Điện Kremlin nói các bên cần xóa bỏ rào cản với xuất khẩu lương thực và phân bón Nga, trước khi có thể kích hoạt thỏa thuận Biển Đen mới.
“Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen có thể được kích hoạt sau khi một số điều kiện được đáp ứng. Đây là những điều kiện tương tự trong Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen ban đầu”, Dmitry Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, nói ngày 26/3.
Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen năm 2022, do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian đàm phán, cho phép Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc bằng đường biển và giúp giải quyết khủng hoảng lương thực toàn cầu do ảnh hưởng từ cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Liên Hợp Quốc khi đó đồng ý hỗ trợ Nga xuất khẩu lương thực và phân bón theo một thỏa thuận thời hạn ba năm.
Năm 2023, Nga đơn phương rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, với lý do những rào cản đối với hoạt động xuất khẩu lương thực và phân bón của nước này không được phương Tây dỡ bỏ như cam kết trong các điều khoản đã ký.
Ông Peskov cho rằng tất cả những điều kiện nêu trong thỏa thuận ngũ cốc đó đều đều được thực thi, ngoại trừ những yêu cầu của Nga. “Vì vậy, lần này tất nhiên công lý phải thắng thế và chúng tôi sẽ tiếp tục công việc của mình với người Mỹ”, ý ông nói đến chính quyền Trump.
Dù xuất khẩu lương thực và phân bón của Nga không nằm trong danh sách chịu lệnh trừng phạt của phương Tây, Moskva cho hay hạn chế về thanh toán, hậu cần và bảo hiểm đã trở thành rào cản đối với những lô hàng xuất khẩu.
Nga muốn ngân hàng nông nghiệp nhà nước Rosselkhozbank và các tổ chức tài chính nước này được kết nối lại với Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT). Tuy nhiên, ngoài Mỹ, yêu cầu này đòi hỏi phải có sự chấp thuận từ các nước châu Âu.
Sau các cuộc đàm phán con thoi ở Arab Saudi, Mỹ ngày 25/3 thông báo đạt thỏa thuận riêng với Ukraine và Nga để ngừng giao tranh trên Biển Đen và các cuộc tấn công vào mục tiêu hạ tầng năng lượng. Chính quyền Trump thông báo sẽ giúp Nga tăng cường xuất khẩu nông sản và khôi phục khả năng tiếp cận thị trường quốc tế.
Điện Kremlin ngày 26/3 cho biết Moskva hài lòng với các cuộc đàm phán với chính quyền Trump, gọi đây là “các cuộc đối thoại thực tế và mang tính xây dựng”.
Ông Peskov cho biết các cuộc gặp giữa phái đoàn Nga và Mỹ đã giúp thiết lập một danh sách cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga và Ukraine được bảo vệ thông qua thỏa thuận ngừng bắn hạn chế.
Các ngân hàng Nga đã bị loại khỏi SWIFT, mạng lưới bảo mật cao kết nối hàng nghìn tổ chức tài chính trên khắp thế giới, như một phần trong sóng trừng phạt mà phương Tây áp đặt với Moskva vì xâm lược Ukraine. Đây được coi là một trong những biện pháp trừng phạt nặng nề nhất nhắm vào hệ thống thanh toán toàn cầu của Nga.
Mới đây các cuộc đàm phán con thoi, Mỹ thông báo sẽ giúp Nga tăng cường xuất khẩu nông sản và khôi phục khả năng tiếp cận các hệ thống thanh toán quốc tế. Kirill Dmitriev, đặc phái viên của Tổng thống Nga Vladimir Putin về hợp tác kinh tế và đầu tư, ca ngợi kết quả đàm phán là “bước tiến lớn hướng tới hòa bình, đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu và nguồn cung ngũ cốc thiết yếu cho hơn 100 triệu người”.
Tuy nhiên, động thái này nhanh chóng vấp phải chỉ trích từ Ukraine, khi Kiev coi đây là sự nhượng bộ đơn phương đối với yêu cầu của Moskva. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Kiev không được tham vấn về đề xuất “mở khóa” cho ngân hàng Nga và sẽ không ủng hộ nó.
