VietnamWeek
Trong diễn ngôn MAGA, Marjorie Taylor Greene (MTG) là biểu tượng “dân túy chống hệ thống”: chống “đầm lầy”, chống “chiến tranh vì lợi nhuận”, chống “giới tinh hoa toàn cầu”. Nhưng nếu lần theo dấu chân tiền – từ cổ phiếu Lockheed Martin trước ngày Nga xâm lược Ukraine, đến các lệnh mua cổ phiếu hàng loạt ngay trước cú “quay xe” thuế quan của Donald Trump – ta thấy một câu chuyện rất khác: một nghị sĩ biết tận dụng biến động chính sách và khủng hoảng toàn cầu để đặt cược trên thị trường chứng khoán.
Đây không chỉ là câu chuyện của riêng MTG. Nó phơi bày mặt tối có hệ thống của việc cho phép nghị sĩ Mỹ tự do giao dịch cổ phiếu, ngay cả khi họ tham gia vào việc viết luật, bỏ phiếu và gây áp lực chính trị lên chính những lĩnh vực mà mình nắm cổ phần.
1. Lockheed Martin: “War is big business” – và cú mua trước ngày nổ súng
Ngày 22/2/2022, chỉ hai ngày trước khi Nga phát động cuộc xâm lược toàn diện Ukraine, Marjorie Taylor Greene nộp báo cáo tài chính cho thấy bà đã mua tới 15.000 USD cổ phiếu Lockheed Martin – một trong những nhà thầu quốc phòng lớn nhất của Mỹ, hưởng lợi trực tiếp từ tăng chi tiêu vũ khí khi chiến tranh nổ ra. (Business Insider)
Cùng ngày, bà cũng mua cổ phiếu Chevron (dầu khí) và NextEra Energy, những lĩnh vực thường hưởng lợi khi giá năng lượng biến động mạnh vì xung đột địa chính trị. (AJC)
Hai ngày sau, 24/2/2022, xe tăng Nga tràn qua biên giới Ukraine. Thị trường lập tức điều chỉnh kỳ vọng: cổ phiếu quốc phòng và năng lượng bật tăng giá. MTG không nói gì về giao dịch của mình. Nhưng đến ngày 26/2, bà đăng lên mạng xã hội một câu được lan truyền khắp nơi:
“War is big business to our leaders.”
(Chiến tranh là việc làm ăn béo bở với giới lãnh đạo.)
Chính câu nói ấy trở thành bằng chứng nghịch lý hoàn hảo: một nghị sĩ vừa mua cổ phiếu quốc phòng trước ngày chiến tranh, rồi quay ra lên án những kẻ trục lợi từ chiến tranh.
Dân biểu Ilhan Omar (D-Minnesota), người nhiều lần là mục tiêu công kích của MTG, đã retweet thông tin giao dịch này và viết:
“Thêm vụ này vào danh sách lý do vì sao nghị sĩ không nên được phép chơi chứng khoán.” (Business Insider)
Báo địa phương Atlanta Journal-Constitution điều tra sâu hơn:
– Không có nghị sĩ Georgia nào khác mua cổ phiếu quốc phòng “đúng nhịp” như vậy ngay trước ngày Nga tấn công. (AJC)
Về mặt pháp lý, MTG không bị cáo buộc vi phạm luật: báo cáo đúng hạn, số tiền nằm trong khung cho phép, chưa có bằng chứng bà dùng thông tin mật. Nhưng về mặt đạo đức và xung đột lợi ích, câu hỏi đặt ra rất rõ:
Một nghị sĩ có quyền quyết định ngân sách quốc phòng và viện trợ vũ khí có nên được hưởng lợi tài chính trực tiếp từ chính những hợp đồng đó?
2. Từ “tariff shock” tới “tariff pause”: đặt cược giữa lúc thị trường hoảng loạn
Ba năm sau, MTG lại xuất hiện trong một câu chuyện khác, lần này gắn với thuế quan của Donald Trump và một cú “quay xa 90 ngày” làm rung chuyển thị trường.
2.1. Ngày 2/4/2025: Trump dọa thuế toàn cầu – thị trường rơi tự do
Ngày 2/4/2025, Trump tuyên bố kế hoạch áp một loạt thuế quan toàn cầu lên hàng nhập khẩu, gây ra một đợt bán tháo dữ dội trên thị trường chứng khoán. Một số nhóm cổ phiếu tiêu dùng, bán lẻ, công nghệ… bị nhà đầu tư tháo chạy, có mã mất đến 30–40%. (AP News)
Trong bối cảnh hoảng loạn ấy, MTG – một trong những tiếng nói ủng hộ mạnh nhất chính sách thuế của Trump – không chỉ lên truyền hình bảo vệ thuế quan, mà còn âm thầm mua vào.
