VietnamWeek
Tổng thống Donald Trump hôm thứ Hai cho biết ông đã thông báo với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng “Hoa Kỳ sẽ cho phép NVIDIA xuất khẩu dòng sản phẩm H200 cho các khách hàng được phê duyệt tại Trung Quốc.”
H200 là thế hệ chip đứng sau Blackwell – dòng chip mới nhất của Nvidia, được xem là một trong những bộ xử lý AI tiên tiến và mạnh nhất hiện nay. Trump khẳng định chip Blackwell sẽ không thuộc thỏa thuận này.
Dù vậy, động thái này vẫn có thể mang lại doanh thu hàng tỷ USD cho Nvidia, công ty giá trị nhất thế giới hiện nay. Nvidia cho biết họ đang có hơn 500 tỷ USD đơn đặt hàng chip AI cao cấp cần đáp ứng trong năm nay và năm tới — chưa tính nhu cầu từ các khách hàng Trung Quốc.
Trump nói thêm ông cũng sẽ cho phép Intel, AMD “và các công ty Mỹ tuyệt vời khác” bán các loại chip tương tự cho khách hàng ở Trung Quốc. “Bộ Thương mại đang hoàn tất chi tiết,” ông nói.
Thông báo hôm thứ Hai về cơ bản sẽ chấm dứt lệnh cấm bán chip AI từ các công ty Mỹ sang Trung Quốc.
Trump viết trên Truth Social rằng chính phủ Mỹ sẽ thu 25% trên doanh số các chip được phê duyệt — tăng lên từ mức 15% trước đó.
Tuy nhiên, chưa rõ Bắc Kinh có chấp nhận nhập khẩu các chip này hay không. Setelah Mỹ từng cho phép xuất khẩu dòng chip Nvidia H20 — thế hệ còn cũ hơn — chính phủ Trung Quốc gần như tỏ ý không muốn mua.
Trong bài đăng trên mạng xã hội, Trump viết: “Chủ tịch Tập đã phản hồi tích cực!”
Nvidia ra thông cáo: “Chúng tôi hoan nghênh quyết định của Tổng thống Trump cho phép ngành chip Mỹ cạnh tranh, hỗ trợ việc làm có thu nhập cao và sản xuất tại Mỹ. Việc cung cấp H200 cho các khách hàng thương mại được Bộ Thương mại thẩm định là một sự cân bằng hợp lý và có lợi cho nước Mỹ.”
Trong nhiều tháng qua, CEO Nvidia Jensen Huang đã vận động Nhà Trắng cho phép công ty bán một số chip cho khách hàng Trung Quốc.
Nhưng sự phê chuẩn của Trump không có nghĩa vấn đề đã kết thúc tại Washington.
Một nhóm nghị sĩ lưỡng đảng đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc cho phép người mua Trung Quốc tiếp cận chip AI của Mỹ.
Tuần trước, Huang gặp các thượng nghị sĩ Cộng hòa tại Capitol Hill để thảo luận về chính sách liên quan đến AI.
Thượng nghị sĩ John Kennedy (R–Louisiana) không tham dự, nói rằng ông không xem Huang là “nguồn đáng tin cậy và khách quan để tư vấn việc có nên bán chip cho Trung Quốc hay không.” Theo Kennedy, Huang có động cơ tài chính khi muốn bán cho khách hàng Trung Quốc.
Thượng nghị sĩ Mike Rounds (R–South Dakota) thì gọi đây là “cuộc thảo luận cần thiết.”
Thượng nghị sĩ Pete Ricketts (R–Nebraska) nói tuần trước: “Ngăn Bắc Kinh tiếp cận các chip AI này là điều thiết yếu cho an ninh quốc gia của chúng ta.”
Một số nghị sĩ Dân chủ cũng bày tỏ lo ngại. Ông Ricketts cùng Thượng nghị sĩ Chris Coons (D–Delaware) đã giới thiệu dự luật “Safe Chips Act.”
Trong một cuộc phỏng vấn với Yahoo Finance hồi tháng 8, Huang nói: “Giống như đồng USD là tiêu chuẩn cho nền kinh tế toàn cầu, chúng tôi muốn hệ tầng công nghệ Mỹ trở thành nền tảng cho công nghệ và công nghiệp toàn thế giới — kể cả Trung Quốc.”
AMD từ chối bình luận. Intel chưa phản hồi.
Quyết định nới lỏng kiểm soát xuất khẩu diễn ra đúng lúc quan hệ Washington – Bắc Kinh đang có dấu hiệu ấm lên. Trung Quốc gần đây tăng tốc mua đậu nành Mỹ và bật đèn xanh cho xuất khẩu nhiều loại khoáng sản đất hiếm sang Mỹ.
Phát biểu tại một sự kiện ở Nhà Trắng với nông dân hôm thứ Hai, Trump nói ông tin rằng Trung Quốc có thể mua nhiều đậu nành hơn những gì đã cam kết ban đầu.
Chỉ vài phút sau bài đăng của Trump, cổ phiếu Nvidia tăng gần 3% trong giao dịch ngoài giờ.
2. BÌNH LUẬN – PHÂN TÍCH CHIẾN LƯỢC
Động thái của Trump không chỉ đơn thuần là nới lỏng kiểm soát chip. Đây là bước đi thể hiện đúng mô hình Trump đang áp dụng cho nhiều lĩnh vực: an ninh quốc gia thương mại hóa (commercialized national security).
