Như vậy, sau khi hai Chủ tịch nước (CTN), Nguyễn Xuân Phúc và Võ Văn Thưởng, cùng Chủ tịch Quốc hội (CTQH) Vương Đình Huệ và Thường trực Ban bí thư (TTBBT) Trương Thị Mai bị loại ra khỏi cuộc chơi “Tổng bí thư (TBT) kế nhiệm”, cựu Bộ trưởng Công an (BTCA) Tô Lâm mới chịu lên ngồi ghế CTN, kể từ ngày 22/5/2024, sau khi tuyên thệ trước QH. Xét trên thực tế hiện nay, chỉ có CTN Tô Lâm và TTCP Phạm Minh Chính mới là các ứng cử viên (ƯCV) sáng giá nhất cho chức vụ TBT sau Đại hội (ĐH) XIV, dự kiến sẽ được tổ chức vào tháng 1 năm 2026. Tân TTBBT Lương Cường tuy hội đủ tiêu chuẩn của một ƯCV nhưng khó bề vượt qua uy tín cá nhân, kinh nghiệm chính trị cùng quyền lực trong Đảng của hai vị vừa nêu. Do đó, cuộc đua “tam mã” trên lý thuyết chỉ còn lại cuộc đua “song mã” trên thực tế. Tuy nhiên, liệu có phải đích nhắm duy nhất của CTN Tô Lâm là chức vụ TBT? E rằng, câu trả lời có khi là không.
Những ai từng phóng bút chê bai ông Tô Lâm là dân võ biền làm ơn xem xét lại cho thấu đáo một chút. Có thể hành vi ông ăn miếng “bò dát vàng” bên Anh Quốc khi Việt Nam vẫn còn giãn cách chống dịch cúm Tàu là một hình ảnh phản cảm, thiếu tinh tế và có phần thô thiển, tuy nhiên, lúc ấy ông mới chỉ là Thượng thư Bộ hình, chư chưa phải là nguyên thủ như bây giờ. Không ai đòi hỏi Bộ Binh, Bộ Hình phải thanh lịch, quảng giao như Bộ Ngoại Giao. Vấn đề quan trọng cần mổ xẻ là tại làm sao ông và các tướng công an tháp tùng ông trong chuyến công du đó lại “quên” không nhắc trước nhà hàng Salt Bae nổi tiếng ở London đừng ghi hình bàn ăn ông Tô Lâm, một nghiệp vụ cơ bảo bảo vệ tính riêng tư cho lãnh đạo? Câu hỏi thứ hai là, những chính trị gia từng phê bình hành vi ăn uống trên của ông Tô Lâm rồi tâu chuyện này lên TBT Nguyễn Phú Trọng đi đâu hết cả rồi? Xin thưa, họ “về vườn” gần hết rồi.
Trong lĩnh vực ăn uống, cựu BTCA Tô Lâm có thể còn chút thô thiển nhưng cách thức ông bố trí quân cờ và các nước cờ ông đi trên bàn cờ chính trị Việt Nam thì tinh tế vô cùng. Nó hòa trộn tính quyền biến trong “Long Trung Quyết Sách” của Khổng Minh và tính dứt khoát khi ra đòn trong bản “Quốc Ca” Việt Nam với câu “Đường vinh quang…”. Chứng tỏ, phía sau ông Tô Lâm có dàn cố vấn thượng thặng, không thể xem thường. Nội chuyện ông dám đụng tới ông Vương Đình Huệ, thủ lĩnh nhóm chính trị gia Nghệ An – Hà Tĩnh đầy quyền lực, ngay khi ông Huệ sang thăm chính thức Trung Cộng trở về đủ thấy ông tự tin đến mức nào và ông thân phe nào hơn giữa Trung Cộng và Hoa Kỳ. Đến thời điểm này nhìn lại mới thấy, Hoa Kỳ đã nhận xét chính xác về tính cách và tài năng ông Tô Lâm [1].
