Trong vòng một năm từ tháng 01/2004 đến tháng 01/2025, giá vàng tăng 41%. Chưa một tài sản nào lại sinh lời đến như vậy, chỉ sau bitcoin. Ngày 22/04/2025, vàng đã vượt ngưỡng 3.500 đô la/ounce vào đầu phiên giao dịch. Trước đó, giá vàng đã tăng đỉnh điểm hai lần vào hai cuộc khủng hoảng gây lo ngại bất ổn : đại dịch Covid-19 và năm 2022 từ khi Nga khởi động chiến tranh Ukraina.
Thu Hằng-RFI
Tại sao vàng lại được coi là tài sản bảo toàn giá trị trong thời kỳ khủng hoảng ? Tại sao vàng lại tăng giá « chóng mặt » như hiện nay ? Trong một bài giải thích đăng trên trang web ngày 13/09/2024, Ngân hàng Trung ương Pháp Banque de France nêu ba yếu tố chính : Giá vàng chủ yếu được xác định bởi sự biến động của nhu cầu ; Giá vàng phản ứng với lãi suất Mỹ, lạm phát và tâm lý sợ rủi ro ; Hoạt động gia tăng mua vàng của các nước mới trỗi dậy dường như là động lực chính thúc đẩy sự gia tăng kể từ năm 2021. Và bối cảnh hiện nay hội tụ đủ cả ba yếu tố này.
Giá vàng chủ yếu được xác định bởi sự biến động của nhu cầu
Trước tiên, để trả lời cho câu hỏi : Tại sao vàng lại được coi là tài sản bảo toàn giá trị, thậm chí còn tăng giá trong những đợt khủng hoảng kinh tế, địa-chính trị, tiền tệ, tài chính… ? Ông Anthony Busco, phụ trách thương mại tại AuCoffre, tập đoàn mua bán và tích trữ kim loại hiếm, tóm lược trong chương trình Décryptage (Giải mã) của RFI ngày 28/04/2025 như sau :
« Vàng là một loại tiền tệ đã được sử dụng từ hàng nghìn năm nay. Mô hình của vàng là phi tập trung, cho nên không có tổ chức nào, dù là tài chính hay chính phủ, có thể quyết định hướng đi của vàng. Và nguồn dự trữ vàng trên thế giới thì có hạn. Người ta không thể in chúng, không thể tạo ra chúng theo ý muốn. Và tất cả những yếu tố này đã khiến vàng trở thành tài sản bảo toàn giá trị từ hàng nghìn năm nay ».
Cụ thể, theo giải thích của Ngân hàng Trung ương Pháp, vàng vừa là một nguyên liệu vừa là một tài sản tài chính mà giá trị phụ thuộc vào cung-cầu : « Cung » phụ thuộc vào khối lượng sản xuất (75% năm 2023) và mức độ tái chế (25%). Sản lượng khai thác vàng tương đối ổn định qua từng năm và chi phí sản xuất một ounce vàng ước tính là 1.300 đô la Mỹ và được coi là mức giá sàn cho vàng ; « Cầu » phụ thuộc vào nhu cầu về vàng nguyên liệu (trang sức và công nghệ) và nhu cầu về vàng tài chính, xuất phát từ hoạt động kiếm lãi với các tài sản khác. Về nhu cầu, lớn nhất là đến từ ngành trang sức (49%), thứ hai là từ các ngân hàng trung ương (23%), các nhà đầu tư tài chính (21%) và cuối cùng là từ ngành điện tử do một số linh kiện cần vàng (7%).
Giá vàng đã hai lần tăng đỉnh điểm trong đợt khủng hoảng đại dịch Covid-19 và vào năm 2022 khi Nga phát động chiến tranh ở Ukraina. Các cá nhân tích vàng đề phòng bất trắc. Ông Anthony Busco, phụ trách thương mại tại AuCoffre, giải thích :
« Cho đến nay, chúng ta đã khai thác được khoảng 200.000 tấn vàng. Dự trữ ước tính khoảng 50.000 tấn vàng. Nhưng việc khai thác vàng từ các mỏ ngày càng trở nên tốn kém hơn và yếu tố này đẩy giá vàng (…) Việc sử dụng vàng trong công nghiệp chiếm khoảng 10% nhu cầu hàng năm, ví dụ trong điện thoại của chúng ta có một ít vàng hoặc vàng được sử dụng trong thiết bị y tế vì không bị oxy hóa nên rất vệ sinh (…)
Ngoài ra, đồ trang sức chiếm khoảng 49% nhu cầu vàng hàng năm. Những nước như Ấn Độ hoặc Trung Quốc, nơi có truyền thống trang sức vàng, đặc biệt là trong mùa cưới ở Ấn Độ, thực sự là yếu tố quyết định giá vàng. Ngoài ra, những nước này có xu hướng văn hóa coi đồ trang sức bằng vàng như một khoản đầu tư vì đồ trang sức vàng không bị đánh thuế. Ấn Độ và Trung Quốc thực sự là những nước tiêu thụ đồ trang sức bằng vàng lớn ».
Theo Ngân hàng Trung ương Pháp, các hộ gia đình Trung Quốc gia tăng tích trữ vàng từ năm 2024, có thể là vì muốn đa dạng hóa tài sản trước cuộc khủng hoảng bất động sản và cổ phiếu giảm đáng kể. Còn tại Ấn Độ, có thể là do khả năng tiết kiệm của người dân tăng lên.
