Ashley Parker và Isaac Stanley-Becker, ngày 6 tháng 9, 2020
Translated from the Washington Post article Trump and allies ratchet up disinformation efforts in late stage of campaign.
Đối với Tổng Thống Trump và các cộng sự, tuần vừa qua là một tuần bận rộn trong việc loan truyền các video đã cắt sửa đầy dối trá.
Trong ngày 30 tháng 8 vừa qua, tổng thống Trump đã chia sẻ một đoạn phim quay một người đàn ông Mỹ gốc Phi xô đẩy một người phụ nữ Da Trắng trên sân ga tàu điện ngầm với chú thích, “Black Lives Matter/Antifa”. Người đàn ông này không hề có liên quan gì với hai nhóm và video này được quay vào tháng 10 năm ngoái. Giám đốc truyền thông mạng xã hội của Nhà Trắng, Dan Scavino cũng đã chia sẻ một video có “dao kéo” để tuyên truyền sai lệch rằng ứng cử viên đảng Dân Chủ Joe Biden nhìn như ngủ gật trong một cuộc phỏng vấn. Video này bao gồm cả tiêu đề TV giả.
Cùng với đó, dân biểu tiểu bang Louisiana Steve Scalise, đảng viên Cộng Hòa, tung ra một video cắt dán các câu nói của nhà hoạt động chính trị Ady Barkan – người bị bệnh Lou Gehrig và phải dùng máy hỗ trợ giọng nói – để giả vờ rằng anh ta đã thuyết phục Biden việc cắt giảm ngân sách các sở cảnh sát.
Đối với Tổng thống và những người ủng hộ hàng đầu của ông, đây là một chiến dịch bầu cử tràn ngập thông tin sai lệch – phổ biến dối trá và tuyên truyền gây hoang mang với tốc độ trắng trợn, qua việc lừa lọc và sử dụng các video đã được chỉnh sửa, các tweet lừa đảo và tuyên bố sai sự thật.
Hàng loạt các tweet và video tuyên truyền sai lệch này đi ngược với cách tiếp cận của cựu Phó Tổng Thống Biden, người vào năm 2019 đã cam kết sẽ không tham gia vào việc lan truyền thông tin sai lệch trên mạng xã hội, bao gồm cả việc từ chối sử dụng “deep fake”, phần mềm để giả mạo khuôn mặt trên video.
Sự nghiệp chính trị của Trump đã được xây dựng xung quanh các lời dối trá, ông đưa ra hơn 20,000 tuyên bố sai lệch hoặc dễ gây hiểu lầm trong ba năm đầu của nhiệm kỳ. Nhiều chuyên gia cho rằng làn sóng tuyên truyền sai lệch của Trump và đội nhóm trong những tuần gần đây khó giải trừ, chưa kể đến sự nguy hiểm của làn sóng này làm nguy hại cho thể chế dân chủ của nước Mỹ.
Phó giáo sư nghiên cứu Giao tiếp và Hùng biện Whitney Phillips tại Đại Học Syracuse nói: “Khi bạn có một thông tin sai lệch được giới thiệu trong một phái chính trị, nó có thể phát tán nhanh chóng đến nhiều cộng đồng khác nhau, tạo ra nhiều hậu quả không lường trước khi thông tin có thể được kiểm chứng thực tế”,, . “Ông ta giờ có thể làm đục nguồn thông tin và khiến thể chế dân chủ héo mòn”.
Ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden phát biểu tại Wilmington, Del., vào thứ Sáu. (Kevin Lamarque / Reuters)
Đến cuối tháng 8, các vụ lừa đảo như trên liên tiếp xảy ra không ngừng. Ngoài đoạn video trên ga tàu điện ngầm, Trump lặp lại thông tin dối trá rằng chỉ 6% số người Mỹ đã chết trong đại dịch thực sự là do Covid-19. Đây là một phần trong nỗ lực không ngừng của ông trong việc phô trương rằng đại dịch là nhỏ bé và ít nguy hiểm hơn.
Ngày 31 tháng 8, chiến dịch tranh cử của Trump đã lan tỏa một video ngắn của Biden nói rằng, “Bạn sẽ không sống bình an trong nước Mỹ của Joe Biden”. Tuy nhiên, video này không đưa bối cảnh đầy đủ về câu nói của Biden. Trong bài phát biểu, Biden lập luận ngược lại và miêu tả nước Mỹ hiện tại, đang trải qua bạo lực và bất ổn dưới tay Trump.
Ngay ngày hôm đó, trong một cuộc phỏng vấn với Laura Ingraham của Fox News, Tổng Thống Trump đã cố tuyên truyền thuyết âm mưu mơ hồ rằng Biden bị những người trong “bóng tối” kiểm soát, và rằng “côn đồ trong đồng phục” được một chiếc máy bay chở đến và lan tràn xuống các thành phố với mục đích tạo ra bạo lực và bất hòa. Một lần nữa, thuyết âm mưu này không có một bằng chứng nào.
