Hoàng Việt
Nhân Ngày Quốc tế Nhân quyền 10/12/2024, bối cảnh chung cho thấy xu hướng hạn chế không gian dân chủ, kiểm soát thông tin và gia tăng đàn áp những người bảo vệ nhân quyền vẫn là mối quan ngại lớn ở nhiều quốc gia. Báo cáo của Freedom House nhấn mạnh rằng “tự do internet” tiếp tục bị suy giảm ở nhiều nơi, với Việt Nam là một ví dụ điển hình trong khu vực Đông Nam Á.
Các quốc gia láng giềng như Thái Lan và Campuchia bị chỉ trích vì phối hợp đàn áp người bất đồng chính kiến, trong khi những vấn đề như quyền của dân tộc thiểu số và tự do tôn giáo cũng được các tổ chức nhân quyền khu vực và quốc tế quan tâm sâu sắc.
Hiện trạng nhân quyền tại Việt Nam năm 2024
Những tiến bộ và hạn chế
Trong năm qua, Việt Nam tiếp tục đối mặt với nhiều chỉ trích về vi phạm nhân quyền, đặc biệt trong các lĩnh vực sau:
- Tự do tôn giáo và tín ngưỡng
Báo cáo của Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Mỹ (USCIRF) chỉ rõ việc chính quyền Việt Nam kiểm soát và đàn áp tôn giáo thông qua các tổ chức “đỏ” do nhà nước điều khiển. Việc này tạo ra không gian tôn giáo giả tạo, nơi mà tự do thực hành bị giám sát chặt chẽ. (Nguồn: USCIRF) - Tự do báo chí và không gian mạng
Việt Nam tiếp tục bị xếp vào nhóm các quốc gia “không tự do” trên mạng internet. Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị, được mô tả trong báo cáo của Project 88, đã tăng cường kiểm duyệt và đàn áp tiếng nói đối lập trên mạng xã hội. Điều này khiến các blogger, nhà báo độc lập và người dùng mạng bị bắt giữ hoặc sách nhiễu. (Nguồn: Freedom House, Project 88) - Đàn áp các nhà hoạt động và dân tộc thiểu số
Báo cáo của Tổ chức Nhân quyền Châu Á chỉ trích việc kết án 9 người Khmer Krom, cho thấy sự đàn áp có hệ thống đối với các nhóm dân tộc thiểu số. Các nhà báo, luật sư và nhà hoạt động vẫn là mục tiêu chính của các biện pháp trấn áp như báo cáo của LHQ về trường hợp luật sư Đặng Đình Mạnh đã nêu bật. (Nguồn: HRW, LHQ) - Quyền lao động và biểu tình
Công nhân và dân oan tại Việt Nam vẫn không có quyền biểu tình hòa bình hoặc tổ chức công đoàn độc lập. Báo cáo từ HRMI nhấn mạnh rằng người dân cảm thấy “không an toàn trước nhà nước” trong việc bày tỏ ý kiến hoặc bảo vệ quyền lợi. (Nguồn: HRMI)
Các lĩnh vực ‘báo động đỏ’
- Tự do ngôn luận và tự do báo chí: Với việc nhiều nhà báo như Phạm Chí Dũng bị giam giữ, tự do ngôn luận ở Việt Nam đang đối diện tình trạng suy thoái nghiêm trọng. (Nguồn: LHQ)
- Đàn áp chính trị: Việc Việt Nam từ chối 49 khuyến nghị nhân quyền quan trọng của LHQ, bao gồm các vấn đề về bãi bỏ án tử hình và bảo vệ quyền dân sự, cho thấy sự thụt lùi trong cam kết quốc tế. (Nguồn: HRW)
Thách thức và cơ hội trong viễn cảnh nhân quyền tại Việt Nam
Thách thức
- Sự gia tăng kiểm duyệt và kiểm soát không gian mạng
Việc áp dụng các quy định siết chặt không gian mạng như Nghị định 72 và Chỉ thị 24 đã khiến tự do thông tin tại Việt Nam rơi vào tình trạng báo động. - Áp lực quốc tế chưa đủ mạnh
Dù các tổ chức quốc tế liên tục kêu gọi thả tự do cho các tù nhân lương tâm, sức ép từ các quốc gia dân chủ và LHQ vẫn chưa đủ để thay đổi thực trạng nhân quyền ở Việt Nam. - Sự đàn áp có hệ thống
Các vụ án xử lý nhà hoạt động chính trị và đàn áp dân tộc thiểu số như Khmer Krom cho thấy sự cứng rắn trong chính sách của nhà nước.
Cơ hội
- Tăng cường hợp tác quốc tế
Việc Việt Nam là thành viên của Hội đồng Nhân quyền LHQ mở ra cơ hội để các tổ chức quốc tế gây áp lực buộc Việt Nam tuân thủ các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế. - Cộng đồng mạng và xã hội dân sự mạnh mẽ hơn
Mạng xã hội và các tổ chức xã hội dân sự tiếp tục là công cụ quan trọng để lan tỏa thông tin và vận động nhân quyền, bất chấp sự kiểm duyệt chặt chẽ. - Xu hướng khu vực và quốc tế hỗ trợ nhân quyền
Sự chú ý của các tổ chức quốc tế như HRW và Amnesty International có thể tiếp tục mang lại hỗ trợ và áp lực đối với chính phủ Việt Nam.
Kết luận
Nhân quyền tại Việt Nam năm 2024 vẫn đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng, đặc biệt là tự do ngôn luận, quyền biểu tình, và bảo vệ các nhóm yếu thế. Tuy nhiên, sự phát triển của cộng đồng xã hội dân sự, áp lực từ quốc tế và các xu hướng khu vực có thể tạo cơ hội để thúc đẩy cải cách nhân quyền. Việt Nam cần nỗ lực thực hiện các cam kết nhân quyền và đảm bảo quyền cơ bản cho người dân, góp phần xây dựng một xã hội dân chủ và công bằng hơn.
