By Andrew Chung
WASHINGTON, Hoa Kỳ, 28 tháng 6, (Reuters) — Tối cao Pháp viện [TCPV] Mỹ đã trao cho Tổng thống Donald Trump một chiến thắng lớn vào thứ Sáu trong một vụ án liên quan đến quyền công dân bẩm sinh bằng cách hạn chế khả năng của các thẩm phán trong việc cản trở các chính sách của ông trên toàn quốc, thay đổi cán cân quyền lực giữa ngành tư pháp và hành pháp liên bang.
Phán quyết 6-3, do nữ thẩm phán bảo thủ [Hữu khuynh, Đảng Cộng hòa) Amy Coney Barrett đưa ra, đã không để chỉ thị của Trump hạn chế quyền công dân bẩm sinh có hiệu lực ngay lập tức, chỉ thị các tòa án cấp dưới đã chặn nó phải tái xét phạm vi các lệnh của họ. Phán quyết này cũng không đề cập đến tính hợp pháp của chính sách, một phần trong cách giải quyết cứng rắn của Trump đối với vấn đề di trú.
Tổng thống đảng Cộng hòa ca ngợi phán quyết này và cho biết chính quyền của ông hiện có thể cố gắng thúc đẩy nhiều chính sách như lệnh hành pháp về quyền công dân bẩm sinh mà ông cho rằng “đã bị ban hành sai trên toàn quốc”.
“Chúng ta có rất nhiều lệnh. Tôi có cả một danh sách”, Trump nói với các phóng viên tại Tòa Bạch Ốc.
Tòa án đã chấp thuận yêu cầu của chính quyền nhằm thu hẹp phạm vi của ba lệnh được gọi là “phổ quát” do các thẩm phán liên bang tại [các tiểu bang] Maryland, Massachusetts và Washington ban hành, tức các lệnh đã đình hoãn việc thực thi chỉ thị của ông trên toàn quốc trong khi vụ kiện thách thức chính sách này diễn ra. Các thẩm phán bảo thủ của tòa án chiếm đa số và các thành viên cấp tiến [tả khuynh, Đảng Dân chủ] của tòa án không đồng tình.
Phán quyết nêu rõ rằng lệnh hành pháp của Trump không thể có hiệu lực cho đến 30 ngày sau phán quyết của hôm thứ Sáu. Do đó, phán quyết này làm dấy lên triển vọng lệnh của Trump cuối cùng sẽ được áp dụng ở một số khu vực trên nước Mỹ.
Các thẩm phán liên bang đã thực hiện các bước bao gồm ban hành nhiều lệnh trên toàn quốc nhằm ngăn cản việc Trump sử dụng hành động hành pháp một cách quyết liệt để thúc đẩy nghị trình hành động của mình. Ba thẩm phán trong vụ kiện về quyền công dân theo quyền bẩm sinh đã phát hiện ra rằng lệnh của Trump có khả năng vi phạm ngôn ngữ về quyền công dân trong Tu chính Án thứ 14 của Hiến pháp Hoa Kỳ.
Vào ngày đầu tiên trở lại nhiệm sở tổng thống, Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp chỉ đạo các cơ quan liên bang từ chối công nhận quyền công dân của trẻ em sinh ra tại Mỹ mà không có ít nhất một trong hai cha mẹ là công dân Hoa Kỳ hoặc thường trú nhân hợp pháp, còn được gọi là người sở hữu “thẻ xanh”.
Bà Barrett đã cảnh báo về một “hệ thống tư pháp đế quốc”, “Không ai tranh cãi rằng Cơ quan hành pháp có nghĩa vụ tuân thủ luật pháp. Nhưng Cơ quan tư pháp không có thẩm quyền vô hạn để thực thi nghĩa vụ này – trên thực tế, đôi khi luật pháp cấm Cơ quan tư pháp làm như vậy”.
Nữ thẩm phán cấp tiến Sonia Sotomayor gọi phán quyết này là “sự xuyên tạc pháp quyền” khi bà đọc bản tóm tắt ý kiến bất đồng của mình tại tòa án.
Trong ý kiến bất đồng bằng văn bản của mình, cùng với hai thẩm phán cấp tiến khác của tòa án, bà Sotomayor đã chỉ trích đa số tòa án vì đã bỏ qua việc [cân nhắc] liệu sắc lệnh hành pháp của Trump có hợp hiến hay không.
“Tuy nhiên, tính bất hợp pháp rõ ràng của lệnh này cho thấy mức độ nghiêm trọng của lỗi của đa số và nhấn mạnh lý do tại sao công bằng ủng hộ lệnh cấm phổ quát như biện pháp khắc phục phù hợp trong loại trường hợp này”, bà Sotomayor viết.