Trong bài viết cách đây hai tuần, nói về sự ra đi bắt buộc của bà Trương Thị Mai [2], người viết có ví von ông Tô Lâm như một hoạ sĩ thuộc trường phái tranh ngẫu hứng chính trị đương đại Việt Nam, khi mỗi nét bút ông vung lên là 1 UVBCT phải rơi rụng, kể gì tới UVTWĐ. Tính tới thời điểm chưa bầu bổ sung 4 tân UVBCT trong Hội nghị Trung ương 9, đã có 6/18 UVBCT phải ra đi theo nét vẽ phán quan bút này. Thiệt là quá sức kinh hoàng, tơi bời hoa lá! Thêm một điều thú vị nữa, ông Tô Lâm lại là người cùng làng Xuân Cầu với danh hoạ Tô Ngọc Vân, tác giả của bức tranh nổi tiếng “Thiếu Nữ Bên Hoa Huệ”, cho nên, có gọi ông là “Tô Ngọc Lâm” cũng không hề phóng đại chút nào, hàm ý BTCA Tô Lâm và TTCA Nguyễn Duy Ngọc đã hợp sức tạo nên cái tên chung này cho quê hương Hưng Yên. Không ngờ sau đó, ông Nguyễn Duy Ngọc lại được bổ nhiệm làm Chánh văn phòng (CVP) BCHTW thiệt, chức vụ án ngữ cửa “Đảng Môn” bên BBT hết sức quyền lực.
Chưa dừng lại ở đó, ông còn sắp xếp cho trung tướng Tô Ân Xô, từng là CVP và phát ngôn nhân BCA sang Văn phòng CTN (chắc giữ chức Trợ lý CTN?). Thế là, những nhân vật thân cận nhất của CTN Tô Lâm và đều cùng quê Hưng Yên – Phố Hiến đã được điều chuyển sang các vị trí quyền lực quan trọng nhất của Đảng và Nhà nước. Đó là thiếu tướng Vũ Hồng Văn ở Uỷ ban Kiểm tra Trung ương (UBKTTW), thượng tướng Nguyễn Duy Ngọc ở BBT và trung tướng Tô Ân Xô ở Phủ CTN. Xong đâu đó, ông vận động BCT, BBT chấp thuận cho thượng tướng Lương Tam Quang, thứ trưởng phụ trách CQANĐT và cũng là “Phố Hiến nhân”, lên làm BTCA khi vẫn còn mang hàm UVTWĐ vào ngày hôm nay (6/6/2024), đánh bạt mọi ƯCV mang hàm UVBCT khác! Lại thêm một tiền lệ nữa được thành lập! Như vậy, sức mạnh của CTN Tô Lâm được củng cố mạnh hơn cả bên Chính phủ. Không khó dự đoán, sắp tới Tô Chủ tịch sẽ “cơ cấu” người của mình sang QH!
Vẫn còn quá sớm để đưa ra bất cứ nhận định khả dĩ chính xác nào về tương lai Việt Nam dưới triều CTN Tô Lâm, ngoại trừ 3 điều sau đây.
Thứ nhất, sẽ còn nhiều UVTWĐ và UVBCT bị cho thôi chức trong thời gian sắp tới, nhất là ở 2 ban Đảng quan trọng là Ban Nội chính (BNC) và UBKTTW, cùng các bộ ngành thuộc Chính phủ. Lý do? ĐCSVN đang tiến hành phẫu thuật cắt rời 4 chữ “XHCN” ra khỏi nền kinh tế của mình để được Hoa Kỳ và quốc tế công nhận quy chế “kinh tế thị trường” hoàn toàn cho Việt Nam để Việt Nam trở thành mắc xích quan trọng trong chuỗi cung ứng “hậu Trung Cộng”, nhất là trong lĩnh vực tinh luyện đất hiếm cho nền công nghiệp sản xuất chip bán dẫn mà Việt Nam đã ký kết với Hoa Kỳ năm 2023. Tiến trình này dẫn đến việc phanh phui các công ty sân sau của nhiều quan chức đang nắm quyền lực trên thượng tầng kiến trúc Việt Nam, trong ma trận “tư bản thân hữu”, “lợi ích nhóm” tồn tại dai dẳng, nhức nhối mấy chục năm nay. Vì là tiến trình không thể đảo lui, cho nên sẽ còn nhiều tin tức nóng, sốt, sốc rung chuyển thượng tầng cho giới quan sát vào những ngày sắp tới.
