Chào buổi sáng! Chào mừng bạn quay lại với tập mới nhất của series hằng ngày “Hôm nay chuẩn mực Hiến pháp nào sẽ sụp đổ?” – nơi cà phê thì nóng, thị trường lao động thì lạnh, và tổng thống thì khăng khăng cho rằng việc cải tạo Nhà Trắng của ông ta là một ưu tiên an ninh quốc gia ngang tầm Khủng hoảng Tên lửa Cuba. Rồi sẽ có ngày chúng ta nhìn lại thời kỳ này và kinh ngạc nhận ra rằng: để tháo tung hệ thống quản trị nước Mỹ, tất cả những gì cần có chỉ là một người đàn ông, một chiếc xe ủi và một cái loa phóng thanh.
Chúng ta bắt đầu ngoài khơi, nơi chính quyền Trump tiếp tục cuộc chiến hàng hải trong bóng tối, hiện đã ghi nhận ít nhất 95 người chết trên 25 con tàu ở Đông Thái Bình Dương. Bộ Tư lệnh Miền Nam Mỹ hôm qua thông báo thêm ba tàu “bị nghi liên quan đến ma túy” đã bị đánh tan thành mảnh vụn, khiến 8 người thiệt mạng – những người ngay lập tức được gọi là “khủng bố ma túy nam giới”, như thể giới tính và địa lý tự thân đã tạo ra thẩm quyền pháp lý mà Quốc hội chưa từng trao. Thậm chí, họ còn đăng các vụ nổ lên mạng xã hội, kiểu một TikTok của Lầu Năm Góc cho một chính quyền giờ đây đối xử với bạo lực chết người như… nội dung truyền thông. Đây là những nhiệm vụ mà sách sử sau này sẽ gọi là “gây tranh cãi”, các luật sư quân sự gọi là “không thể bào chữa”, và các tòa án tương lai gọi là “Bằng chứng A”. Khi áp lực gia tăng từ giới học giả luật, các tổ chức nhân quyền, và cả những đồng minh ngày càng bất an để phân loại các cuộc tấn công này là sử dụng vũ lực trái pháp luật, người ta không khỏi hình dung một tương lai nơi những quân nhân thi hành mệnh lệnh sẽ ước gì họ đã lắng nghe lời cảnh báo của Mark Kelly – lời cảnh báo mà chính quyền đang ra sức hình sự hóa.
Và có lẽ không phải ngẫu nhiên, khi chính quyền leo thang bạo lực ngoài vòng pháp luật ở nước ngoài, thì đồng thời leo thang điều tra trong nước nhắm vào bất kỳ ai dám nhắc binh sĩ rằng mệnh lệnh bất hợp pháp không tự nhiên trở thành hợp pháp chỉ vì tổng thống hét to. Lầu Năm Góc hiện đã nâng cấp cuộc điều tra đối với Thượng nghị sĩ Mark Kelly – cựu đại úy hải quân, phi hành gia, và là người hiếm hoi được xem như “người lớn trong phòng” – chỉ vì ông xuất hiện trong một video nhắc lại điều khoản đầu tiên của đạo đức quân đội: không tuân lệnh trái pháp luật. Trump gọi ông là kẻ phản bội, Hegseth muốn đưa ông ra tòa án binh, và Bộ Quốc phòng thì coi một lời nhắc pháp lý căn bản như một vụ vi phạm an ninh quốc gia. Nguy hiểm không phải vì Kelly nói sai, mà vì ông nói đúng, và cái đúng đó đe dọa một Nhà Trắng ngày càng lệ thuộc vào tiền đề rằng tính hợp pháp là bất cứ điều gì tổng thống cần tại thời điểm đó.
Nói đến những thứ không tương thích với thực tại, hôm qua Trump đã có một bài độc thoại dài, rối và tuột dây tại một lễ nghi an ninh biên giới – bài phát biểu trôi dạt từ các cuộc đàm phán hòa bình Ukraine tưởng tượng, tới tuyên bố rằng ông đích thân xóa sổ chương trình hạt nhân Iran bằng máy bay B-2, rồi bào chữa cho fentanyl vừa là thuốc độc vừa là thuốc chữa bệnh, đe dọa kiện BBC vì “bịa từ bằng AI”, và kể lể vòng vo về chiến thắng bầu cử chỉ tồn tại trong cấu trúc thần kinh của chính ông. Đâu đó trong chiếc máy pinball ngôn từ này, ông còn khôi phục một “Huân chương Phòng thủ Biên giới Mexico” đã bị khai tử từ lâu, gắn lên ngực quân nhân trong khi tuyên bố “không có người nhập cư trái phép nào vượt biên suốt bảy tháng qua”. Có lẽ đây là kiểu bài phát biểu khiến người ta tự hỏi: liệu mối đe dọa an ninh quốc gia có phải chính là người đang phát biểu hay không.