“Pháp quyền không phải là điều hiển nhiên ở quốc gia này, hay bất kỳ quốc gia nào. Đó là nguyên lý của nền dân chủ – và nó chỉ tồn tại nếu những người can đảm trong mọi nhánh quyền lực dám chiến đấu để bảo vệ nó. Hôm nay, Tối cao Pháp viện đã từ bỏ vai trò sống còn trong cuộc chiến đó.”
Được biết, hơn 150.000 trẻ sơ sinh sẽ bị từ chối quyền công dân hàng năm theo chỉ thị của Trump, theo các nguyên đơn đã thách thức nó, bao gồm các Tổng Chưởng lý đảng Dân chủ của 22 tiểu bang cũng như những người ủng hộ quyền của người nhập cư và người nhập cư đang mang thai.
Phán quyết nêu trên được đưa ra vào ngày cuối cùng của các phán quyết về các vụ án được tranh luận trước TCPV trong nhiệm kỳ chín tháng bắt đầu vào tháng 10. Tòa án cũng đã đưa ra các phán quyết vào thứ Sáu ủng hộ luật của Texas liên quan đến nội dung khiêu dâm trực tuyến, cho phép cha mẹ chọn không cho trẻ em tham gia các lớp học khi đọc truyện có nhân vật LGBT, xác nhận cơ chế tài trợ của Ủy ban Truyền thông Liên bang để mở rộng quyền sử dụng internet băng thông rộng và điện thoại và bảo lưu điều khoản [y tế công lập] của Obamacare về các công ty bảo hiểm y tế chi trả cho dịch vụ chăm sóc phòng ngừa.
‘CHIẾN THẮNG TIÊU BIỂU
Trump gọi phán quyết này là “chiến thắng vĩ đại cho Hiến pháp, sự phân chia quyền lực và pháp quyền”.
Các chính sách mà Trump cho biết chính quyền của ông hiện có thể cố gắng thực hiện bao gồm cắt nguồn tài trợ cho cái gọi là “thành phố trú ẩn”, đình chỉ việc tái định cư người tỵ nạn tại Hoa Kỳ, đóng băng nguồn tài trợ liên bang “không cần thiết” và ngăn chặn nguồn tài trợ liên bang chi trả cho các ca phẫu thuật chuyển đổi giới tính.
Vụ kiện trước TCPV là bất thường ở chỗ chính quyền đã sử dụng nó để biện luận rằng các thẩm phán liên bang không có thẩm quyền ban hành lệnh “phổ quát” và yêu cầu các thẩm phán phán quyết theo cách thức đó và thực thi chỉ thị của tổng thống ngay cả khi không cân nhắc đến giá trị pháp lý của nó.
Phán quyết của hôm thứ Sáu không loại trừ mọi hình thức hỗ trợ rộng rãi.
Phán quyết cho biết các thẩm phán chỉ có thể cung cấp “hỗ trợ hoàn toàn” cho các nguyên đơn trước mặt họ. Phán quyết không loại trừ khả năng các tiểu bang có thể cần lệnh áp dụng ngoài biên giới của họ để hỗ trợ hoàn toàn.
“Chúng tôi từ chối đưa ra những lập luận đó ngay từ đầu”, bà Barrett viết.
Phán quyết không ảnh hưởng đến khả năng nguyên đơn tìm kiếm sự hỗ trợ rộng rãi hơn thông qua các vụ kiện tập thể, nhưng cơ chế pháp lý đó thường khó thực hiện thành công.
Trong ý kiến bất đồng của mình, thẩm phán Sotomayor cho biết lệnh hành pháp của Trump rõ ràng là vi hiến. Vì vậy, thay vì bảo vệ nó về mặt bản chất, bà viết, Bộ Tư pháp “yêu cầu Tòa án này phán quyết rằng, bất kể luật hay chính sách bất hợp pháp đến mức độ nào, tòa án không bao giờ có thể chỉ đơn giản yêu cầu Cơ quan Hành pháp ngừng thực thi đối với bất kỳ ai”.
Bà Sotomayor khuyên cha mẹ của những đứa trẻ sẽ bị ảnh hưởng bởi lệnh của Trump “nộp ngay các vụ kiện tập thể và yêu cầu hỗ trợ tạm thời bằng lệnh cấm đối với nhóm đối tượng được cho là [bất hợp pháp]”.
Chỉ hai giờ sau khi TCPV ra phán quyết, đội ngũ luật sư của nguyên đơn trong vụ kiện ở Maryland đã đệ đơn yêu cầu một thẩm phán trước đây đã chặn lệnh của Trump cấp tư cách hành động [pháp lý] tập thể cho tất cả trẻ em không đủ điều kiện để được hưởng quyền công dân theo quyền bẩm sinh nếu lệnh hành pháp có hiệu lực.
