Tổng thống Putin sẽ là kẻ độc tài khó đoán định nhất. Ông đe, nước nào can thiệp chống lại “chiến dịch quân sự” của Nga thì sẽ phải nhận sự trừng phạt khủng khiếp nhất mà họ chưa từng thấy, tức “ăn đòn” hạt nhân. Putin ra lệnh cho các lực lượng hạt nhân đặt trong tình trạng báo động. Cuộc chiến “man rợ và bừa bãi” ấy (từ của Thủ tướng Anh) đang bị chính phủ và nhân dân nhiều nước trên thế giới lên án mạnh mẽ. Ngay tại Nga, nhiều người dân đã liên tục xuống đường biểu tình phản đối. Trong bối cảnh ấy, chính quyền Việt Nam (VN) chọn lá phiếu trắng để tỏ ra trung lập trong cuộc xung đột này thì cũng thật khủng khiếp. Dưới đây là những sai lầm trước mắt mà lá phiếu trắng ấy sẽ “đeo vào cổ” chính quyền Hà Nội, chưa bàn về lâu dài, các sai lầm ấy sẽ sinh ra hệ lụy còn nặng nề hơn:
Sai lầm đầu tiên là lá phiếu ấy của Việt Nam chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc tiếp xúc giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính với Tổng thống Joe Biden tại Washington trong hai ngày cuối tháng Ba tới đây.
Lập trường của Mỹ và phương Tây đối với cuộc xâm lược của Putin đối với Ukraina rõ như ban ngày. Nhiều nguyên thủ trong thế giới tự do, trong đó có cả Mỹ, đã kêu gọi nay là lúc các quốc gia phải bày tỏ lập trường dứt khoát, không thể đánh đồng kẻ xâm lược với nạn nhân bị xâm lược. Cũng như năm ngoái, trước khi tiếp Phó TT Kamala Harris tại Hà Nội, Phạm Minh Chính buộc phải chịu “xuống nước” tiếp sứ thần Trung Cộng trước giờ máy bay của quốc khách đáp xuống phi trường Nội Bài, để làm an lòng Trung Quốc. Thì lần này cũng thế, ngoài khuôn khổ Mỹ – ASEAN, Hà Nội có được thỏa thuận từ Washington, Việt – Mỹ sẽ có tiếp xúc riêng.
Nhưng cuộc tiếp xúc lần này sẽ khác với cuộc “bắt tay” chớp nhoáng tối 1/11/2021 tại COP-26. Việt Nam có hẳn một chương trình nghị sự để thúc đẩy “Kế hoạch hành động toàn diện” mà Phó TT Harris công bố tháng 8 năm ngoái tại Hà Nội. Để kế hoạch toàn diện ấy không bị lãng quên, cuộc gặp tới đây với Tổng thống Biden sẽ là rất quan trọng đối với VN. Nhưng với lá phiếu trắng mà VN chọn ở Liên Hiệp Quốc (LHQ) vừa rồi, không dám lên án Putin, lại bỏ phiếu đúng theo cách của Bắc Kinh, thì chỉ cần phía Mỹ áp dụng nguyên tắc “có đi có lại mới toại lòng nhau” là có thể phần nào hình dung được kết quả cuộc “semi-summit” Chính – Biden, nếu như Mỹ vẫn còn giữ cam kết trước khi có cuộc bỏ phiếu ở LHQ.
Sai lầm thứ hai là cho dù Việt Nam bỏ phiếu trắng, thậm chí bỏ phiếu chống đi chăng nữa, thì Nghị quyết do 140 nước bỏ phiếu thuận, vẫn còn nguyên đó, trong moi ý nghĩa.
Vậy thì lá phiếu trắng của Việt Nam chẳng thể ảnh hưởng gì đến sự đoàn kết quốc tế đối với cuộc kháng chiến kiên cường của người dân Ukraine chống Putin xâm lược. Điều đáng hổ thẹn cho nền ngoại giao VN là đã tự mình chọn đứng về phe phản tiến bộ, do Bắc Kinh cầm đầu. Vô hình chung, VN có lỗi với nhân dân Ukraine đang tiến hành một cuộc chiến không cân sức nhưng đầy dũng khí của “chủ nghĩa anh hùng” (thuật ngữ VN rất thích dùng trong các cuộc kháng chiến trước đây). Và không chỉ mang tội với phụ nữ và trẻ em Ukraine, mà còn đi ngược lại dư luận tiến bộ của nhân dân thế giới lên án cuộc xâm lược đe dọa không chỉ độc lập chủ quyền của Ukraine, mà còn đe dọa hòa bình châu Âu và thế giới.
Mục tiêu đánh nhanh thắng nhanh của Putin càng xa vời thì viễn cảnh thảm họa hạt nhân càng trở nên nhỡn tiền. Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Pháp Macron hôm 3/3, Putin đe dọa: “Điều tồi tệ nhất còn ở trước mắt”. Trước nguy cơ hạt nhân mà VN bày tỏ “trung lập” thì thật không hiểu nổi. Người Việt Nam nào chẳng đau lòng và thấy lương tâm bị cắn rứt khi tại LHQ, chính phủ mình không dám lên án Putin xâm lược. Trước khi có cuộc bỏ phiếu lịch sử ở LHQ, Đại biện Đại Sứ Quán Ukraine tại Hà Nội đã yêu cầu “Việt Nam đánh giá thẳng thắn và kiên quyết, đây là hành vi vi phạm luật pháp quốc tế… và chỉ đích danh kẻ xâm lược”. Khi nhận được kết quả các phiếu bầu, bà đã kêu lên từ Hà Nội: “Việt Nam ơi, quê hương thứ hai của tôi ơi, tôi rất thất vọng”.
