Việt Nam sẽ phải “chọn bên”

Trở lại câu hỏi của VOA từ nhiều tháng trước, nếu tranh chấp Mỹ-Trung trở nên căng thẳng thì VN ra sao ? Tôi có ý kiến rằng VN sẽ phải “chọn bên”. Các học giả khác tiên đoán VN “có thể tránh”. Tại sao ?

Nếu ta có đọc bài viết “A User’s Guide to Restructuring the Global Trading System – Cẩm nang tái câu trúc hệ thống giao dịch toàn cầu” của Stephen Miran, chủ tịch Hội đồng cố vấn kinh tế của Trump, công bố tháng 11 năm ngoái. Ta sẽ không ngạc nhiên về chính sách thuế quan của TT Trump trong hai tháng qua, mặc dầu các động thái này có một cái gì đó phi kinh tế, nếu không nói là hỗn loạn, vì hệ quả đem lại là sự hủy hoại cho nước Mỹ.

Tiền đề của “cẩm nang” Miran, áp thuế là bước đầu tiên cho một kế hoạch tổng thể nhằm vào các mục tiêu: 1/ phục hồi ngành sản xuất của Mỹ, 2/ giảm nợ quốc gia và 3/ tái cấu trúc hệ thống liên minh quốc tế trên những thỏa thuận địa chính trị mới.

Trên tờ SCMP sáng nay có bài nhắc đến tên “hiệp ước Mar-a-Lago”. Bài báo nhắc tới Hiệp ước Plaza. Năm 1885 Mỹ ép các quốc gia Anh, Nhật Bản, Đức và Pháp chấp nhận phá giá đồng đô la, mục đích nâng cao khả năng tính cạnh tranh của nền công nghiệp Mỹ. Từ thời điểm này kinh tế nước Nhật phải “hạ cánh” mà hệ quả vẫn còn tiếp tục cho đến hôm nay.

Nhưng “cẩm nang” của Miran không dừng ở việc hạ giá đồng đô la, tạo cơ hội cho hàng hóa Mỹ cạnh tranh với các nước khác.

Theo cẩm nang Miran, TT Trump sẽ sử dụng thuế quan để buộc lãnh đạo các quốc gia hội tụ về Mar-a-Lago để bàn về chuyện một hiệp ước, ta có thể gọi là “hiệp ước Mar-a-Lago”.

Nội dung Hiệp ước có ba khoản chính:

Một là buộc các nước xuất vốn đầu tư xây dựng các nhà máy tên nước Mỹ.

Hai buộc các quốc gia chấp nhận hoán đổi các khoản nợ của Mỹ thành ra “trái phiếu thế kỷ”, lãi suất 0%, có thời hạn 100 năm. Tức là Mỹ sẽ buộc các nước cung cấp tiền cho Mỹ xài (mà không trả tiền lời).

Ba là các nước chấp nhận các yêu sách của Mỹ thì sẽ được Mỹ bỏ hàng rào thuế quan và được bảo vệ quân sự.

Dĩ nhiên “Cẩm nang” Miran chỉ nhắm tới các nước giàu, đặc biệt các nước có “kho” dự trữ ngoại hối lớn.

VN đối với Mỹ trên “tổng thể” là “không đáng kể”. Nhưng Mỹ đối với VN là rất quan trọng. VN có tỉ lệ xuất khẩu/GDP rất lớn nhưng 75% hàng hóa VN đến từ công ty có vốn nước ngoài.

Tức là VN không có cách nào để tránh được những đòn sấm sét, về mọi phương diện, từ chính sách MAGA của TT Trump hết cả. VN không có không gian hay điểm tựa nào để làm “manœuvre” hết cả.

(Hàng hóa sản xuất ở VN có đến 75% do xí nghiệp vốn nước ngoài sản xuất. Với mức thuế 46%, VN có điểm tựa nào để xí nghiệp nước ngoài không từ biệt VN để qua Mỹ hay một nước khác, có mức áp thuế thấp hơn VN?)

Ngay cả khi kế hoạch áp thuế của TT Trump thất bại. Việc áp thuế trên diện rộng rất có thể sẽ đưa Mỹ và cả thế giới vào thời kỳ suy thoái của năm 1929. Thì VN không phải là TQ hay EU. VN sẽ phải “chọn phe” mà thôi.