Tại sao kinh tế xuống, thất nghiệp lên mà chứng khoán vẫn lên ào ào, vàng gần $4,000 một oz, Bitcoin gần $125,000? Đó là vì đồng đô la mất giá và lạm phát vẫn đang tăng. Những ai sống ở VN thời lạm phát phi mã còn nhớ, ai có tiền mang ra mua đồ hết, mua cái gì cũng được, mua gạo, mua đường, mua giấy, mua vàng, v.v.. Bởi vì đồng tiền mất giá quá nhanh mua được gì là có trong tay cái đó. Từ năm 2020, sức mạnh của đồng đô la (purchasing power) mất 40%. Khi tài sản an toàn (như công khố phiếu), tài sản rủi ro (như chứng khoán), bất động sản và lạm phát đều tăng cùng lúc, đó là một sự thay đổi mang tính vĩ mô. Thị trường nghĩ rằng lạm phát sẽ tiếp tục tăng và Fed sẽ không kiểm soát được tiền lời (long term yields). Ai có tiền đầu tư sẽ thắng. Người nghèo thì thấy đồng tiền của mình càng ngày càng co lại. Khoảng cách giữa người giàu và người nghèo càng ngày càng xa. Chỉ mới đây thôi kinh tế Mỹ đang ngon lành. Đùng một cái, nhìn quanh chỉ thấy vấn đề.
1. Lạm phát và mất giá đồng tiền (phá giá danh nghĩa)
-
Khi đồng nội tệ (hoặc tiền fiat nói chung) mất giá – tức mức giá chung tăng nhanh – giá của các tài sản thực (gold, bất động sản) và tài sản tài chính (cổ phiếu) có xu hướng tăng để bảo vệ giá trị “thực” của vốn.
-
Nói cách khác, người ta đổ tiền vào tài sản để tránh giữ tiền mặt – vì tiền mặt “mất giá” theo thời gian.
-
Đây là một dạng inflation hedge (phòng ngừa lạm phát).
Screenshot
2. Lãi suất thực (real interest rate) và chi phí vốn
-
Khi lạm phát tăng, nếu lãi suất danh nghĩa không tăng đủ để bù đắp, lợi suất thực sẽ âm hoặc thấp — điều này làm cho việc đầu tư vào trái phiếu, gửi tiết kiệm trở nên kém hấp dẫn hơn.
-
Nhà đầu tư sẽ tìm kiếm lợi suất cao hơn từ cổ phiếu, bất động sản, tài sản rủi ro — từ đó đẩy giá của các tài sản này lên.
-
Khi Fed hoặc ngân hàng trung ương bị áp lực cắt giảm lãi suất hoặc giữ lãi suất thấp, vốn rẻ dễ tiếp cận hơn, thúc đẩy dòng vốn vào chứng khoán.
3. Kỳ vọng (expectations) và tâm lý thị trường
-
Thị trường có thể kỳ vọng rằng lạm phát sẽ tiếp tục hoặc ngân hàng trung ương sẽ khó kiểm soát – từ đó kích thích việc đầu tư vào tài sản “trú ẩn” như vàng, crypto, cổ phiếu tăng trưởng.
-
FOMO (fear of missing out) – sợ bỏ lỡ – là một yếu tố không nhỏ thúc đẩy dòng vốn tiếp tục chảy vào.
-
Khi thông tin kinh tế tốt xấu đan xen, nhà đầu tư cũng chạy theo các “câu chuyện lớn” (ví dụ AI, công nghệ, tài sản kỹ thuật số) hơn là nhìn vào số liệu hiện tại.
4. Lạm phát tài sản (asset inflation)
-
Khái niệm này chỉ việc giá của tài sản (cổ phiếu, bất động sản, vàng…) tăng nhanh hơn so với lạm phát hàng hóa/dịch vụ. Wikipedia
-
Khi dòng tiền mới (do nới lỏng tiền tệ, kích cầu tài khóa) chảy vào hệ thống, nhiều phần sẽ hướng vào tài sản để tạo lợi nhuận cao hơn, đẩy giá tài sản lên mà không cần nền kinh tế “thực” tăng trưởng mạnh.
5. Khả năng các công ty “cổ phần hóa” lợi nhuận / chuyển chi phí sang người tiêu dùng
-
Nhiều doanh nghiệp có thể chuyển chi phí tăng (do lạm phát chi phí đầu vào) sang giá bán — giúp duy trì hoặc cải thiện lợi nhuận danh nghĩa.
-
Nhờ đó, cổ phiếu của các doanh nghiệp có sức mạnh định giá hoặc lợi thế cạnh tranh vẫn có thể tăng giá ngay cả trong môi trường khó khăn.
6. Tác động bất bình đẳng – người có tài sản càng giàu thêm
-
Người nghèo thường giữ tài sản bằng tiền mặt hoặc tài sản dễ tiếp cận — trong khi người giàu có tài sản (cổ phiếu, bất động sản, vàng, crypto…) sẽ hưởng lợi nhiều hơn khi giá tài sản tăng.
-
Vì vậy, khoảng cách giàu nghèo có thể ngày càng lớn trong giai đoạn như bạn mô tả.
-
Nghiên cứu cho thấy người giàu hưởng lợi hơn từ lạm phát tài sản so với người nghèo chịu thiệt khi thu nhập cố định hoặc tài sản tiền mặt bị lạm phát “ăn mòn”. ScienceDirect+1
⚠️ Rủi ro & giới hạn
-
Bong bóng tài sản: Khi giá tài sản tăng quá nhanh mà không có nền tảng kinh tế vững chắc, rất dễ vỡ bong bóng — tức giảm đột ngột.
-
Lãi suất cao bất ngờ: Nếu ngân hàng trung ương quyết định mạnh tay tăng lãi suất để đè lạm phát, chi phí vốn tăng sẽ kéo giảm định giá cổ phiếu và tài sản rủi ro.
-
Lạm phát “xấu” và ngắt mạch chuỗi cung ứng: Nếu lạm phát đến từ nguồn cung (chi phí năng lượng, nguyên liệu) thì doanh nghiệp khó chuyển chi phí sang giá bán mà vẫn duy trì người mua.
-
Tâm lý đảo chiều: thị trường tài chính dễ bị ảnh hưởng bởi tin tức, chính sách, nỗi lo suy thoái, nợ công…
-
Tài sản vĩ mô bị ảnh hưởng đồng thời: Nếu suy thoái mạnh lan rộng, nhiều doanh nghiệp phá sản, thất nghiệp cao, giảm thu nhập… lực cầu tổng thể bị yếu — có thể ảnh hưởng ngược lại lên thị trường vốn.
✅ Kết luận của tôi
-
Bạn nhìn đúng một xu hướng quan trọng: khi đồng tiền mất giá và lạm phát gia tăng, những người có tài sản — đặc biệt tài sản tài chính và tài sản thực — có lợi rất nhiều hơn so với người chỉ giữ tiền mặt.
-
Việc chứng khoán vẫn tăng trong giai đoạn kinh tế yếu không phải bất hợp lý — đó là sự đồng biến của các chính sách tiền tệ / kỳ vọng / dòng vốn đầu cơ.
-
Nhưng đó không đảm bảo là một xu hướng bền vững: nếu các điều kiện vĩ mô thay đổi (lãi suất, chính sách, tâm lý…) thì sự đảo chiều có thể rất mạnh.