Thứ hai, cho dù theo thể chế độc đảng được Hiến định bằng điều 4, tức không tồn tại cơ chế “tam quyền phân lập” với các nhánh Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp hoạt động độc lập với nhau cùng mức độ dân chủ cho người dân cũng bị hạn chế hơn so với ở các nước khác, tuy nhiên, không phải vì thế mà tính dân chủ trong nội bộ ĐCSVN lại thiếu đi. Các cuộc cạnh tranh giữa các ƯCV cho các vị trí cao hơn, quyền lực hơn trong Đảng trong các cuộc bầu cử (ĐH Đảng và các Hội nghị giữa kỳ) không hề thiếu tính khốc liệt, gay gắt, nếu không muốn nói là còn khốc liệt hơn bầu cử ở các nước tư bản. Do đó, việc số lượng UVBCT chỉ gồm số chẵn (16, 18…) từ ĐH XI tới giờ đã làm giảm đi phần nào tính biểu quyết dân chủ trong BCT, cơ quan có thực quyền lớn nhất của ĐCSVN. Vì thế, xin mạnh dạn dự đoán, BCT sau đợt bầu bổ sung sắp tới sẽ có tổng là số lẻ (17 hoặc 19) với Hưng Yên vượt lên trên Nghệ An và Hà Tĩnh trở thành tỉnh có nhiều UVBCT nhất nước.
Thứ ba, các diễn biến gần đây trên thượng tầng chính giới Việt Nam có thể sẽ khiến giới quan sát, giới bình luận chính trị đánh giá lại về chức vụ CTN hiện do ông Tô Lâm đảm nhiệm. Phải nói, lần đầu tiên kể từ thời Hồ Chủ Tịch, quyền lực Hiến định cho chức vụ CTN mới được thực thi đầy đủ trở lại dưới triều CTN Tô Lâm: chức vụ CTN không còn “hữu danh vô thực” hay “mang tính lễ nghi” nữa. Ông Tô Lâm đang nắm thực quyền “thống lĩnh lực lượng vũ trang nhân dân” gồm Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và Dân quân tự vệ, được quy định tại khoản 1 Điều 24 Luật Quốc phòng 2018. Nói cách khác ông là “Nguyên Thủ” Việt Nam đúng nghĩa trong một nước Việt Nam sắp được công nhận có nền KTTT đúng nghĩa. Do đó, sẽ không có gì ngạc nhiên nếu trong thời gian tới (sau ĐH XIV) CTN Tô Lâm được Trung ương “nhất trí” bầu kiêm nhiệm chức vụ TBT, chứ không phải từ TBT kiêm nhiệm chức CTN như ông Nguyễn Phú Trọng thực hiện năm 2018. Khi đó, lại thêm một tiền lệ nữa được thiết lập.
Vậy là, chỉ cần CTN Tô Lâm thực hiện được quy chế hợp nhất hai chức vụ này, ông đã tiến hành cải cách thể chế lớn lao ngay sau cải cách kinh tế. Muốn vậy, ông cần mời nhiều nhà trí thức, kỹ trị tài năng tham gia ban cố vấn của mình. Hy vọng ông sẽ biết cởi mở lắng nghe các tiếng nói phản biện xã hội, như ĐSQ Hoa Kỳ từng nhận xét về ông năm 2013: “Ông Lâm cũng là nhân vật cứng rắn, nhưng thông minh và quan tâm tới việc tăng cường hợp tác với Hoa Kỳ trong một số lĩnh vực.” Có như vậy, Việt Nam mới mong đối phó nổi với một Campuchia càng ngày càng tỏ ra “ngỗ nghịch” qua quyết tâm xây dựng kênh đào Phù Nam (tháng 8/2024 khởi công) bất chấp phản ứng của Việt Nam và ứng phó tốt hơn trong một thế giới đầy biến động giữa lúc cuộc chiến Nga – Ukraina, Israel – Hamas chưa dứt và cuộc bầu cử Hoa Kỳ đang gần tới (11/2024). Trước mắt, xin chúc mừng tân “danh hoạ” Tô Ngọc Lâm, ngôi sao mới nổi chói sáng thuộc trường phái tranh chính trị thượng tầng Việt Nam, với sở trường sử dụng phán quan bút “tiền trảm hậu tấu” thay cho cọ vẽ thông thường.
Lami Nguyễn Hoàng Dũng
[1]. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2011/09/110905_more_wikileaks_general_huong.amp
[2]. https://www.facebook.com/share/KnADs5kS2Vox11oJ/?mibextid=WC7FNe