“Đây là động thái nhượng bộ của Mỹ (chính quyền Trump) với yêu cầu từ Nga”, Tymofiy Mylovanov, cựu bộ trưởng kinh tế Ukraine và hiện là lãnh đạo Đại học Kinh tế Kiev, nhận định.
Tuy nhiên, Sizov lưu ý rằng đề xuất của Mỹ quá mơ hồ và “khó có thể biết liệu đây có phải là nhượng bộ thực sự hay không”. Ông thêm rằng để nới lỏng các biện pháp trừng phạt như quyền tiếp cận SWIFT cho ngân hàng Nga, Mỹ sẽ cần sự hợp tác của các đồng minh châu Âu.
“Chúng tôi tin điều đó sẽ làm suy yếu vị thế của Ukraine cũng như nỗ lực trừng phạt Nga của phương Tây”, Tổng thống Zelensky nói.
Điện Kremlin từ lâu tìm cách dỡ các biện pháp hạn chế tài chính, vốn là trọng tâm nỗ lực trừng phạt của phương Tây.
“Mục tiêu của ông Putin rất rõ ràng. Ông ấy muốn thuyết phục Tổng thống Trump dỡ các biện pháp trừng phạt đối với ngân hàng và công ty năng lượng Nga, cho phép Điện Kremlin tăng nguồn thu từ xuất khẩu”, Edward Fishman, nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học Columbia và từng là cựu quan chức cấp cao về biện pháp trừng phạt của Mỹ, nhận định.
Tuy nhiên, Fishman lưu ý “tuyên bố của Nga cho thấy họ mong muốn nhiều hơn về nới lỏng lệnh trừng phạt so với tuyên bố của Mỹ”.
Daniel Fried, nhà ngoại giao về hưu hiện làm việc tại tổ chức Hội đồng Đại Tây Dương ở Mỹ, nhận định rằng thỏa thuận thúc đẩy xuất khẩu qua Biển Đen mang lại nhiều lợi ích cho Nga, nhưng có rất ít dấu hiệu cho thấy Ukraine được hưởng lợi.
Trong ba năm xung đột, Ukraine đã phát triển các loại tên lửa diệt hạm và xuồng không người lái tự sát hiện đại, liên tục tập kích tàu chiến Nga trên Biển Đen và tự đảm bảo an ninh cho hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của họ trên vùng biển này.
Bởi vậy, thỏa thuận dừng tập kích trên Biển Đen dường như chỉ mang lại lợi ích cho Nga. Trong khi đó, chưa thể xác định liệu thỏa thuận có đồng nghĩa Nga sẽ dừng tấn công các cảng ở Biển Đen của Ukraine hay không, điều mà Kiev mong muốn có trong bất kỳ thỏa thuận nào.
“Nga đã có những bước đi đầy tính toán trong quá trình này”, Fried nói.
Giới quan sát cho rằng ngay cả trước khi ngồi vào bàn đàm phán ở Riyadh, Nga đã tìm cách làm giảm bất kỳ kỳ vọng nào về lệnh ngừng bắn toàn diện hoặc hòa bình lâu dài. Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 24/3 cũng cho rằng sẽ thiếu thực tế khi trông đợi một bước đột phá sau cuộc đàm phán ở Arab Saudi.
“Thời gian đứng về phía chúng tôi và chúng tôi sẽ cố gắng tận dụng nó tối đa”, một nhà ngoại giao Nga nói với Moscow Times. Một quan chức khác nói rằng Moskva đã yêu cầu các nhà đàm phán của họ tại Arab Saudi “cẩn thận tới từng dấu phẩy”.
“Chúng tôi đã nói về mọi thứ, đó là cuộc đối thoại căng thẳng và không dễ dàng, nhưng rất hữu ích cho chúng tôi và người Mỹ. Tất nhiên, chúng tôi còn lâu mới giải quyết xong mọi thứ”, Grigory Karasin, trưởng đoàn đàm phán Nga, nói.
Chính quyền Trump mong muốn đạt được hòa bình nhanh nhất có thể, họ phải chấp nhận những đề xuất của Nga? đây là điều không mong muốn của Ukraine và đồng minh phương Tây trừ nước Mỹ của Donald Trump.