Trong chuyến thăm Kenosha, Wisconsin hôm thứ Ba, nơi xảy ra vụ đụng độ, cảnh sát bắn chết một người đàn ông Da Màu, Tổng Thống Trump đã tổ chức một buổi chụp ảnh đầy khó hiểu. Ông đã gặp người chủ cũ của Rode’s Camera Shop, một cửa hàng đã bị phá hủy trong cuộc đập phá và hỏa hoạn. Trong khi đó, người chủ hiện tại của cửa hàng máy ảnh đã từ chối gặp Trump – ông mô tả chuyến thăm là một “gánh xiếc” đầy chia rẽ.
Hôm thứ Năm tuần trước, Trump đã gửi các tweet khuyến khích cử chi bỏ phiếu hai lần – khiến Twitter đưa ra cảnh báo chính thức vì đã vi phạm chính sách“liêm chính của công dân” của trang web. Trong cùng ngày hôm đó, để đáp lại một bài báo trên tờ The Atlantic kể về việc Trump liên tục chê bai quân đội Mỹ và những người đã phục vụ tổ quốc, Trump tuyên bố sai trên Twitter rằng ông chưa bao giờ gọi cố thượng nghị sĩ John McCain (R-Ariz.) là “kẻ thua cuộc”. Điều này trái hẳn việc ông đã nói công khai như vậy năm 2015, sau khi tuyên bố ứng cử tổng thống.
Ady Barkan, một nhà hoạt động chính trị, dẫn đầu nhóm Be A Hero, tham gia Hội nghị Quốc gia Dân chủ vào ngày 18 tháng 8. (Reuters)
Trong trường hợp của Scalise và video giả ông đăng về Ady Barkan, Scalise đã cập nhật clip sau phản ứng mạnh mẽ của công chúng mạng. Trong bài viết trên tờ The Washington Post, Barkan cảnh báo về “nhiều bài học đáng lo” mà ông đã tiếp nhận từ trải nghiệm: “Khả năng sử dụng công nghệ không chỉ vì mục đích cao cả, điều này có thể gây hiểu lầm và thao túng người dân; họ sẵn sàng sử dụng thông tin sai lệch để tuyên truyền giả dối bởi những người tham gia chính trị; Cách thức mà nước Mỹ đã bị chia rẽ thành hai vũ trụ thông tin riêng biệt, với một hệ sinh thái truyền thông bảo thủ khuếch đại giả dối đã bén rễ.”
Một số công ty truyền thông mạng xã hội, bao gồm Twitter, đã xóa một số bài tuyên truyền và đã gắn nhãn cho các bài mang tính thao túng người xem. Cùng lúc đó, chiến dịch tranh cử của Trump tuyên bố video không có ngữ cảnh nói rằng cử tri sẽ không được an toàn trong “Nước Mỹ của Biden” chỉ là câu đùa, họ chế nhạo “tất cả lũ nhà báo dễ bị kích động và không biết đùa khi nói về ứng cử viên của họ”.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Judd Deere bác bỏ ý tưởng cho rằng Tổng thống đang tích cực phổ biến thông tin sai lệch, nói: “Người dân Mỹ không bao giờ phải hỏi Tổng Thống đang suy nghĩ hay cảm thấy gì về bất kỳ vấn đề cụ thể nào.”
Giám đốc truyền thông xã hội của Nhà Trắng Dan Scavino tại cuộc họp báo về virus COVID-19 vào ngày 14 tháng 4. (Jabin Botsford / The Washington Post)
“Báo chí thường xuyên bóp méo lời nói của Tổng Thống và trích dẫn ông hoàn toàn thiếu bối cảnh, nhưng điều đó sẽ không bao giờ cản ông nêu lên sự thiên vị của họ. Tổng thống Trump sẽ không ngừng đưa ra các câu hỏi quan trọng hoặc đề xuất các ý tưởng và các giải pháp mà ai cũng hiểu là đúng,” Deere viết trong một tuyên bố qua email.
Phe Dân chủ lại cho rằng các thông điệp của Trump và cộng sự lan truyền không chỉ là một thủ đoạn chính trị đơn thuần.
Bà Lily Adams, cố vấn cấp cao của nhóm phản ứng Trump của Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ nói: “Diễn dịch tin tức, từ việc ‘bọc đường’ đến ‘bóc mẽ’, là một quá trình mà những người trong giới chính trị luôn chuẩn bị để phản ứng, nhưng đây là một phát minh ra một thực tế hoàn toàn mới”. “Họ (Trump và phe Cộng hòa) phải làm vậy bởi vì họ không thể hoạt động theo cái thực tế mà mọi người dân Mỹ đang thấy.”