Trump không chỉ cho phép xuất khẩu chip, ông đặt lên đó một “khoản thu 25% của chính phủ Mỹ” – biến an ninh công nghệ thành một dạng thuế quan có mục tiêu.
Điều này làm dấy lên hai câu hỏi chiến lược:
-
Hoa Kỳ có đang đánh đổi lợi thế công nghệ lấy nguồn thu trước mắt?
-
Liệu việc bán chip đời cũ có vô tình kích hoạt tăng tốc tự cường chip AI của Trung Quốc?
Vì sao động thái này gây chia rẽ tại Quốc hội Mỹ
Lưỡng đảng Mỹ đã đồng thuận hơn bao giờ hết về việc ngăn Trung Quốc tiếp cận công nghệ AI mang tính chiến lược.
Sự bất đồng hiện nay xoay quanh ba trục:
-
Trục an ninh: Lo ngại Bắc Kinh tận dụng chip Mỹ cho quân sự, giám sát, hoặc AI chiến thuật.
-
Trục kinh tế: Doanh nghiệp Mỹ — đặc biệt là Nvidia — đứng trước đơn hàng hàng chục tỷ USD nếu thị trường Trung Quốc được mở lại.
-
Trục chính trị: Trump muốn vừa khẳng định mình cứng rắn với Bắc Kinh, vừa tạo lợi ích cho US tech, và vừa đưa ra mức “xâu phần” 25% để khẳng định quyền lực hành pháp.
Sự căng thẳng thể hiện rõ khi Thượng nghị sĩ John Kennedy thẳng thừng tuyên bố rằng CEO Jensen Huang không thể là “nguồn khách quan”, ám chỉ Nvidia đang vận động hành lang mạnh mẽ vì tiền, không phải vì an ninh.
Tính toán của Bắc Kinh: Có thể nói “không” lần nữa
Sau khi Mỹ cho phép Nvidia bán H20 — chip rất cũ — Trung Quốc đã bác bỏ, coi đó như hành động “xả hàng lỗi thời”.
Với H200, câu hỏi lớn vẫn là:
Liệu Trung Quốc có chấp nhận mua một loại chip bị “khống chế sức mạnh” và bị đánh thuế 25%?
Nếu Bắc Kinh từ chối:
-
Trump mất lợi ích chính trị ngắn hạn
-
Nvidia mất thị trường
-
Trung Quốc càng tăng tốc tự chủ chip AI, điều này về dài hạn bất lợi cho Mỹ
Nếu Bắc Kinh đồng ý:
-
Mỹ vừa thu thuế, vừa kiểm soát được thông số kỹ thuật của chip bán ra
-
Trung Quốc vẫn bị lệ thuộc vào hệ sinh thái công nghệ Mỹ
-
Nvidia trở thành “vũ khí địa kinh tế” thứ hai sau USD — đúng như lời Jensen Huang kỳ vọng
Nvidia – người chiến thắng trước mắt; Mỹ – người chịu rủi ro dài hạn?
Ngay khi Trump viết bài đăng, cổ phiếu Nvidia tăng 3%. Điều này phản ánh:
-
Thị trường tin rằng doanh số chip AI sang Trung Quốc sẽ mở rộng
-
Nvidia tiếp tục củng cố vị thế công ty giá trị nhất thế giới
-
Jensen Huang trở thành nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất đối với chính sách AI của Mỹ ngoài chính phủ
Nhưng về dài hạn, việc để Trung Quốc tiếp cận chip đời cũ, dù bị giới hạn, cũng có thể:
-
Giúp Trung Quốc huấn luyện mô hình AI tiến bộ nhanh hơn
-
Giảm hiệu lực của các biện pháp kiềm chế công nghệ mà Mỹ theo đuổi từ 2022
-
Tạo thế “vừa hợp tác vừa đối đầu” mà Trump có thể sử dụng làm đòn bẩy chính trị, nhưng không mang tính chiến lược ổn định
Trump gửi một tín hiệu lớn: Mỹ có thể “bán an ninh” nếu lợi ích đủ lớn
Việc thu 25% doanh số chip bán sang Trung Quốc là điều chưa từng có trong lịch sử:
-
Lần đầu tiên một tổng thống Mỹ biến kiểm soát xuất khẩu thành một dạng thuế chính phủ trên giao dịch công nghệ
-
Điều này có thể tạo tiền lệ nguy hiểm: tương lai Mỹ có thể bán công nghệ lưỡng dụng cho đối thủ chỉ cần… giá đúng
KẾT LUẬN:
Quyết định của Trump là một nước cờ pha trộn:
-
kinh tế (thu thuế + lợi nhuận Nvidia)
-
địa chính trị (kiềm chế Trung Quốc bằng chip đời cũ)
-
chính trị nội bộ (tranh thủ doanh nghiệp công nghệ)
-
ngoại giao thương mại (thỏa hiệp chọn lọc với Bắc Kinh)
Nhưng đây cũng là một bước đi đầy rủi ro:
-
Trung Quốc có thể từ chối, biến động thái này thành thất bại chính trị
-
Quốc hội Mỹ có thể phản đối mạnh mẽ
-
Mỹ vô tình thúc đẩy sự tự chủ chip AI của Trung Quốc nhanh hơn dự tính
-
Và quan trọng nhất: an ninh công nghệ Mỹ đang bị thương mại hóa bởi chính quyền Trump