Sai lầm thứ ba là không vì VN bỏ phiếu trắng theo Trung Quốc mà Trung Quốc “tha” cho Việt Nam trên Biển Đông hay cho phép thông quan hàng hóa nhanh hơn trên biên giới.
Ngược lại là khác, trong khi thế giới bận rộn chiến sự Nga – Ukraine, Trung Quốc liên tục tập trận ở Biển Đông. Chính phủ Trung Quốc mới đây tuyên bố là họ đang tiến hành một cuộc tập trận kéo dài hơn một tuần ở Biển Đông, đồng thời cảnh báo các tàu biển tránh xa. Trong bản thông cáo bằng tiếng Hoa và tiếng Anh được công bố tối 4/3, Cục Hải Sự Hải Nam cho biết các cuộc tập trận kéo dài từ 4/3 đến 15/3. Các tọa độ do họ cung cấp cho thấy khu vực tập trận nằm gần ngay chính giữa thành phố Tam Á của đảo Hải Nam và thành phố Huế của Việt Nam. Trước đó, Trung Quốc cũng loan báo lực lượng quân sự nước này tiến hành tập trận ba ngày trên Biển Đông, từ 27/2 đến 1/3. Còn trên biên giới thì sao? Trung Quốc đã tự động ngừng thông quan tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn, ba ngày nay mà không thèm thông báo cho Việt Nam khiến gần 1.000 xe chở hàng tồn đọng. Báo Giao Thông hôm 7/3 trích nguồn tin từ Cục Hải quan tỉnh Lang Sơn cho biết như vậy. Phía Trung Quốc đã dừng thông quan tại cửa khẩu Hữu Nghị từ 9 giờ ngày 5/3 đến nay.
Sai lầm thứ tư là nước Nga của Putin cũng không vì lá phiếu trắng ấy ở LHQ mà sẽ chống lưng cho VN khi VN bị Trung Quốc xâm lược.
Bằng chứng hiển nhiên là trong lần gặp nhau thứ 38 tại Bắc Kinh vừa qua, Trung Quốc và Nga thỏa thuận nhiều phi vụ làm ăn, trong đó có hợp tác dầu khí. Vừa mới thỏa thuận với Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc trước đấy một tháng rằng Nga sẽ không ký kết với bên thứ ba thỏa thuận nào xâm phạm đến lợi ích của Việt Nam. Nhưng khi hai bên thỏa thuận hàng trăm tỷ USD qua các tập đoàn dầu khí Gazprom và Rosneft, nếu nay mai, hai tập đoàn này của Nga, vì bị cấm vận, họ bán lại cho các Tập đoàn Trung Quốc cổ phần của họ tại các mỏ trên Biển Đông thì Việt Nam tính sao?
Sai lầm thứ năm là với lá phiếu trắng ấy, chính quyền Hà Nội đã để mất lòng dân và bỏ rơi ngọn cờ chính nghĩa.
Chính nghĩa xưa nay là thế mạnh của VN, chính nghĩa là “sức mạnh mềm” trong các cuộc kháng chiến kiến quốc trước đây, cũng như trong sự nghiệp bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ còn đầy chông gai trước mắt. Không lên án kẻ xâm lược, đánh đồng kẻ đi ăn cướp với người bị cướp là điều tối kỵ xưa nay. Cũng vì chính quyền buông, nên mạng xã hội Việt tràn ngập các ý kiến đối chọi nhau về cuộc chiến này. Trong khi chính phủ tuyên bố ba phải, không lên án ai, không ủng hộ ai thì dân chúng và giới tinh hoa Việt chia thành hai phe đánh chửi nhau thục mạng. Phần đông đứng về phía dư luận toàn cầu, phản đối Putin xâm lược và ủng hộ nhân dân Ukraine đang bảo vệ quyền tự quyết của mình. Nhưng ngược lại cũng có những ý kiến, một số từ các bậc được học hành, thuộc tầng lớp tinh hoa lại đứng về phía Putin, coi việc ông ta đem quân sang Ukraine là để bảo vệ nước Nga trước đe dọa của Nato. Đối với những vị này, có lẽ phải chờ đến khi “tiếng súng lại vang trên bầu trời biên giới / giục toàn dân ta vào cuộc chiến đấu mới” (Lời bài hát tháng 2/1979) thì họ mới tỉnh ngộ chăng?
Trần Đông A là bút hiệu một nhà báo đã nghỉ hưu tại Sài Gòn, với sở trường về các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội, ngoại giao Việt Nam và các quốc gia khu vực Đông Nam Á. Các bài viết của Trần Đông A là blog cá nhân và được đăng tải với sự đồng ý của đài VOA nhưng không phản ánh quan điểm chính thức của chính phủ Hoa Kỳ.
