Foundation, một nhóm có trụ sở tại San Francisco theo dõi nhân quyền ở Trung Quốc.
Đại đa số các bị cáo trong các phiên tòa an ninh Trung Quốc đại lục này là thành viên của các dân tộc thiểu số, chủ yếu là người Duy Ngô Nhĩ và người Tây Tạng, bị kết án thúc đẩy chia rẽ dân tộc, một cáo buộc quy mô rộng có thể được sử dụng chống lại bất cứ ai nghi ngờ sự cai trị của Trung Quốc, một báo cáo sắp tới từ Dui Hua cho thấy.
Lãnh đạo Trung Quốc, ông Tập Cận Bình, ở chính giữa, tại Đại hội Nhân dân toàn quốc ở Bắc Kinh vào tháng trước. Ông Xi đã ký vào luật hôm thứ Ba. Ảnh từ: Kevin Frayer / Getty Images
Macau, một thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha và gần giống Hồng Kông hiện là khu vực hành chính đặc biệt của Trung Quốc, đã thông qua luật an ninh quốc gia có phần tương tự 11 năm trước nhưng vẫn chưa truy tố bất kỳ ai theo bộ luật đó.
Ngay cả khi không bị truy tố, phạm vi tuyệt đối của luật Hồng Kông có thể mang tính răn đe.
Luật mới đã ra lệnh cho chính phủ Hồng Kông đảm bảo rằng các dịch vụ truyền thông và mạng lưới internet tuân thủ các ưu tiên an ninh quốc gia, một yêu cầu có thể tổn hại đến sự phát triển ngầm sống động của các nhóm dân sự và các cơ quan báo chí độc lập. Điều luật cũng có quyền hành đến người dân vượt ra ngoài biên giới lãnh thổ.
Tian Feilong, phó giáo sư luật tại Đại học Beihang, Bắc Kinh, cho biết, “luật này đã xác nhận sự kiểm soát toàn diện của chính quyền trung ương đối với lĩnh vực an ninh ở Hồng Kông. Xã hội Hồng Kông sẽ phải điều chỉnh lớn trong đời sống chính trị và văn hóa khi luật này có hiệu lực.”
Translated by Tegan Tran
