VietnamWeek – Hồ sơ đặc biệt
Kế hoạch 28 được sinh ra trong bóng tối – ở một biệt thự Miami, xa Nhà Trắng, bypass Bộ Ngoại giao, bỏ qua CIA, không tham vấn Quốc hội, và né tránh hoàn toàn hệ thống đồng minh. Nhưng chính vì cách nó được tạo ra, nó đã tự làm lộ ra nhiều điều mà cả Washington lẫn Moscow đều không thể kiểm soát.
Vở kịch chưa hạ màn, nhưng bức tranh “ai thắng – ai thua” giờ đã khá rõ ràng.
I. Người thắng lớn nhất: Vladimir Putin
Không phải vì thỏa thuận này sẽ được ký.
Mà vì Putin đã đạt được điều ông ta muốn ngay cả trước khi văn bản hình thành.
1. Nga đạt được chiến thắng tuyên truyền toàn cầu
Ba thứ Nga luôn muốn chứng minh:
-
Mỹ chia rẽ.
-
Mỹ không còn là lãnh đạo đáng tin.
-
Mỹ dễ bị thao túng qua cá nhân Tổng thống.
Kế hoạch 28 giúp Putin có tất cả.
2. Nga biến một nhóm doanh nhân Mỹ thành kênh ngoại giao
Witkoff và Kushner – thiếu chuyên môn, nhiều xung đột lợi ích – trở thành “đối tác lý tưởng” của Moscow:
thiếu hiểu biết, dễ bị tâng bốc, và không chịu trách nhiệm trước luật quốc tế.
3. Nga khoét sâu mâu thuẫn Mỹ – EU
Chưa cần thỏa thuận, chỉ cần quy trình đàm phán đã khiến:
-
EU tức giận,
-
NATO mất niềm tin,
-
Ukraine bị cô lập,
-
Mỹ bị nghi ngờ.
→ Putin không cần biết kết quả ra sao; sự tổn hại đã xảy ra.
II. Người thua lớn nhất: Hoa Kỳ (trên ba mặt trận)
1. Mất uy tín quốc tế
Báo chí châu Âu mô tả Kế hoạch 28 là:
“Trò ngoại giao nghiệp dư”
“Đi đêm nguy hiểm”
“Sự sụp đổ của chuẩn mực Mỹ”
Không có liên minh nào muốn đi theo một siêu cường làm việc bằng cách:
-
gửi đặc phái viên bí mật,
-
họp trong biệt thự ở Florida,
-
xin ý kiến từ cố vấn của Putin,
-
để doanh nhân viết chính sách quốc gia.
2. Bị xem như nhà nước thân hữu (crony state)
Khi con gái – rể – bạn kinh doanh dẫn dắt hồ sơ an ninh quốc tế, Mỹ bị nhìn giống các nước:
-
Erdogan’s Turkey
-
Orbán’s Hungary
-
Các chế độ tài phiệt dầu mỏ
Không còn là “ngọn hải đăng dân chủ”.
3. Quốc hội bị làm nhục
Những vấn đề liên quan đến:
-
chiến tranh – hòa bình
-
NATO
-
trừng phạt
-
lãnh thổ quốc gia khác
-
tài sản Nga bị đóng băng
→ đều thuộc thẩm quyền Quốc hội Mỹ.
Nhưng Kế hoạch 28 bỏ Quốc hội ra ngoài hoàn toàn.
Không có gì làm Quốc hội tức giận hơn việc bị “qua mặt”.
III. Ukraine: Vừa là nạn nhân, vừa là người hưởng lợi bất đắc dĩ
1. Ukraine thất thế trong đàm phán
-
Không được mời lúc soạn thảo.
-
Nhận bản nháp do Nga “chỉ đạo nội dung”.
-
Bị ép ký “trước Lễ Tạ ơn”.
Điều này khiến Kyiv mất niềm tin vào Washington.
2. Nhưng lại được chứng minh là “đối tác đứng vững nhất”
Chính Ukraine là người đầu tiên nói rõ:
“Không nhượng đất. Không đầu hàng. Không ký Minsk 3.”
EU – NATO – Quốc hội Mỹ đều đi theo lập trường Ukraine sau đó.
Trong vở kịch này, Ukraine trở thành người duy nhất giữ chuẩn mực.
IV. Liên minh NATO: Bị tổn thương nhưng tỉnh thức mạnh mẽ
Kế hoạch 28 gây chia rẽ – nhưng lại có tác dụng phụ tích cực:
️ 1. EU hiểu rằng không thể lệ thuộc Mỹ
Đức – Pháp – Ba Lan – Anh tăng tốc tái vũ trang.
Châu Âu bắt đầu xây dựng “hệ thống an ninh hậu Mỹ”.
️ 2. NATO phát hiện lỗ hổng nguy hiểm
Họ nhận ra rằng một Tổng thống Mỹ có thể:
-
đi đêm,
-
bypass NATO,
-
ký các thỏa thuận mà không hỏi đồng minh.
Điều này thúc đẩy NATO cải tổ sâu sắc.
V. Trump: Thắng chiến thuật – thua chiến lược
✔️ Trump thắng gì?
-
Chiếm mặt báo.
-
Định khung tranh luận “tôi muốn hòa bình, Ukraine không muốn”.
-
Thỏa mãn bản năng đàm phán “deal-making”.
✖️ Nhưng Trump thua gì?
-
Mất niềm tin từ châu Âu.
-
Làm Quốc hội nghi ngờ.
-
Bị Nga sử dụng như công cụ tuyên truyền.
-
Phơi bày sự yếu kém của “ngoại giao thân hữu”.
Trump thắng trong chính trị nội bộ nhưng thua trong ngoại giao toàn cầu.
VI. Kushner & Witkoff: Người thua bền vững
✔️ Họ được gì?
-
Trở thành trung tâm quyền lực tạm thời.
✖️ Nhưng mất gì?
-
Đối diện rủi ro pháp lý (Logan Act).
-
Bị Quốc hội điều tra.
-
Mất uy tín cá nhân vĩnh viễn.
-
Bị xem là “doanh nhân phá hoại chính sách ngoại giao Mỹ”.
VII. Kết luận – Vở kịch sẽ kết thúc, nhưng di chứng còn mãi
Dù Kế hoạch 28 thành công hay thất bại, thế giới đã nhìn thấy ba điều:
1. Mỹ có thể bị thao túng qua các cá nhân ngoài hệ thống.
2. Đồng minh không còn coi Mỹ là nền tảng tuyệt đối.
3. Nga đã khai thác được hỗn loạn ở Washington để làm suy yếu NATO.
Trump có thể đóng vai “người kiến tạo hòa bình” trước máy quay,
nhưng Europe và Congress nhìn thấy một thứ khác:
Một mô hình ngoại giao nghiệp dư, gây tổn thương sâu cho uy tín Mỹ.
Kế hoạch 28 có thể chết,
nhưng ngày nước Mỹ bị nhìn như một cường quốc hỗn loạn và không đáng tin thì đã xảy ra.