Mấy hôm nay một số người cho vụ án Nga – Mỹ là một nỗi nhục của ngành tư pháp. Tôi nghĩ không hẳn như vậy.
Có thể những dấu hiệu về giả tạo chứng cứ, thông cung, dàn xếp “hậu tra”… đã khiến cho người ta có nhận định đó. Nếu những dấu hiệu đó được chứng minh thì quả đây là nỗi nhục, nhưng trước hết và chủ yếu là nỗi nhục của cơ quan điều tra. Mà, với cơ quan điều tra thì điều này cũng không phải là cá biệt.
Thú thật tôi ko quan tâm nhiều lắm đến nội dung vụ án, mặc dù nó rất gay cấn và hấp dẫn. Tôi quan tâm nhiều hơn đến diễn tiến và đặc biệt là cách điều hành và không khí phiên tòa. Rõ ràng đây là một phiên tòa có nhiều tín hiệu mới:
– Là phiên tòa thực sự công khai cho tất cả mọi người và báo chí
– Có sự tranh tụng thẳng thắn giữa các bên tham gia phiên tòa
– Các thành phần tham gia tranh tụng thể hiện sự bình đẳng, các ý kiến khác nhau được tôn trọng.
– Bị cáo được thực hiện quyền im lặng và nhân chứng yêu cầu được dấu mặt…
– Chánh án điều khiển phiên tòa giống như trọng tài, rất ít có dấu hiệu áp đặt hay “định hướng”
Những tín hiệu đó cho thấy đây là một phiên tòa theo mô hình tranh tụng, khác với các phiên tòa theo mô hình thẩm vấn lâu nay. Chưa biết kết cục sẽ như thế nào, nhưng chắc chắn nó sẽ không theo kiểu “án tại hồ sơ” như xưa nay, mà sẽ là “án tại tòa”. Nghĩa là kết cục của phiên tòa không phụ thuộc nhiều vào kết quả điều tra của cơ quan điều tra đã thể hiện trong hồ sơ, càng không được “bỏ túi” sẵn theo chỉ đạo, mà phụ thuộc chủ yếu vào quá trình tranh tụng và thu thập xác minh các chứng cứ tại tòa.
Trước mắt, nhờ mô hình tranh tụng này mà những khuất tất, những dấu hiệu tiêu cực trong quá trình điều tra vụ án, cùng với những phức tạp của xã hội đã được phanh phui trước bàn dân thiên hạ. Đó là cái lãi của dân chúng khi theo dõi phiên tòa này.
Có thể còn nhiều vấn đề ở phiên tòa này, nhưng những tín hiệu mới là cần phải được ghi nhận.
P/S: Xin nói thêm. Thực ra tranh tụng cần phải được thực hiện trong suốt cả quá trình tố tụng, chứ ko riêng gì ở phiên tòa là khâu cuối cùng. Trong vụ án này chưa có sự đồng bộ đó.
FB Phạm Xuân Cần
