Nguyễn Văn Hải (Điếu Cày)
Garden Grove, California — Ngày 12 tháng 10 năm 2025
Lời mở đầu: Ký ức về lạm phát và đồng tiền mất giá
Là người từng sống trong chế độ cộng sản và trải qua những năm tháng siêu lạm phát ở Việt Nam, tôi hiểu sâu sắc thế nào là sự sụp đổ của niềm tin vào đồng tiền.
Trong nhiều thập kỷ, người Việt dùng vàng như phương tiện thanh toán thật sự cho những giao dịch có giá trị — mua nhà, xe, tàu thuyền, thậm chí cả những món hàng điện tử như tivi, tủ lạnh.
Đồng tiền của các nước cộng sản bị in ra vô tội vạ đã bào mòn đồng lương ít ỏi của người lao động và công chức.
Tôi từng viết trong bài “Một góc nhỏ trong đời sống công nhân” (2007) một ví dụ giản dị:
“Đầu năm, với 10.000 đồng, công nhân có thể mua 10 gói mì tôm. Nhưng cuối năm, cũng số tiền đó chỉ còn mua được 6 gói. Câu hỏi đặt ra là: Ai đã lấy đi 4 gói mì trên bàn ăn của bạn?”
Nếu lương không tăng, giá trị đồng lương bị bào mòn, người lao động không thể tái tạo sức lao động.
Chính phủ Việt Nam khi đó cố tình giữ mức lương cơ bản thấp như một “lợi thế cạnh tranh” để thu hút đầu tư nước ngoài – chấp nhận cho các nhà đầu tư khai thác nhân công giá rẻ mà vẫn “đúng luật”.
Nói cách khác, đảng tự nhận là giai cấp lãnh đạo công nhân nhưng lại bán rẻ lợi ích của công nhân.
Khi tôi công bố bài viết đó vào thời điểm hàng loạt cuộc đình công đang nổ ra ở các khu công nghiệp phía Nam. Bài báo khiến chính quyền tức giận, còn người viết – như hàng ngàn nhà báo độc lập khác – bị chụp mũ “phản động”.
Chính trị và kinh tế không bao giờ tách rời. Mỗi quyết định chính trị đều tác động trực tiếp đến đời sống kinh tế của hàng triệu người.
Một nhà báo có lương tâm phải dự báo được tác động đó và cảnh báo xã hội. Ở những quốc gia độc tài, nhiệm vụ ấy đồng nghĩa với rủi ro tù đày.
Ký ức ấy khiến tôi nhạy cảm đặc biệt với mọi dấu hiệu mất cân bằng tài chính và chính trị, kể cả tại Hoa Kỳ hôm nay, nơi tôi đang chứng kiến những mầm mống tương tự: nợ công phình to, chính sách bị chính trị hóa, và niềm tin thị trường đang bị rút ruột.
1. Gần hết thời “in tiền rồi xuất khẩu lạm phát”
Vị thế USD như “nội tệ dự trữ toàn cầu” cho phép Mỹ in tiền mà không sợ hậu quả nội địa. Nhưng vị thế đó đang bị thử thách.
Theo IMF, tỷ lệ USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu đã giảm xuống 57,7% — mức thấp nhất trong hai thập kỷ.
Fed cũng thừa nhận trong bản báo cáo tháng 7/2025: đồng đô la “vẫn chiếm ưu thế nhưng không còn tuyệt đối”.
Khi niềm tin vào USD suy yếu, lượng USD “xuất khẩu” trong hệ thống tài chính quốc tế có thể quay ngược về Mỹ — và nếu nội địa không đủ sức hấp thụ, hệ quả là lạm phát nội sinh và mất giá đồng nội tệ ngay tại quốc gia phát hành.
2. Dòng USD quay ngược và cú sốc trái phiếu
Trung Quốc – nhà nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ lớn thứ hai – đã giảm lượng nắm giữ xuống khoảng 757 tỷ USD vào tháng 4/2025.
