(Biên tập theo phong cách VietnamWeek)
Không cần biết ông là ai.
Không cần biết ông từ đâu đến.
Không cần biết ông đã làm gì.
Chỉ cần ông có thể tiếp cận đúng người, đúng lúc — và mang theo đủ tiền.
Việc Tổng thống Donald Trump ký lệnh ân xá cho Changpeng Zhao, người sáng lập sàn tiền điện tử Binance, không chỉ là một quyết định cá nhân gây tranh cãi. Nó là một minh họa điển hình cho cách quyền lực được vận hành trong nhiệm kỳ hai của Trump: quyền lực không cần phá luật, chỉ cần bẻ cong chuẩn mực.
Theo điều tra của The Wall Street Journal, tiến trình xin ân xá cho Zhao không bắt đầu từ Bộ Tư pháp, cũng không đi qua con đường chính thức vốn được thiết kế để sàng lọc các hồ sơ ân xá. Nó bắt đầu tại Phòng Bầu Dục, trong một buổi lễ có nhạc, có livestream, có sự hiện diện của gia đình Trump — và có những nhân vật không xuất hiện trong bất kỳ quy trình minh bạch nào.
Một nhà vận động hành lang được dẫn vào, bắt tay tổng thống, rồi được tách riêng để trình bày một “vấn đề khẩn cấp”. Theo các nguồn được WSJ phỏng vấn, quyết định ân xá về bản chất đã được Trump đồng ý ngay trong ngày hôm đó. Văn bản chỉ được ký chính thức sau đó một tuần — nhưng quá trình thẩm định, nếu có, đã không còn mang ý nghĩa thực chất.
Trong lịch sử Hoa Kỳ hiện đại, quyền ân xá luôn là một quyền lực đặc biệt: hợp hiến, nhưng đầy rủi ro. Chính vì vậy, hệ thống ân xá được thiết kế như một tiến trình chậm, nhiều tầng, nhằm loại bỏ cảm xúc nhất thời, lợi ích cá nhân và áp lực chính trị khỏi quyết định cuối cùng của tổng thống.
Điều đáng lo trong nhiệm kỳ hai của Trump không phải là hệ thống ấy bị xóa bỏ, mà là nó bị làm cho rỗng ruột. Trên giấy tờ, mọi thủ tục vẫn tồn tại. Nhưng song song với nó là một con đường khác — ngắn hơn, nhanh hơn, và phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng tiếp cận cá nhân với tổng thống.
Con đường này không đòi hỏi hồ sơ đầy đủ.
Không cần thẩm tra kéo dài.
Chỉ cần ba điều: tiền, quan hệ, và sự phù hợp với trực giác chính trị của Trump.
Không phải ngẫu nhiên mà những vụ ân xá gây tranh cãi nhất — từ một ông trùm tiền điện tử từng nhận tội vi phạm luật chống rửa tiền, cho tới những nhân vật quốc tế có hồ sơ dính líu với tội phạm có tổ chức — đều đi theo con đường này. Cũng không phải ngẫu nhiên khi nhiều quyết định được đưa ra nhanh đến mức ngay cả Chánh văn phòng Tòa Bạch Ốc cũng không kịp được báo trước.
Những người bênh vực Trump thường viện dẫn quyền hiến định: tổng thống có toàn quyền ân xá và không cần giải thích. Lập luận ấy đúng về mặt pháp lý, nhưng sai về mặt thể chế. Hiến pháp trao quyền, nhưng truyền thống và chuẩn mực mới quyết định quyền ấy được dùng như công cụ công lý hay bị biến thành tài sản cá nhân.
Điều đáng lo không chỉ nằm ở từng vụ ân xá riêng lẻ, mà ở chỗ một thị trường ân xá đang hình thành công khai. Giá cả được nói thẳng trong giới vận động: hàng triệu đô-la cho “tiếp cận”, nhiều hơn nếu “thành công”. Các nhà vận động không giấu việc họ chỉ nhận rất ít hồ sơ — vì mỗi hồ sơ tiêu tốn một lượng “vốn chính trị” nhất định với tổng thống.
Khi đó, ranh giới giữa ân xá vì công lý và ân xá vì quan hệ trở nên mờ nhạt. Và khi ranh giới ấy mờ đi, niềm tin của công chúng vào tính công bằng của luật pháp cũng mờ theo.
Trump từng nói ông không có thời gian đọc kỹ từng hồ sơ ân xá. Nếu điều đó là thật, thì vấn đề càng nghiêm trọng hơn. Bởi khi một tổng thống không đọc hồ sơ, quyết định ân xá sẽ lệ thuộc hoàn toàn vào những người có cơ hội nói chuyện riêng với ông — những người có tiền, có quan hệ, và biết nói đúng điều ông muốn nghe.
Nhiệm kỳ hai của Trump đang phơi bày một sự thật phũ phàng:
quyền lực không cần phá luật để làm xói mòn luật.
Chỉ cần sử dụng luật theo cách khiến luật đánh mất ý nghĩa ban đầu của nó.
Trong câu chuyện này, Changpeng Zhao không phải là trung tâm. Ông ta chỉ là một ví dụ — rõ ràng và khó bào chữa — cho câu hỏi lớn hơn của nền chính trị Hoa Kỳ hôm nay:
Khi quyền ân xá trở thành đặc quyền của những người có tiền và có cơ hội, thì công lý còn đứng về phía ai?
Nguồn
Ballhaus, R., Dawsey, J., & Barber, C. R. (2025, Dec 24). Inside the new fast track to a presidential pardon. The Wall Street Journal.