Việt Dzũng để lại cho đời lời Kinh Tị Nạn

Hôm nay kỷ niệm 10 năm, 20/12/2013-2023, ngày nhạc sĩ Việt Dzũng qua đời. Đăng lại bài tưởng nhớ nhạc sĩ khi vừa nghe tin ông mất.

Bùi Văn Phú

[bbc.com/vietnamese 23.12.2013]

Tôi rời Việt Nam vào ngày cuối tháng 4/1975 và đến được trại tị nạn ở Philippines. Ở đó buổi tối tôi hay ra nhà chòi nơi hoà nhạc ngồi nghe một bạn trẻ, đi đứng mang theo đôi nạng, ôm đàn cất giọng trầm ấm hát những tình khúc của Trịnh Công Sơn, những lời ca quen thuộc mà nhiều người ngồi quanh thỉnh thoảng cũng cất tiếng hát theo.

Thời gian tạm sống trong trại tị nạn không lâu, nhưng anh bạn trẻ cũng đã cùng nghệ sĩ La Thoại Tân đứng ra tổ chức văn nghệ giúp vui cho đồng bào ở đó.

Đến Mỹ, vài năm sau tôi gặp lại anh cũng với đôi nạng, đứng trên sân khấu trước vài nghìn khán giả ngồi kín Center for the Performing Arts ở San Jose. Hôm đó nghe anh hát và nhiều người đã rưng rưng nước mắt.

Đó là hình ảnh Việt Dzũng trong ca khúc “Một chút quà cho quê hương” do chính anh sáng tác mà lời ca đã xoáy sâu vào tâm thức người tị nạn của những năm 1980-81, đã đưa nhạc anh vào lòng người Việt.

Sáng thứ Sáu 20/12/2013 Việt Dzũng đột ngột từ trần tại Little Saigon, nam California vì bệnh tim, hưởng dương 55 tuổi. Tin anh mất gây bàng hoàng xúc động trong cộng đồng vì hàng ngày giọng anh vang vang trong các chương trình tin tức, văn nghệ trên sóng phát thanh ở hai miền nam bắc California.

Trong những tuần lễ trước đó anh còn tham gia sinh hoạt từ thiện và đấu tranh cho tự do, dân chủ, nhân quyền tại Việt Nam. Hè vừa qua anh lên San Jose cùng với Nam Lộc làm MC cho chương trình gây quỹ giúp thương phế binh Việt Nam Cộng hòa.

Sinh ngày 8/9/1958 tại Sài Gòn, Việt Dzũng có tên khai sinh Nguyễn Ngọc Hùng Dũng là con của cố bác sĩ Nguyễn Ngọc Bảy, nguyên sĩ quan và là dân biểu Quốc hội Việt Nam Cộng hoà. Mẹ là bà Nguyễn Thị Nhung, cựu giáo sư trường trung học Gia Long, Sài Gòn. Phòng mạch của thân phụ nhạc sĩ nằm gần trường Thánh Tâm, trên đường Lê Văn Duyệt, Ngã ba Ông Tạ.

Anh được biết đến nhiều nhất qua một số ca khúc viết trong những năm đầu cuộc đời tị nạn vào đầu thập niên 1980, khi làn sóng vượt biển đang lên cao và ở quê nhà những trại cải tạo học tập đọa đầy, những vùng kinh tế mới lầm than được dựng lên:

Em gởi về cho anh dăm bao thuốc lá

Anh đốt cuộc đời cháy mòn trên ngón tay

Gởi về cho mẹ dăm chiếc kim may

Mẹ may hộ con tim gan quá đọa đầy

Gởi về cho chị dăm ba xấp vải

Chị may áo cưới hay chị may áo tang

Gởi về cho em kẹo bánh thênh thang

Em ăn cho ngọt vì đời nhiều cay đắng

Con gởi về cho cha một manh áo trắng

Cha mặc một lần khi ra pháp trường phơi thây

Gởi về Việt Nam nước mắt đong đầy

Mơ ước một ngày quê hương sẽ thanh bình…

Lời ca là những trải nghiệm đau buồn của người Việt xa xứ, của thân nhân, bạn bè còn ở quê nhà. Những ca từ đã trở thành bất tử trong lòng người hải ngoại cũng như trong trí nhớ của nhiều người trong nước vào những năm đất nước còn khép kín và bài hát được các đài quốc tế chuyển về Việt Nam qua sóng phát thanh.

Lời ca là nỗi lòng của người ra đi gửi nhớ thương về quê nhà qua những thùng quà trong đó chứa đựng biết bao thương nhớ, ngọt bùi, đắng cay.

Những sáng tác đầu tiên của Việt Dzũng là về đời tị nạn, về hành trình vượt biển chênh vênh trên sóng dữ, chao đảo giữa sống chết:

Lời kinh đêm ôi lời kinh đêm

Lời kinh buồn như tiếng mẹ thở dài…

Thuyền mong manh ôi đời lênh đênh

Thuyền bấp bênh cuộc sống mơ hồ

Lời kinh cầu từng ngày quen thuộc

Lời mẹ buồn giữa tiếng Nam-mô…

Trời chơ vơ ôi người bơ vơ

Người vẫn ôm mảnh ván rũ mục

Lời kinh cầu từng hồi nấc nghẹn

Lời mẹ buồn giữa tiếng Amen

Người buông xuôi về nơi đáy nước

Người có mộng một nấm mộ xanh

Biển ngây ngô hay biển man rợ

Biển có buồn hay biển chỉ làm ngơ

Khủng khiếp hơn khi con tàu lạc hướng, hết thức ăn và nước uống khiến người phải ăn thịt người để sống sót:

Sáng dậy em điểm tâm bằng đôi con mắt

Đêm về em ngậm ngùi gặm khúc xương tay

Em hỡi em biển vẫn đầy

Sao em uống máu cho ngậm ngùi chua cay…

Nhạc của Việt Dzũng không chỉ viết lên nỗi đau của hành trình tị nạn mà còn những hoài niệm cố hương:

Tôi muốn mời em về thăm lại Hà Nội xưa

Cổ Ngư chiều đổ lá trong mưa buồn lưa thưa

Tôi muốn mời em về thăm lại Sài Gòn xưa

Duy Tân chiều say nắng uống môi nồng hương xưa

Tôi muốn mời em về thăm lại căn nhà xưa

Có mẹ ngồi đầu đó sợi tóc bạc đong đưa

Tôi muốn mời em về, nhưng quê hương tôi quá xa

Bên kia bờ Thái Bình bao la…

Dù sống xa quê hương anh luôn hãnh diện là người Việt và nhắn nhủ các bạn trẻ hãy nói lên niềm tự hào mình là người Việt Nam:

Này hỡi anh thanh niên sao gục mặt âm thầm

Sao anh ngại không nhìn nhận giòng giống Lạc Long

Này hỡi cô sinh viên sao ngại ngùng không lời

Sao cô ngại không nhìn nhận đây nước Việt tôi

Này hỡi dân tôi ơi xin rũ lời nghi ngại

Xin vỗ ngực oai hùng nhận tôi là người Việt Nam

Việt Dzũng có khiếu nhạc và thích sinh hoạt từ những ngày còn ở trường trung học Taberd Sài Gòn và đã đạt giải nhất thi đua văn nghệ của trường. Đến Hoa Kỳ anh đã sáng tác, tham gia ban nhạc đồng quê Mỹ – country music – và năm 1978 đoạt giải nhất trong một cuộc thi nhạc ở tiểu bang Iowa.

Khi những ca khúc viết về người tị nạn Việt Nam của anh được rộng rãi biết đến trong cộng đồng, cùng lúc với sự xuất hiện của nữ nhạc sĩ Nguyệt Ánh thì Việt Dzũng và Nguyệt Ánh đã trở thành đôi song ca chuyên chở lời ca đấu tranh vào lòng người hải ngoại:

Em vẫn mơ một ngày nào

Anh với em chung tình bạc đầu

Trên quê hương nghèo, trong khu rừng già

Trước mái nhà cờ vàng bay phất phơ

Bên mái hiên ta ngồi chuyện trò

Khoai nướng thơm hương tình ruộng đồng.

Con thơ ngoan hiền, ê a đánh vần

Vê en nờ là Việt Nam kiêu hùng…

Những ca từ trong “Em vẫn mơ một ngày về” của Nguyệt Ánh đã được đôi song ca hát vang trong các sinh hoạt văn nghệ đấu tranh của người Việt hải ngoại từ thập niên 1980.

Năm 1985 Việt Dzũng, Nguyệt Ánh cùng với một số nghệ sĩ khởi xướng Phong trào Hưng Ca, ôm đàn và đem tiếng hát đi khắp nơi trên thế giới để kêu gọi cho tự do, dân chủ và nhân quyền cho dân Việt. Đã có 40 CD hùng ca của Việt Dzũng và Nguyệt Ánh được phát hành và trong suốt ba thập niên qua đôi song ca đã quyết tâm tranh đấu chống cộng sản trên mặt trận văn hoá, văn nghệ.

Ngoài sinh hoạt văn nghệ qua hơn 400 ca khúc, Việt Dzũng còn được biết đến qua lãnh vực truyền thông. Anh từng làm việc trong nhiều toà báo như Người Việt, Nhân Chứng, Tay Phải, Việt Nam Thương Mại. Đầu thập niên 1990 anh làm xướng ngôn viên cho đài phát thanh Little Saigon Radio, năm 1996 lập ra Radio Bolsa và cùng với Minh Phượng đã trở thành những giọng nói thân quen trong cộng đồng. Cách làm truyền thông của anh không là đọc tin tức một cách đóng khung, mà có những khi vui đùa thân mật trong lúc đưa tin nên có sự gần gũi với thính giả qua sóng phát thanh.

Anh cũng nổi tiếng qua vai trò MC, cùng với Nam Lộc, Thùy Dương, Orchid Lâm Quỳnh trong các chương trình ca nhạc do trung tâm Asia sản xuất với nội dung gồm nhiều ca khúc viết về người lính Việt Nam Cộng hòa, về hành trình tìm tự do của người Việt. Những sản phẩm văn nghệ này bị nhà cầm quyền Hà Nội lên án là xuyên tạc đất nước và lo sợ nội dung có ảnh hưởng tâm lý với người trong nước.

Việt Dzũng ra đi, anh để lại cho đời dấu ấn đậm nhất trong băng nhạc đầu tiên chủ đề “Kinh tị nạn” phát hành năm 1980 với 100 nghìn bản đã được đón mua. Cuốn băng có hai ca khúc “Một chút quà cho quê hương” và “Lời kinh đêm” với ca từ phản ánh một thời đau thương và đã mãi mãi đi vào lòng người Việt.

___

Tác giả dạy đại học cộng đồng và là một nhà báo tự do hiện sống tại vùng Vịnh San Francisco, California.