Rồi đến phản ứng của ông trước vụ sát hại Rob Reiner, một phản ứng đủ gây sốc ngay cả với đám đông vốn đã quen với sự tàn nhẫn vô cảm của Trump. Thay vì chia buồn với Reiner và vợ là Michele, Trump đăng một bài công kích trên Truth Social, gọi Reiner là kẻ “đau đớn và sa sút” đã chết vì một “chứng bệnh nan y” mang tên “Hội chứng cuồng Trump”, biến một vụ giết người kép thành bàn đạp để tự chúc mừng mình vì đã mở ra “Thời đại Hoàng kim của nước Mỹ”. Đó là tương đương tu từ của việc để lại đánh giá Yelp tại một đám tang – một sự tự luyến bệnh hoạn đến mức ngay cả nhiều đảng viên Cộng hòa, sau cả thập kỷ ngâm mình trong sự khinh miệt kiểu Trump, cũng buộc phải lùi lại. Ông ta không thể phản ứng trước bi kịch mà không biến mình thành nhân vật trung tâm, và lần này sự vô liêm sỉ trần trụi đến mức phản ứng chính trị, may thay, gần như là phổ quát.
Trong khi đó, Ukraine – một quốc gia được lãnh đạo bởi những người lớn có khả năng tìm được các nước trên bản đồ – đã trình làng một bước tiến mới trong chiến tranh hải quân với một đòn tấn công bằng drone tầm xa sâu trong Biển Đen. Đó là lời nhắc rằng đổi mới quân sự thực sự đến từ việc giải quyết các bài toán chiến lược, chứ không phải từ việc thổi tung tàu cá để kích điểm thăm dò dư luận trong nước. Trong lúc Trump khoe khoang về một kế hoạch hòa bình hình thành qua những cuộc điện thoại tưởng tượng với Na Uy, Thái Lan và Campuchia, thì người Ukraine đang dùng công nghệ thật, chiến lược thật và lòng can đảm thật để định hình lại chiến trường theo cách mà ngay cả Nga cũng buộc phải nghiêm túc nhìn nhận.
Báo cáo việc làm bị trì hoãn từ lâu cuối cùng cũng được công bố sau 43 ngày đóng cửa theo lệnh Trump khiến Bộ Lao động không thể thu thập dữ liệu tháng 10. Và giờ thì ta biết vì sao chính quyền không mặn mà với việc công bố: nền kinh tế chỉ tạo thêm 64.000 việc làm trong tháng 11 và mất 105.000 việc trong tháng 10, đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên 4,6% – mức cao nhất trong hơn bốn năm. Các nhà kinh tế gọi thị trường lao động là “ít sa thải, ít tuyển dụng” – cách nói lịch sự để chỉ rằng doanh nghiệp đóng băng mở rộng vì thuế quan của Trump, lạm phát, trấn áp nhập cư và sự khó lường nói chung đã hút cạn oxy của môi trường tuyển dụng. Jerome Powell lặng lẽ lưu ý rằng số liệu chính thức có thể đã thổi phồng việc làm tới 60.000 mỗi tháng, nghĩa là chúng ta có thể đã mất việc từ tháng 4. Nghĩ lại thì… điều đó hoàn toàn khớp với tình trạng của mọi thứ khác.