Các ngân hàng trung ương khác cũng âm thầm làm theo. Lượng trái phiếu nước ngoài lưu ký tại Fed New York đã giảm còn 2,78 nghìn tỷ USD, thấp nhất từ 2012.
Khi các chủ nợ ngoại quốc đồng loạt bán ra, lãi suất tăng, giá trái phiếu giảm, và chi phí vay của Mỹ đội lên.
Với nợ công vượt 37 nghìn tỷ USD, mỗi biến động 1% lãi suất tương đương hàng trăm tỷ đô la chi phí bổ sung.
Đó là cú boomerang tài chính đang quay lại nước Mỹ.
3. Khi vàng trở lại như chuẩn mực niềm tin
Trong bối cảnh đồng tiền bị chính trị hóa, vàng trở thành “phiếu tín nhiệm duy nhất không mang quốc tịch.”
Các ngân hàng trung ương từ Trung Quốc, Ấn Độ đến Thổ Nhĩ Kỳ đều tăng mạnh dự trữ vàng.
Giá vàng quốc tế đã vượt ngưỡng $3.000/oz vào tháng 10, phản ánh sự bất an toàn cầu.
Ở Mỹ, áp lực lên Cục Dự trữ Liên bang (FED) gia tăng khi Tổng thống công khai kêu gọi hạ lãi suất để kích thích chứng khoán và kinh tế.
Nếu FED bị ép buộc, niềm tin vào sự độc lập của ngân hàng trung ương sẽ sụp đổ, và vàng sẽ tiếp tục được mua như “lá phiếu bất tín nhiệm gửi đến Washington.”
4. Khi đô la mất giá trong chính nước Mỹ
Nếu dòng USD quay về nội địa, nền kinh tế Mỹ sẽ đối mặt với lạm phát nhập khẩu và giảm sức mua.
Giá năng lượng, linh kiện điện tử, lương thực tăng vọt.
Người dân sẽ cảm nhận rõ ràng: đồng đô la vẫn là tiền, nhưng mua được ít hơn — đúng như bài học “bốn gói mì biến mất” mà người Việt từng trải.
Chính phủ có thể chọn giảm lãi suất để tránh suy thoái, nhưng điều đó chỉ kích thích đầu cơ và làm đồng tiền mất giá nhanh hơn.
Một vòng luẩn quẩn lạm phát – nợ – chính trị đang hình thành.
5. Giữ hay đánh mất niềm tin
Trật tự tiền tệ thế giới sẽ không sụp đổ trong một đêm.
Nhưng mỗi khi chính trị can thiệp sâu vào thị trường, mỗi lời đe dọa từ Nhà Trắng đến FED, mỗi sắc lệnh hành pháp vượt khỏi hiến pháp — một phần niềm tin lại mất đi.
Nếu Mỹ muốn tránh con đường mà nhiều quốc gia từng đi qua – từ Venezuela đến Việt Nam thời lạm phát – chỉ còn một cách:
-
Tôn trọng thể chế pháp quyền.
-
Bảo vệ độc lập của FED.
-
Giữ minh bạch và trách nhiệm tài chính trước công dân.
Bởi như người Việt Nam từng chứng kiến:
“Khi đồng tiền mất giá, không chỉ là kinh tế sụp đổ – mà là đạo đức quyền lực bị phá sản.”
Kết luận
Mỗi ounce vàng được mua hôm nay không chỉ là một khoản đầu tư phòng ngừa, mà là một lá phiếu bất tín nhiệm gửi đến Washington.
Nếu chính trị không sớm trả lại quyền kiểm soát thị trường cho luật pháp và niềm tin, nước Mỹ sẽ bước vào chu kỳ mà thế giới đã từng chứng kiến – nơi đồng tiền không còn là biểu tượng của sức mạnh, mà là lời cảnh báo của lịch sử.
—————————-