VỤ ĐÔ ĐỐC HOLSEY VÀ SỰ SỤP ĐỔ CỦA CHUẨN MỰC QUỐC PHÒNG HOA KỲ
Phân tích VietnamWeek
Ngày Đô đốc Alvin Holsey nộp đơn từ chức — chỉ 15 phút sau cuộc đối đầu gắt gao với Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth — có thể được ghi nhớ như một trong những thời khắc quan trọng nhất trong quan hệ dân sự – quân sự Hoa Kỳ kể từ sau vụ Iran–Contra.
Tưởng chừng đây chỉ là một mâu thuẫn nội bộ trong Lầu Năm Góc, nhưng trên thực tế, nó phản ánh một sự trượt dốc sâu sắc của chuẩn mực điều hành, cấu trúc quyền lực, và vai trò của quân đội trong một hệ thống đang bị chính trị hóa đến mức nguy hiểm.
Vụ việc giữa Hegseth và Holsey không diễn ra trong chân không. Nó nằm trong bối cảnh rộng hơn: một chính quyền ngày càng xem quyền lực hành pháp là tuyệt đối, một Quốc hội yếu đi, và một nền dân chủ bị thử thách bởi xu hướng lãnh đạo có tính cá nhân hóa và trả thù.
MỆNH LỆNH TẤN CÔNG TÀU CÁ DÂN SỰ: DẤU HIỆU LẠM QUYỀN QUÂN SỰ
Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth được cho là đã yêu cầu Đô đốc Holsey triển khai tấn công các tàu cá ở vùng Caribe — mục tiêu mà mọi học viên trường sĩ quan đều biết rằng:
- không nằm trong thẩm quyền tác chiến thường lệ,
- không có cơ sở pháp lý quốc tế,
- không có ủy quyền của Quốc hội,
- và có thể vi phạm nguyên tắc phân biệt (distinction) và tương xứng (proportionality) của Luật Nhân đạo Quốc tế.
Đô đốc Holsey — với 40 năm phục vụ — từ chối thi hành.
Ông nhấn mạnh rằng mệnh lệnh đó bất hợp pháp.
Hegseth đáp trả bằng cách đe dọa tước quyền chỉ huy của Holsey — điều thường chỉ xảy ra khi sĩ quan:
- bất tài,
- vô kỷ luật,
- hoặc vi phạm đạo đức.
Thay vào đó, Hegseth dùng nó như đòn chính trị chống lại người bảo vệ luật pháp.
Cuộc họp kết thúc đột ngột.
Holsey nộp đơn từ chức trong vòng 15 phút.
QUAN HỆ DÂN SỰ – QUÂN SỰ: TRỤ CỘT ĐANG RUNG CHUYỂN
Trong hơn hai thế kỷ, nền dân chủ Hoa Kỳ dựa trên một nguyên tắc bất di bất dịch:
Quân đội phục tùng quyền lực dân sự — nhưng không phải phục tùng mệnh lệnh bất hợp pháp.
Nguyên tắc này được thiết kế để tránh:
- độc tài quân sự,
- lạm quyền hành pháp,
- và sử dụng lực lượng vũ trang cho mục tiêu cá nhân hoặc phe phái.
Vụ Holsey là một trong những lần hiếm hoi trong lịch sử hiện đại mà:
- một Bộ trưởng Quốc phòng bị cáo buộc dùng quân đội ngoài khuôn khổ pháp lý,
- một đô đốc từ chức vì bảo vệ Hiến pháp,
- và Quốc hội ngay lập tức điều tra.
Đây không giống vụ bất đồng chiến lược thông thường.
Nó giống hơn những gì đã xảy ra ở cuối thời Nixon hoặc cuối thời Trump nhiệm kỳ đầu:
quân đội buộc phải trở thành rào chắn cuối cùng chống lại lạm quyền hành pháp.
TẠI SAO TẤN CÔNG “TÀU CÁ” LÀ GIỚI HẠN ĐỎ?
Nếu mệnh lệnh này tồn tại, đây là vấn đề pháp lý nghiêm trọng:
- Không có tuyên bố chiến sự.
Quốc hội không phê chuẩn.
Lực lượng vũ trang không thể tấn công mục tiêu dân sự ngoài khung ủy quyền. - Không chứng minh được mục tiêu quân sự hợp pháp.
- Có nguy cơ gây thương vong dân sự cao.
- Vi phạm điều khoản “chỉ thực hiện mệnh lệnh hợp pháp” của Bộ luật Quân sự (UCMJ).
Đây là kịch bản mà nhiều học giả gọi là “vi phạm tiêu chuẩn vàng của quân sự chuyên nghiệp” — khi chính quyền tìm cách biến quân đội thành công cụ chính trị hoặc công cụ răn đe trong các chiến dịch phi pháp.
Holsey hiểu rõ hậu quả:
nếu lực lượng dưới quyền ông gây thương vong dân sự không chính đáng, ông sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự quốc tế, không phải Bộ trưởng Quốc phòng.