Đúng như dự đoán, các khoản cắt viện trợ nước ngoài mà Trump yêu cầu giờ đang gây ra dư chấn nhân đạo toàn cầunghiêm trọng đến mức các đồng minh châu Âu – những người mà ông thường nói là “đều đồng ý với tôi trong riêng tư” – đang gióng hồi chuông cảnh báo về bất ổn, nạn đói và sự tái tuyển mộ của các nhóm vũ trang. Nhân viên cứu trợ mô tả cả những vùng rộng lớn rơi vào khủng hoảng vì Mỹ đột ngột rút tài trợ từng giúp mở cửa phòng khám và giữ trẻ em sống sót. Trong nước, các khoản cắt đó dội ngược thành mất việc ở nông thôn Mỹ, nơi nông dân và nhà cung ứng y tế phụ thuộc vào các hợp đồng liên bang ổn định. Hóa ra, phá hủy ổn định toàn cầu không mang lại lợi ích chính trị hay kinh tế nào – bất kể Fox News có khăng khăng rằng bỏ đói người nước ngoài sẽ làm hóa đơn thực phẩm của bạn rẻ hơn.
Gần nhà hơn, “vách đá” trợ cấp ACA đang tiến tới như một thiên thạch chậm, và đảng Cộng hòa bắt đầu hoảng loạn khi nhận ra hàng triệu người chịu tăng phí khủng khiếp sống ngay trong các khu vực bầu cử của họ. Đội ngũ của Trump bị xé đôi giữa phe ý thức hệ muốn để trợ cấp hết hạn để “giết Obamacare” và phe thực dụng biết đếm phiếu ở Pennsylvania và Arizona. Một số trợ lý cầu xin Trump đừng dính vào, vì thành tích “giúp” đàm phán y tế của ông có thể hào phóng mà gọi là “kryptonite”. Nhưng phép tính thì tàn nhẫn: một cặp vợ chồng 60 tuổi thu nhập 85.000 USD sẽ thấy phí bảo hiểm tăng hơn 22.000 USD nếu trợ cấp hết hạn. Ngay cả người nghèo nhất cũng phải trả thêm khoảng 1.000 USD. Không phải ngẫu nhiên mà Dân chủ thắng lớn nhờ y tế năm 2018, và Cộng hòa dường như quyết tâm phát lại những “bản hit” cũ.
Bài “đào sâu” đã công bố của tôi về “âm mưu khủng bố” mới nhất của FBI ở Los Angeles không cần nhắc lại, nhưng xứng đáng được điểm danh: Cục lại tạo ra một vụ án trong đó “tế bào khủng bố” chủ yếu gồm đặc vụ, chỉ điểm và một nghi can bị thúc đẩy vào phạm tội bởi hàng loạt gợi ý chìm. Đó là định luật vĩnh cửu của chống khủng bố Mỹ: những mối đe dọa do ta bịa ra luôn dễ bắt hơn những mối đe dọa ta phớt lờ.
Cuối cùng, trong câu chuyện “đúng chất” nhất của ngày hôm nay, chính quyền Trump đang bảo vệ việc tự ý phá dỡ Cánh Đông Nhà Trắng – đã tiến hành không hỏi ý kiến công chúng, không có phê chuẩn của Quốc hội, không qua rà soát luật định – bằng lập luận rằng việc xây phòng đại yến mơ ước của Trump là thiết yếu cho an ninh quốc gia. Chính phủ yêu cầu thẩm phán liên bang chấp nhận các lý do mật trong phiên kín, bởi không gì nói “hãy tin chúng tôi” tốt hơn một lập luận mật cho việc vì sao tổng thống cần không gian sự kiện 90.000 foot vuông, lớn gấp đôi Nhà Trắng hiện hữu. Kế hoạch chưa hoàn tất, thẩm định chưa làm xong, và chính quyền vừa lập luận rằng việc phá dỡ là “đã rồi”, vừa nói vụ kiện là “chưa chín muồi”. Điều rõ ràng là Trump đang mở rộng cung điện trên đất công với sự tinh tế của một hoàng đế đập bỏ một cánh Tử Cấm Thành để xây phòng tiệc mới.
Chúng tôi rời bạn tại đây: một đất nước với nền kinh tế đang nguội dần trong im lặng, một tổng thống đang quá nhiệt ồn ào, và một hệ thống pháp lý được yêu cầu giả vờ rằng một phòng đại yến khổng lồ là tài sản chống khủng bố. Marz và tôi hôm nay ra ngoài làm việc vặt, nhưng sẽ vẫn dõi theo những phi lý mới tuôn ra từ Washington khi vắng mặt. Trong lúc đó, tôi khuyên bạn thêm một cốc cà phê – có thể hai – thậm chí là một giấc ngủ ngắn. Ngày còn dài, và tin tức, đáng buồn thay, còn… trẻ hơn nữa.