“Tối cao Pháp viện đã chỉ thị rằng, trong những trường hợp như vậy, biện pháp khắc phục toàn diện có thể là phù hợp”, các luật sư viết trong kiến nghị của họ.
Tổng Chưởng lý tiểu bang Washington Nick Brown, người đã giúp bảo đảm lệnh cấm toàn quốc do một thẩm phán ở Seattle ban hành, gọi phán quyết hôm thứ Sáu là “gây thất vọng ở nhiều cấp độ” nhưng nhấn mạnh rằng các thẩm phán “xác nhận rằng tòa án có thể ban hành lệnh cấm toàn diện khi cần thiết để cung cấp biện pháp khắc phục hoàn toàn cho các bên”.
Các lệnh cấm phổ quát đã bị các tổng thống của cả hai đảng – Cộng hòa và Dân chủ – phản đối và có thể ngăn chặn chính phủ thực thi chính sách đối với bất kỳ ai, thay vì chỉ những nguyên đơn cá nhân đã kiện để thách thức chính sách.
Những người ủng hộ cho biết chúng là một biện pháp kiểm tra hiệu quả đối với việc lạm quyền của tổng thống và đã ngăn chặn các hành động bị các tổng thống của cả hai đảng coi là bất hợp pháp.
‘BẤT HỢP PHÁP VÀ TÀN ÁC’
Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ gọi phán quyết này là đáng lo ngại, nhưng có giới hạn, vì luật sư có thể tìm kiếm sự bảo vệ bổ sung cho các gia đình có khả năng bị ảnh hưởng.
“Sắc lệnh hành pháp này hoàn toàn bất hợp pháp và tàn ác. Nó không bao giờ được áp dụng cho bất kỳ ai”, ông Cody Wofsy, Phó Giám đốc Dự án Quyền của Người nhập cư (ACLU) cho biết. “Phán quyết của tòa án về việc có khả năng mở ra cánh cửa thực thi là điều đáng thất vọng, nhưng chúng tôi sẽ làm mọi thứ trong khả năng của mình để bảo đảm không có trẻ em nào phải chịu lệnh hành pháp này”.
Các nguyên đơn biện luận rằng chỉ thị của Trump đã vi phạm Tu chính Án thứ 14, được phê chuẩn vào năm 1868 sau Nội chiến 1861-1865 đã chấm dứt chế độ nô lệ ở Hoa Kỳ. Điều khoản về quyền công dân của Tu chính án thứ 14 nêu rõ rằng tất cả “những người sinh ra hoặc nhập tịch tại Hoa Kỳ và chịu sự quản lý của Hoa Kỳ đều là công dân của Hoa Kỳ và của tiểu bang nơi họ cư trú”.
Chính quyền cho rằng Tu chính án thứ 14, từ lâu được hiểu là trao quyền công dân cho hầu như bất kỳ ai sinh ra tại Mỹ, không mở rộng cho những người nhập cư đang ở trong nước bất hợp pháp hoặc thậm chí cho những người nhập cư có thời gian lưu trú hợp pháp nhưng tạm thời, chẳng hạn như sinh viên đại học hoặc những người có thị thực lao động.
Trong cuộc thăm dò của Reuters/Ipsos diễn ra vào ngày 11-12 tháng 6, 24% số người được hỏi ủng hộ việc chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh và 52% phản đối. Trong số những người theo đảng Dân chủ, 5% ủng hộ việc chấm dứt, với 84% phản đối. Trong số những người theo đảng Cộng hòa, 43% ủng hộ việc chấm dứt, với 24% phản đối. Những người còn lại cho biết họ không chắc chắn hoặc không trả lời câu hỏi.
TCPV đã trao cho Trump một số chiến thắng quan trọng về chính sách di trú của ông kể từ khi ông trở lại nhiệm sở hồi tháng 1.
Vào thứ Hai, điều này đã mở đường cho chính quyền của ông tiếp tục trục xuất những người di cư đến các quốc gia khác ngoài quốc gia của họ mà không cho họ cơ hội để chứng minh những tác hại mà họ có thể phải đối mặt. Trong các phán quyết riêng biệt vào ngày 30 tháng 5 và ngày 19 tháng 5, tòa án đã cho phép chính quyền chấm dứt tình trạng pháp lý tạm thời mà chính phủ đã cấp cho hàng trăm ngàn người di cư vì lý do nhân đạo.
Nhưng tòa án vào ngày 16 tháng 5 vẫn giữ nguyên lệnh chặn đối với các đại diện của Trump về người nhập cư Venezuela theo luật năm 1798 vốn chỉ được sử dụng trong thời chiến, đổ lỗi cho chính quyền của ông vì đã tìm cách trục xuất họ mà không chấp hành quy trình tố tụng hợp pháp đầy đủ.
