Việc chính quyền Trump thu hồi quyền tuyển sinh sinh viên quốc tế của Đại học Harvard không chỉ là một quyết định hành chính gây tranh cãi mà còn đặt ra vấn đề nghiêm trọng về vi phạm Hiến pháp và lạm dụng quyền lực hành pháp. Hành động này không thể được hiểu đơn giản thuộc phạm trù học thuật, nó mang đầy đủ dấu hiệu của một hành vi trả đũa chính trị, đi ngược lại các nguyên tắc căn bản của một nền dân chủ tự do.
1. Vi phạm Tu chính án thứ Nhất – Tự do học thuật và biểu đạt
Tu chính án thứ Nhất của Hiến pháp Hoa Kỳ bảo vệ quyền tự do ngôn luận, tự do học thuật; bao gồm quyền giảng dạy, nghiên cứu, và trao đổi tư tưởng một cách độc lập. Thế nhưng, việc chính quyền yêu cầu Harvard nộp danh sách, hồ sơ, video và âm thanh về sinh viên quốc tế tham gia biểu tình trong 5 năm qua là một hành vi can thiệp trắng trợn vào không gian học thuật.
Việc biểu tình, phản đối chính sách chính quyền; bao gồm cả chính sách của Tổng thống hay liên quan đến cuộc chiến của Israel ở Gaza là quyền được bảo vệ trong một xã hội dân chủ, không thể bị quy chụp là hành vi “chống Mỹ” hay “ủng hộ khủng bố”.
2. Vi phạm Tu chính án thứ Năm – Thủ tục pháp lý đúng đắn
Dù chính phủ có quyền thu hồi chứng nhận SEVP (Chương trình sinh viên và trao đổi khách) của một cơ sở giáo dục, nhưng điều đó phải đi kèm với các thủ tục pháp lý đầy đủ:
– Thông báo rõ ràng, cụ thể về lý do thu hồi.
– Cung cấp bằng chứng cụ thể, minh bạch.
– Cho phép kháng cáo qua quy trình hành chính hoặc tư pháp.
Tuy nhiên, trong trường hợp Harvard, chính quyền Trump đã bỏ qua toàn bộ quy trình này, không đưa ra bằng chứng rõ ràng, cũng không mở đường cho trường phản biện hay bảo vệ quyền lợi của mình. Đây là dấu hiệu điển hình của vi phạm “Due Process” theo Tu chính án thứ Năm.
3. Trả đũa chính trị:
Lý do mà DHS đưa ra để thu hồi quyền tuyển sinh quốc tế của Harvard là vì trường này “dung túng cho tư tưởng chống Mỹ, thân khủng bố” và “hợp tác với Đảng Cộng sản Trung Quốc”. Đây không chỉ là những cáo buộc nặng nề mà còn mang tính mơ hồ, cảm tính và thiếu cơ sở pháp lý.
Nếu một trường đại học tiếp nhận du học sinh Trung Quốc để đào tạo, và sau này họ quay trở về làm việc tại quê hương, thì phải chăng đó là hợp tác với Trung Quốc? Và ngay cả khi có các cá nhân vi phạm pháp luật, truy cứu trách nhiệm phải là cá nhân chứ không thể là tập thể một trường đại học.
Tại sao chỉ nhắm vào Harvard? Vì Harvard không chấp nhận yêu cầu can thiệp sâu của chính quyền vào chính sách tuyển sinh, giảng dạy, và các chương trình đa dạng, công bằng xã hội (DEI)? Vì Harvard từng phản đối các quyết sách gây tranh cãi của ông Trump? Đây rõ ràng là sự trả đũa có tính chọn lọc và mang động cơ chính trị.
4. Một nền dân chủ đi ngược chính mình?
Thật trớ trêu, trong quá khứ ngay cả dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa, được xem là một nền “dân chủ non trẻ” học sinh, sinh viên vẫn có quyền xuống đường biểu tình phản đối chính phủ, chỉ trích Tổng thống. Tổng thống khi ấy chỉ có thể lên tiếng nhắc nhở :”Đừng nghe những gì CS nói…” Tổng thống không thể dùng quyền lực để bịt miệng hay trừng phạt toàn bộ một cơ sở giáo dục.
Vậy mà hôm nay, ở một quốc gia từng được xem là biểu tượng của tự do và dân chủ, quyền lực hành pháp lại đang được dùng để dằn mặt những ai bất đồng chính kiến.
Bản tin 
Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ (DHS) vừa thu hồi quyền của Đại học Harvard trong việc tuyển sinh sinh viên quốc tế, buộc các sinh viên hiện tại phải chuyển trường hoặc có nguy cơ mất tình trạng cư trú hợp pháp. Quyết định này do Bộ trưởng Kristi Noem ban hành theo lệnh của cựu Tổng thống Trump, với lý do Harvard bị cáo buộc chứa chấp các cá nhân “chống Mỹ, ủng hộ khủng bố” và hợp tác với Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Harvard có 72 giờ để cung cấp hồ sơ sinh viên quốc tế, bao gồm các bằng chứng về hành vi vi phạm pháp luật, bạo lực, đe dọa hay biểu tình trong 5 năm qua nếu muốn khôi phục quyền tuyển sinh. Quyết định có thể ảnh hưởng nặng nề đến Harvard – nơi hơn 27% sinh viên đến từ nước ngoài – và làm thay đổi văn hóa học thuật của trường.
Đại diện Harvard gọi quyết định này là “trái pháp luật” và cam kết bảo vệ sinh viên quốc tế. Nhiều chuyên gia giáo dục và luật sư cho rằng hành động này là vi phạm thủ tục pháp lý mang tính trả đũa và gây tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng giáo dục Mỹ. Họ cảnh báo điều này sẽ khiến sinh viên quốc tế e ngại khi chọn du học tại Mỹ.
Chính quyền Trump trước đó đã nhiều lần đe dọa cắt tài trợ, thu hồi quy chế miễn thuế của Harvard, cáo buộc trường này dung túng chủ nghĩa bài Do Thái và từ chối các yêu cầu thay đổi chính sách tuyển sinh, tuyển dụng và quản trị. Nhiều tổ chức giáo dục nhận định đây là hành động “thiền cận, sai trái và bất hợp pháp.”
Harvard được kỳ vọng sẽ khởi kiện để phản đối quyết định này.