Joan Donovan, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Shorenstein của Trường Harvard Kennedy, chẩn đoán chiến lược của Trump là “Không Mạch Lạc chết người”, đây là một nỗ lực đầy chủ ý để làm ngập dòng đối thoại với thông tin sai lệch, “Điều này khiến người dân khó có thể hiểu độ nghiêm trọng của một số thông tin, kể cả khi tin đó liên quan đến sinh tử như đại dịch Covid-19.
Trump đã liên tục phát tán các tweet chứa video đầy nội dung sai, dễ gây hiểu lầm và bảo đảm gây tranh cãi, các tuỳ viên của ông đôi lúc tuyên bố rằng ông không bao giờ xem hay không hiểu các video mà ông tung ra cho người ủng hộ. Đội ngũ của ông đã từ chối đưa ra bất kỳ hệ thống nào để sàng lọc thông tin sai lệch trước khi phát tán.
“Việc đăng lại hay chia sẻ tweet của người khác giờ là chiến lược của Trump dùng để phủ nhận việc tuyên truyền sai lệch. Giờ ông có thể nói, ‘Tôi chưa xem video, tôi chỉ retweet/chia sẻ thôi’”, giáo sư Phillips miêu tả. “Nếu đây không phải là một chiến lược mà họ đã toan tính, thì nó vẫn mang đến những yếu tố nguy hiểm nhất trong chiến lược truyền thông của Trump trong năm nay”.
Khi Trump chính thức chấp nhận đề cử của đảng tại Hội nghị quốc gia của đảng Cộng hòa tháng trước, hàng loạt ví dụ nổi bật trên các video tuyên truyền lừa đảo đã được trình bày. Lấy ví dụ, ban tổ chức đã tạo ra một video có bốn người thuê nhà theo các trương trình liên bang tại New York. Những người này được quay nói về thành tích của Trump trong việc quản lý nhà ở công cộng – nhưng ba trong số bốn người được phỏng vấn sau đó nói rằng họ không ủng hộ Trump và đã bị lừa về mục tiêu của bộ phim.
Tại Nhà Trắng, Tổng thống cũng đã tổ chức buổi lễ nhập tịch và sử dụng buổi lễ trong một bộ phim tuyên truyền ủng hộ ông – nhưng lại một lần nữa, nhiều người trong buổi lễ đó cho biết họ không được nói rằng họ sẽ là công cụ để ca tụng Trump tại Hội nghị của đảng Cộng hòa.
Daniel Effron, phó giáo sư về hành vi tổ chức tại Trường Kinh doanh London, miêu tả rằng từ góc độ tâm lý, lặp đi lặp lại một số thông tin sai lệch là một chiến lược hiệu quả bởi nó giúp cho những thông tin giả dối đó trở nên quen thuộc hơn.
Tổng Thống và đệ nhất phu nhân Melania Trump khởi hành sau khi ông chấp nhận đề cử của GOP vào ngày 27 tháng 8. (Jabin Botsford / The Washington Post)
“Mối lo ngại không chỉ là việc sống trong một xã hội hậu-sự-thật, theo nghĩa là bạn nói bất cứ điều gì và mọi người cũng tin”, Effron nói. “Xã hội hậu-sự-thật mà chúng ta sẽ sống là một nơi mà bất kỳ ai nói gì, mọi người cũng không tin. Tệ hơn nữa, họ sẽ không quan tâm. Lúc đó chúng ta sẽ trở nên tê liệt về mặt đạo đức với tất cả những điều giả dối xung quanh đời sống.”
Phát ngôn viên của Biden, ông TJ Ducklo, tuyên bố rằng việc Trump thường xuyên loan tin sai lệch là nhằm che giấu khả năng lãnh đạo kém cỏi của ông ta.
Ông Ducklo cũng nói: “Nỗ lực phối hợp bởi chiến dịch tranh cử của Donald Trump nhằm quảng bá các thuyết âm mưu vô bằng chứng, thao túng truyền thông để lừa gạt người dân Mỹ về Joe Biden là tín hiệu rõ nhất cho họ biết rằng họ đang thua”
Với một số người như Barkan, những hành động tuyên truyền của Scalise và bè lũ của Trump không phải là sai lầm. Chúng là những “bước đầu trong lối tuyên truyền thông tin lệch lạc đầy hậu ý mà chúng ta phải cảnh giác.”
“Nếu họ có thể vờ rằng tôi đã nói những điều mà tôi không hề nói, rồi họ đã không phải chịu hậu quả gì, thì họ có thể làm gì nữa?” Barkan viết. “Và vậy họ sẽ làm gì nữa đây?”
Người dịch: Linh Hoang
Biên tập: Lien Pham
