Báo chí nước ngoài từ ngày 7 tháng ba 2021 đăng tin lực lượng hải cảnh của Phi ra bố cáo cho biết là có khoảng 200 tàu đánh cá của TQ đã neo đậu ở bãi đá Whitsun, tên VN là đá Ba đầu, Bãi đá này cách bờ biển của Phi, đảo Palawan, là 175 hải lý. Sở dĩ hải cảnh Phi ra bố cáo có nội dung như vậy, thứ nhứt, đá Ba đầu thuộc về thềm lục địa pháp lý của Phi, tức nằm trong vòng 200 hải lý, đúng với qui định của Luật quốc tế về Biển. Thứ hai là việc tụ tập đông đảo tàu bè ở một chỗ và dài ngày, trong lúc biển không có bão, như vậy là điều bất thường.
Nếu ta nhớ lại hoàn cảnh trận hải chiến giữa hải quân TQ với hải quân VNCH tại quần đảo Hoàng sa 17/19 tháng Giêng 1974. Thì vài tháng trước ngư dân TQ cũng đã xâm nhập đông đảo và sau đó đổ bộ lên các đảo thuộc Hoàng Sa. Quân VNCH có truy bắt và đuổi họ đi thì lúc đó hải quân TQ có cớ nổ súng chiếm HS.
Ta nhớ vụ khác năm 2012 tại đá Scarborough. TQ đã huy động một số tàu đánh cá cùng hai tàu hải giám đến đóng trong vùng bể lặng của bãi. Hải quân Phi cho tàu chiến ra đuổi, phía TQ lớn tiếng hăm dọa, tàu chiến của Phi phải rút lui. TQ chiếm bãi san hô này từ đó đến nay.
Cũng từ tin tức báo chí, từ đầu tháng Ba, Bộ Ngoại giao Phi ra kháng nghị gởi Bộ Ngoại giao TQ yêu cầu các tàu cá phải rút đi. Bộ quốc phòng của Phi, ngày 20 tháng Ba lên tiếng yêu sách tương tự là tàu đánh cá TQ phải rút đi đồng thời gới tàu chiến ra bãi Ba đầu.
Thái độ của Mỹ, qua Đại sứ Mỹ ở Manille là “Chúng tôi sát cánh với Philippines, đồng minh hiệp ước lâu đời nhất của chúng tôi ở châu Á”. Bộ trưởng bộ Ngoại giao Anthony Blinken viết trên trang Twitter của ông hôm 29 tháng Ba rằng “Chúng tôi sẽ luôn sát cánh với các đồng minh của mình và đứng lên bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ”.
Trước đó các quốc gia Mỹ, Úc và Nhật đồng lên tiếng phản đối TQ xâm phạm vùng biển “kinh tế độc quyền” của Phi.
Phản ứng của VN nói chung là chậm trễ, “Ngày 25/3, Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định hoạt động của tàu Trung Quốc gần Đá Ba Đầu trong phạm vi lãnh hải đảo Sinh Tồn Đông đã vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam và yêu cầu Bắc Kinh chấm dứt hành động này”.
Thái độ của TQ, theo phát ngôn nhân Hoa Xuân Ánh, họ cho rằng việc tàu bè đậu ngoài khơi để tránh bão là chuyện bình thường và không có chuyện gia mà các quốc gia khác ồn ào trong chuyện này.
Nếu ta xét lại các sự kiện đã xảy ra trong quá khứ ở biển Đông, như đã viết ở trên, vụ hải chiến Hoàng Sa 1974, vụ đá Vành khăn 1995, hay vụ bãi san hô Scarborough, TQ gọi là Hoàng Nham năm 2012. Tất các các vụ này đều bắt đầu bằng việc tàu đánh cá của ngư dân TQ tụ tập.
Vì vậy việc ngư dân TQ tụ tập tàu bè ở một vùng lãnh thổ hay hải phận thuộc một quốc gia nào đó không bao giờ là chuyện “bình thường” như ý kiến của bà hoa Xuân Ánh.
Điều ta cần tìm hiểu là TQ có ý đồ gì ở bãi Ba đầu ?
Báo chí VN đăng tin này thường hay so sánh với sự kiện Scarborough 2012. Theo đó tác giả các bài báo nại việc Mỹ và Phi có hiệp ước an ninh hỗ tương nhưng chính quyền Obama chỉ tuyên bố ủng hộ suông mà không có hành động quyết liệt khiến TQ chiếm bãi Scarborough.
Theo tôi, nếu soi rọi vấn đề dưới ánh sáng của công pháp quốc tế thì có nhiều điều sai biệt cơ bản giữa trường hợp TQ xâm chiếm một lãnh thổ có tranh chấp bằng vũ lực (như ở HS) hay bằng áp lực quân sự (như ở đá Scarborough) với việc xâm chiếm một bãi đá lúc chìm lúc nổi, như đá Ba đầu, thuộc thềm lục địa pháp lý của một quốc gia.
Theo tôi, TQ sẽ không có lý do, hay sẽ không có bằng chứng cụ thể về lịch sử hay pháp lý, để chiếm đá Ba đầu.
TQ có thể tính toán sai lầm mà việc này có thể mở cho Phi (và VN) một cơ hội bằng vàng, sử dụng phương tiện pháp lý, để ngăn chặn mọi tham vọng của TQ về thềm hải phận kinh tế độc quyền và thềm lục địa ở quần đảo Trường sa, tức vùng Biển Đông phía nam vĩ tuyến 12.
….
