Trump và “cách cai trị Sultan”: Bản chất độc đoán lộ rõ

(bình luận)

Từng được Mark Carney cảnh báo ngay từ nhiệm kỳ đầu, Donald Trump nay đã đẩy mọi giới hạn quyền lực hành pháp vượt xa những gì hiến pháp cho phép. Sáu tháng vừa qua cho thấy một kiểu cai trị tùy tiện, kết hợp giữa tham nhũng công khai, trừng phạt cá nhân, và thao túng định chế.

1. Lạm quyền và phá vỡ thể chế

Trump nhiều lần hành xử vượt quyền Quốc hội: từ oanh tạc Iran đến áp thuế Canada. Ông sa thải công chức, thanh lọc tướng lĩnh và thẩm phán, thậm chí đóng cửa cơ quan chính phủ. Hai thành phố Mỹ đã chứng kiến lực lượng liên bang và vệ binh quốc gia chiếm đóng — một hành động đi ngược nguyên tắc liên bang và vi hiến.

2. Chính sách tàn nhẫn với di dân

Trump dựng lên chương trình quốc gia bắt cóc và trục xuất, phớt lờ thủ tục tố tụng, đưa người tị nạn trở lại nơi họ có nguy cơ bị tra tấn. Ông cắt ngân sách liên bang, kể cả cứu trợ thiên tai, đối với các tiểu bang “thành trì” bảo vệ di dân.

3. Tham nhũng công khai

Gia đình Trump công khai kinh doanh, ký các hợp đồng hàng tỷ đô với các chế độ độc tài A-rập. Ông rót công quỹ vào doanh nghiệp riêng, thiết lập đường dây hối lộ qua tiền mã hóa. Ở các nền dân chủ khác, những hành vi này là đủ để buộc ông rời khỏi chính trường.

4. Liên minh với độc tài và cực đoan

Trump trải thảm đỏ đón Putin, viện trợ vũ khí cho chiến dịch ở Gaza, ân xá cho phần tử cực đoan, bổ nhiệm kẻ theo thuyết âm mưu vào vị trí cao cấp. Chính quyền biến các cơ quan thành loa phóng thanh cho tuyên truyền da trắng thượng đẳng.

5. Đe dọa quốc tế

Trump áp 50% thuế quan lên Brazil chỉ để trả đũa việc nước này truy tố cựu tổng thống tham nhũng, đồng thời còn trừng phạt thẩm phán Canada của Tòa Hình sự Quốc tế — một hành động chưa từng có.

Kết luận

Những gì Mark Carney lo ngại từ trước đã thành hiện thực: Trump không còn là nhà lãnh đạo dân cử, mà là một “Sultan” hiện đại, cai trị bằng sự tùy tiện, nỗi sợ hãi và lợi ích phe nhóm. Hệ quả là: Mỹ suy yếu từ bên trong, đồng minh xa rời, và nền dân chủ từng là chuẩn mực thế giới giờ bị vô hiệu hóa từng ngày.