2.2. Ngày 3–4/4: “Bắt đáy” các cổ phiếu bị đánh sập vì thuế
Theo Associated Press và New York Post, MTG đã:
- trong hai ngày 3–4/4, mua một loạt cổ phiếu như Lululemon, Dell, Amazon, RH (Restoration Hardware), cùng một số mã khác chịu ảnh hưởng nặng từ đợt “tariff shock”;
- tổng giá trị các giao dịch được báo cáo nằm trong khoảng 19.000 – 285.000 USD, do luật chỉ yêu cầu khai theo khoảng. (AP News)
AP tính toán: các cổ phiếu bà mua trung bình đã giảm khoảng 40% khi bà “bắt đáy”. Sau đó, khi thị trường hồi lại, nhiều mã trong số này tăng mạnh – riêng RH có lúc bật tăng hơn 30%, Dell tăng khoảng 9%. (AP News)
2.3. Ngày 8–9/4: mua tiếp ngay trước tuyên bố “tạm hoãn 90 ngày”
Chưa dừng lại ở đó, hồ sơ do People và AP tổng hợp cho thấy:
- MTG tiếp tục mua thêm từ 21.000 đến 315.000 USD cổ phiếu các hãng như Apple, Amazon, FedEx, Nike vào hai ngày 8–9/4. (People.com)
- Cùng ngày 9/4, Trump bất ngờ tuyên bố tạm hoãn 90 ngày phần lớn thuế quan quốc tế, trừ một số thuế với hàng Trung Quốc. Thị trường lập tức bật tăng; S&P 500 và Nasdaq ghi nhận mức tăng trong ngày kỷ lục sau thời gian dài đỏ lửa. (People.com)
Kết quả: những cổ phiếu mà MTG vừa mua – khi thị trường nghĩ thuế quan sẽ đánh vào toàn cầu – bỗng trở thành “cú bắt đáy vàng”.
Lần này, dư luận không im lặng. Hạ nghị sĩ Hakeem Jeffries, lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện, gọi đây là “một ví dụ trần trụi về tham nhũng trong lòng Quốc hội”, đồng thời kêu gọi thông qua luật cấm nghị sĩ giao dịch cổ phiếu cá nhân. (People.com)
3. Phiên điều trần DOGE: khi cáo buộc “insider trading” làm phiên họp tê liệt
Ngày 7/5/2025, tại một phiên điều trần về vận động viên chuyển giới của một tiểu ban Hạ viện do MTG làm chủ tịch, câu chuyện chứng khoán bất ngờ bùng nổ.
Hai dân biểu Dân chủ, Greg Casar và Jasmine Crockett, sử dụng thời gian chất vấn để:
- nêu chi tiết các giao dịch cổ phiếu của MTG từ 2–9/4, trùng với giai đoạn Trump tung – rồi tạm hoãn – thuế quan;
- đặt câu hỏi liệu bà có “lợi dụng thông tin không công khai” từ nội bộ chính quyền Trump hoặc từ các cuộc họp kín của đảng để kiếm lời trên thị trường. (Business Insider)
Crockett thậm chí giơ một poster in hình MTG cùng chữ “insider trading?”, khiến không khí phiên họp căng thẳng. Một số nghị sĩ Cộng hòa yêu cầu xóa các cáo buộc này khỏi biên bản. Phiên điều trần bị gián đoạn khoảng 20 phút trước khi nối lại. (Business Insider)
MTG phủ nhận mọi sai phạm, khẳng định:
- các khoản đầu tư được một cố vấn tài chính độc lập thực hiện theo “fiduciary agreement”;
- bà chỉ thực hiện nghĩa vụ công khai đầy đủ theo luật, không có nghĩa là dùng thông tin mật. (AP News)
Tính đến nay, không có cơ quan thực thi pháp luật hoặc Ủy ban Chứng khoán nào buộc tội bà “insider trading”. Như vậy, về mặt pháp lý, đó vẫn là nghi vấn chính trị, không phải kết luận tội phạm.
Nhưng về mặt chính trị – đạo đức – niềm tin công chúng, câu chuyện đã khác hẳn.
4. Từ Lockheed tới tariff pause: một pattern chứ không phải tai nạn
Nếu đặt hai lát cắt lại cạnh nhau:
- Lockheed Martin & Chevron trước ngày Nga đánh Ukraine;
- Hàng loạt cổ phiếu tiêu dùng – công nghệ – logistics trước và ngay khi Trump “quay xe” thuế quan 90 ngày,
ta thấy một pattern:
- MTG luôn xuất hiện trên truyền hình hoặc mạng xã hội như một người chống chiến tranh vì lợi nhuận, chống “giới tinh hoa Phố Wall”, bảo vệ “người Mỹ bình thường”.