Ngân hàng trung ương các nước mới trỗi dậy mua vàng ồ ạt
Nhu cầu cá nhân không phải là nguyên nhân chủ đạo giải thích cho việc giá vàng tăng chóng mặt trong thời gian gần đây. Các ngân hàng trung ương gia tăng tích vàng, được coi là tài sản bảo đảm giá trị, hơn là dự trữ đô la Mỹ, thậm chí trước cả khi tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Ông Anthony Busco giải thích :
« Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ là ba nước mua vàng chính trên thế giới. Ví dụ, năm 2024, các ngân hàng trung ương đã mua hơn 1.100 tấn vàng. Đây là con số rất lớn nếu xét đến sản lượng vàng chỉ khoảng 3.300 tấn. Có nghĩa là 1/3 lượng vàng được sản xuất ra từ các mỏ mỗi năm được dành cho ba ngân hàng trung ương này (…).
Hoa Kỳ có trữ lượng vàng lớn nhất, hơn 8.000 tấn vàng, tiếp theo là Đức với 3.300 tấn. Ý và Pháp, mỗi nước có khoảng 2.400 tấn vàng. Sau đó là Nga và Trung Quốc, mỗi nước giữ khoảng 2.000 tấn vàng. Ngoài ra, còn có tin đồn rằng Trung Quốc có thể không công bố toàn bộ trữ lượng vàng vì họ cũng là quốc gia sản xuất vàng lớn. Người ta cho rằng Trung Quốc có trữ lượng vàng lớn hơn mức hiện được công bố ».
Theo Banque de France, nhu cầu về vàng của ngân hàng trung ương các nước mới trỗi dậy đã tăng gấp đôi trong hai năm qua so với những năm trước và điều này đã tác động mạnh đến giá vàng. Đô la Mỹ vẫn là đồng tiền thống trị nhưng tỷ trọng của ngoại hối này trong dự trữ của ngân hàng trung ương đã giảm xuống 59%, mức thấp nhất trong 25 năm (IMF).
Giá vàng phản ứng với lãi suất Mỹ, lạm phát và tâm lý sợ rủi ro
Các lệnh trừng phạt tài chính (thường liên quan đến đô la), căng thẳng địa-chính trị tái diễn cũng khuyến khích một số nước mới trỗi dậy tìm cách đa dạng hóa dự trữ ngoại hối theo hướng ưu tiên vàng và gây bất lợi cho các tài sản định giá bằng đô la Mỹ. Ông Anthony Busco, phụ trách thương mại tại tập đoàn AuCoffre, giải thích :
« Nhiều nước cuối cùng đã nhận ra rằng đô la Mỹ là một sức mạnh chi phối mà Hoa Kỳ nắm giữ đối với dự trữ tiền tệ của họ. Điều này đã được thấy rõ, đặc biệt là với cuộc chiến ở Ukraina, với việc Mỹ đã đóng băng tài sản của Nga. Do đó, các nước như Trung Quốc, hoặc thậm chí là Ả Rập Xê Út, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ nhận ra rằng chỉ cần búng tay một cái, Mỹ đã có thể đơn phương phong tỏa dự trữ ngoại hối bằng đô la. Nguyên tắc của một bảo toàn giá trị, đó là giá trị được bảo đảm qua các cuộc khủng hoảng, nhưng cũng phải có khả năng thanh khoản và có thể xử lý được theo ý muốn. Sự kiện này cho thấy rằng đô la Mỹ không còn phù hợp để làm tài sản bảo toàn giá trị nữa ».
Vì vàng là tài sản không có lợi nhuận, không giống như cổ phiếu (cổ tức) và trái phiếu (lãi suất), và không có rủi ro đối tác (không có rủi ro về việc bên phát hành vỡ nợ vì nắm giữ những thỏi vàng), giá vàng sẽ phản ứng với các yếu tố khác nhau. Vàng được săn đón trong trường hợp rủi ro địa-chính trị gia tăng (chiến tranh Ukraina, căng thẳng ở Trung Cận Đông), lạm phát (trong ngắn hạn), tâm lý sợ rủi ro gia tăng trong thị trường tài chính. Ở điểm này, tổng thống Mỹ Donald Trump đang khiến cả thế giới lo sợ với cuộc chiến thương mại do ông phát động, cũng như ý định can thiệp vào chính sách của ngân hàng trung ương Mỹ khi yêu cầu chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang – FED giảm lãi suất chỉ đạo.
Ngân hàng JP Morgan nhận định rằng giá vàng có khả năng vượt ngưỡng 4.000 đô la/ounce vào năm 2026. Chuyên gia đầu tư Frank Holmes được trang Businessam của Bỉ trích dẫn ngày 29/04 cho rằng giá vàng có thể đạt đến 6.000 đô la/ounce từ giờ đến cuối nhiệm kỳ tổng thống Trump. Dự báo này xuất phát từ sự hội tụ nhiều yếu tố : tái cấu trúc hệ thống tài chính thế giới, giảm tích trữ đô la Mỹ và nhiều nước sẽ gia tăng dự trữ vàng, đặc biệt là Trung Quốc.
