Ngày 13/01/2024, được kêu gọi tham gia các cuộc bỏ phiếu bầu cử tổng thống và cơ quan lập pháp, người Đài Loan sẽ phải lựa chọn giữa việc bảo vệ quyền tự trị của mình và mối quan hệ với Bắc Kinh. Một lựa chọn mang tính quyết định cho tương lai của hòn đảo nhỏ, luôn thường trực nỗi lo bị Trung Quốc tấn công nhưng đồng thời đang được đồng minh Hoa Kỳ rất quan tâm.
Vượt ra ngoài khuôn khổn một sinh hoạt chính trị mang tính chất dân chủ, cuộc bầu cử ngày mai ở Đài Loan đang là tâm điểm chú ý của dư luận quốc tế, càng chú ý hơn khi số phận của nền dân chủ Đài Loan được đặt trong bối cảnh quan hệ căng thẳng giữa hòn đảo với Trung Quốc và cuộc đấu đầu chiến lược giữa Bắc Kinh và Washington.
Những năm gần đây, khi Hoa Kỳ mở rộng triển khai chiến lược trục châu Á-Thái Bình Dương, Đài Loan đã trở thành nhân tố có ý nghĩa trong cuộc cạnh tranh và xích mích giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nói rộng hơn nữa là giữa các nước phương Tây và Trung Quốc. Ngay từ đầu Hoa Kỳ muốn sử dụng Đài Loan như một yếu tố gây áp lực lên Bắc Kinh vì Washington đã bước vào giai đoạn xung đột thương mại, công nghệ và sau đó là chính trị với Bắc Kinh và do đó cần phải tìm ra một yếu tố có khả năng gây áp lực lên Bắc Kinh.
Supporters of Taiwan’s Taiwan People’s Party (TPP) presidential candidate Ko Wen-je cheer during an election campaign in Taipei, Taiwan, Friday, Jan. 12, 2024. Taiwan will hold its presidential election on Jan. 13, 2024. AP – ChiangYing-ying
Người Mỹ biết rõ Trung Quốc coi Đài Loan là một thành tố quan trọng trong chính trị của họ cũng như không thể thiếu để thể hiện sự quyết tâm thống nhất, đoàn kết dân tộc phục vụ các ý đồ đối nội của chính quyền Cộng sản vì thế Đài Loan có thể trở thành quân bài lý tưởng để gây sức ép đối với Bắc Kinh.
Kỳ bầu cử tổng thống tại Đài Loan lần này không có gì khác với các kỳ bầu cử dân chủ trước từ khi hoàn đảo này thoát khỏi hệ thống chính trị độc tài quân sự, có thể được tính từ 1988 khi cử tri Đài Loan được lựa chọn tổng thống của mình một cách dân chủ.
Điểm qua các gương mặt trong cuộc chạy đua giành quyền lãnh đạo hòn đảo hơn 23 triệu dân, nằm sát cạnh Hoa Lục rộng lớn đang đầy tham vọng vươn lên chiếm vị trí cường quốc số 1 thế giới. Người đầu tiên trong ba ứng cử viên tranh cử tổng thống Đài Loan là ông Lại Thanh Đức , cho Đảng Dân Tiến, hiện đang nắm quyền ở Đài Loan, kể từ năm 2016 khi bà Thái Anh Văn đắc cử tổng thống. Ông Lại Thanh Đức, phó tổng thống đương nhiệm, rõ ràng là người kế thừa bà Thái, người trong suốt hai nhiệm kỳ tổng thống của mình luôn tìm kiếm cho Đài Loan một vị thế độc lập đối với Trung Quốc. Chính quyền của Thái Anh Văn luôn lo ngại, Bắc Kinh sử dụng chiêu bài « một đất nước hai chế độ » để sáp nhập Đài Loan và cho rằng nền dân chủ Đài Loan và xã hội Đài Loan nói chung ngày nay đang trong xu thế tự chủ, thậm chí độc lập so với Bắc Kinh về mọi mặt.
Ứng viên thứ hai là ông Hầu Hữu Nghi, ứng cử viên của Quốc Dân Đảng, đảng nắm quyền ở Đài Loan cho đến năm 2016. Quốc Dân Đảng chủ trương một đường lối thực dụng, sẵn sàng đối thoại với Bắc Kinh, được cho là nhân vật « thân Bắc Kinh ». Cuối cùng là ứng viên, Kha Văn Triết của Đảng Nhân Dân Đài Loan, một đảng do ông sáng lập và lãnh đạo, đang lên và ít nhiều chiếm được cảm tình của người dân Đài Loan. Đảng này là có quan điểm trung dung ủng hộ giữ nguyên trạng Đài Loan, tức là không thân và cũng không chống Bắc Kinh.
Có nhiều vấn đề vượt ngoài chuyện quan hệ giữa Đài Loan và Trung Quốc sau kết quả của cuộc bầu củ lần này. Nếu ông Lại Thanh Đức thắng cử – với cơ hội khá cao theo các thăm dò dư luận – lập trường của ông vẫn sẽ là ủng hộ độc lập cho Đài Loan, dù có lẽ ông sẽ không tuyên bố công khai điều này. Một chiến thắng của đảng Dân Tiến, sẽ được Bắc Kinh coi là một hành động khiêu khích mới hoặc ít nhiều là một thất bại trong chính sách của họ đối với Đài Loan.
Dưới thời của bà tổng thống Thái Anh Văn từ 2016, Trung Quốc đã không ngừng gây áp lực lên Đài Loan để nhắc nhở rằng hòn đảo không bao giờ là một quốc gia độc lập, chỉ là một tỉnh của Trung Quốc, theo cách nào đó, và Đài Bắc không thể ứng xử vô tư như một quốc gia độc lập trên trường quốc tế. Giới quan sát nhận thấy nếu kịch bản đảng Dân Tiến tiếp tục nắm quyền thì Bắc Kinh sẽ có những phản ứng cứng rắn chứng tỏ họ sẽ không bỏ cuộc và không hề suy yếu trước mắt Hoa Kỳ.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trong bài phát biểu đầu năm mới, đã nhắc lại quyết tâm sẽ thống nhất với Đài Loan. Tuy ông không đưa ra thời điểm cụ thể, nhưng báo chí chính thống Trung Quốc đã nhiều lần bóng gió nói đến là 2049, dịp kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.
Và phải nói thêm rằng Đài Loan là một trung tâm sản xuất chất bán dẫn lớn. 60% chất bán dẫn được sản xuất trên thế giới và trên hết là 90% chất bán dẫn tiên tiến đến từ Đài Loan. Với tiềm lực như thế, nếu Đài Loan trở thành một phần không thể thiếu của Trung Quốc thì đó sẽ là một vấn đề thực sự đối với thế giới.
Nhật báo Pháp Libération trong bài xã luận số ra ngày 11/01 nhận định, nếu Bắc Kinh phát động một cuộc chiến để thống nhất Đài Loan, ngoài những rủi ro về con người, về địa chính trị thì thế giới sẽ tổn thất hơn 10 nghìn tỷ đô la trong năm đầu tiên, tức là 10,2% GDP của toàn cầu.