- Nhưng trong hồ sơ tài chính, bà và cố vấn lại chọn mua đúng những thứ mà giới tinh hoa tài chính chuyên nghiệp sẽ mua: quốc phòng trước chiến tranh; cổ phiếu bị đánh sập trước khi chính sách được nới lỏng.
- Bà nhiều lần xem mình là nạn nhân của “hệ thống tham nhũng”, trong khi bản thân đang vận hành rất nhuần nhuyễn chính những cơ chế cho phép giới cầm quyền hưởng lợi từ các cú sốc mà họ tham gia tạo ra.
Câu chuyện vì thế vượt khỏi phạm vi cá nhân MTG và chạm vào vấn đề cấu trúc:
Có nên cho phép những người viết luật, bỏ phiếu, gây áp lực với Nhà Trắng, đồng thời được quyền đặt cược tiền riêng trên hệ quả của những quyết định đó?
5. Mặt tối có hệ thống: nghị sĩ chơi chứng khoán và mối đe dọa với dân chủ
MTG không phải là trường hợp duy nhất. Nhiều năm qua, cả hai đảng đều có những gương mặt tai tiếng vì giao dịch cổ phiếu:
- các nghị sĩ mua – bán cổ phiếu dược phẩm ngay trước khi có thông tin về vaccine,
- giao dịch ngân hàng trước các gói cứu trợ,
- giao dịch công nghệ trước những cú xoay chuyển chính sách.
Brown Political Review đã chỉ ra: việc các nghị sĩ có “lợi ích tài chính trực tiếp” trong các tập đoàn mà họ phân bổ ngân sách là xung đột lợi ích rõ ràng, và là lý do cấp bách để cấm nghị sĩ giao dịch cổ phiếu hoặc buộc đưa vào blind trust. (Brown Political Review)
Các đạo luật như End Congressional Stock Trading Act đã được đưa ra nhiều lần, lưỡng đảng cùng ký tên, nhưng chưa lần nào được thông qua – vì chính những người bỏ phiếu là người hưởng lợi từ status quo. (AP News)
Trong bối cảnh đó, MTG trở thành case study dễ nhìn nhất:
- Một gương mặt cực hữu, ồn ào, tự nhận chống “đầm lầy”,
- nhưng hành xử tài chính giống hệt thứ “đầm lầy” mà bà công kích.
6. Khi nghỉ đúng ngày “vest” lương hưu: tín hiệu cuối cùng
Quyết định của MTG rời Quốc hội ngày 5/1/2026 – đúng 2 ngày sau khi tròn 5 năm tại chức (mốc đủ điều kiện “vest” quyền hưởng lương hưu liên bang trong tương lai) – chỉ càng củng cố hình ảnh đó: biết chính xác cách tối ưu hóa mọi lợi ích của chức vụ, từ pension đến chứng khoán. (Reddit)
Về mặt pháp lý, điều này hoàn toàn hợp lệ. Nhưng đặt cạnh toàn bộ pattern giao dịch cổ phiếu, câu hỏi lớn vẫn treo đó:
MTG là “chiến binh chống hệ thống”…
hay là người hiểu rõ hệ thống hơn ai hết – và tận dụng nó triệt để trong âm thầm?
7. Kết luận: Mặt tối không chỉ nằm ở MTG, mà ở cấu trúc luật chơi
“Từ Lockheed đến tariff pause” không đơn thuần là hai điểm bất thường trong hồ sơ tài chính của một nghị sĩ gây tranh cãi. Nó cho thấy:
- Khi luật cho phép nghị sĩ chơi chứng khoán, họ có động cơ để vừa làm chính trị, vừa đánh cược trên chính các quyết định của mình và đồng minh.
- Khi hệ thống trừng phạt pháp lý rất yếu, mọi thứ chỉ dừng ở “tai tiếng” và “nghi vấn”, còn tài khoản vẫn tăng, thì scandal chỉ là chi phí PR – không phải rào cản.
- Khi truyền thông bị cuốn vào bão drama cá nhân, mấu chốt là cấu trúc luật – chứ không phải nhân cách từng người – bị che khuất.
MTG sẽ rời Hạ viện vào tháng 1/2026 với:
- một hồ sơ dày đặc tai tiếng,
- một tài khoản đầu tư không hề tệ,
- một khoản lương hưu liên bang đã được “khóa chốt”.
Nhưng câu hỏi đặt ra với nền dân chủ Mỹ – và với những ai quan sát từ bên ngoài – không phải là:
“MTG có xấu hơn những người khác không?”
Mà là:
Bao lâu nữa cử tri Mỹ mới buộc được Quốc hội phải chấp nhận một nguyên tắc tối thiểu:
Ai viết luật cho thị trường, người đó không được đánh bạc trên chính thị trường ấy.