MỘT MƠ HỒI TƯƠNG TỰ: KHI TƯ LỆNH TỔNG THAM MƯU KHÔNG TIN VÀO TỔNG THỐNG
Vụ Holsey lập tức khiến giới quan sát nhớ lại các sự kiện 2020–2021, khi:
- Tướng Mark Milley gọi điện cho Trung Quốc để tránh hiểu nhầm việc Trump có thể tấn công trước.
- Bộ Quốc phòng bí mật thống nhất chỉ thi hành các mệnh lệnh quân sự khi có sự xác nhận thêm, vì lo sợ Trump lạm quyền.
Sự tương đồng nằm ở chỗ:
✔ Một chính quyền muốn vượt rào.
✔ Quân đội trở thành điểm tựa cuối cùng của luật pháp.
✔ Một sĩ quan cấp cao chọn Hiến pháp hơn lãnh đạo chính trị.
Điểm khác biệt là:
Holsey không chỉ từ chối — ông từ chức và sẵn sàng điều trần.
QUỐC HỘI THAM GIA: BẮT ĐẦU MỘT KHỦNG HOẢNG THỂ CHẾ
Ngay sau khi Holsey rời chức, các thành viên Quốc hội đã:
- liên hệ,
- yêu cầu cung cấp hồ sơ,
- và đề nghị ông điều trần về sự việc.
Và câu then chốt của bản tin:
“Holsey có bằng chứng.”
Đây có thể bao gồm:
- biên bản cuộc họp,
- lệnh tác chiến,
- thư điện tử,
- phản hồi pháp lý nội bộ,
- hoặc ghi âm.
Nếu đúng, vụ việc có thể bùng nổ theo chiều hướng:
- vi phạm Luật Chiến tranh,
- lạm quyền hành pháp,
- cản trở chức năng giám sát của Quốc hội,
- đe dọa nền tảng dân chủ dựa trên pháp quyền.
Trong lịch sử, các cuộc điều trần tương tự từng làm rung chuyển Washington:
Iran–Contra, Abu Ghraib, hay vụ Trump gây áp lực với Ukraine.
Vụ Holsey có thể là phiên bản quân sự hóa của những bê bối đó.
HỆ QUẢ CHIẾN LƯỢC: ĐÂY LÀ LỜI CẢNH BÁO CHO ĐỒNG MINH VÀ ĐỐI THỦ
Các đồng minh NATO và đối tác an ninh của Mỹ theo dõi vụ việc này rất chặt chẽ.
Đối với họ, câu hỏi không chỉ là:
“Mỹ có mạnh không?”
mà là:
“Mỹ có ổn định và tuân thủ luật pháp trong việc sử dụng sức mạnh không?”
Vụ Holsey tác động đến:
1. Độ tin cậy chiến lược của Mỹ
Nếu lãnh đạo dân sự ra lệnh tùy tiện, quân đội bất tuân, và sĩ quan từ chức, các nước bạn sẽ lo ngại về khả năng phối hợp tác chiến.
2. Khả năng răn đe đối thủ
Nga, Trung Quốc và Iran sẽ xem sự bất nhất này như cơ hội để thử giới hạn Hoa Kỳ.
3. Hình ảnh của quân đội Mỹ
Trong nhiều thập kỷ, sức mạnh Mỹ nằm ở:
- kỷ luật,
- tính chuyên nghiệp,
- và sự kiểm soát dân sự hợp pháp.
Vụ Holsey cho thấy hệ thống này đang bị kéo căng.
MỘT CUỘC CHIẾN VỀ NGUYÊN TẮC, KHÔNG PHẢI CHÍNH TRỊ
Điều đáng chú ý nhất: Holsey không hành động vì lợi ích phe phái.
Ông từ chức vì:
- danh dự quân nhân,
- nghĩa vụ với Hiến pháp,
- trách nhiệm trước luật pháp quốc tế.
Trong hệ thống quyền lực hiện nay, những hành động như vậy đang trở nên hiếm hoi.
Và chính vì vậy, chúng gây chấn động.
Holsey đại diện cho một mô hình sĩ quan cao cấp tin tưởng vào nguyên tắc:
Quân đội không phục vụ một con người — quân đội phục vụ đất nước.
KỊCH BẢN TIẾP THEO: TỪ ĐIỀU TRẦN ĐẾN KHỦNG HOẢNG HIẾN PHÁP?
Tùy thuộc vào bằng chứng mà Holsey cung cấp, ba kịch bản có thể xảy ra:
KỊCH BẢN 1: Lạm quyền rõ ràng → Quốc hội điều tra toàn diện
Tương tự các vụ bê bối chính trị từng làm sụp đổ chức vụ Bộ trưởng hay thậm chí Tổng thống.
KỊCH BẢN 2: Mệnh lệnh được che giấu → xung đột giữa Quốc hội và Lầu Năm Góc
Dẫn đến khủng hoảng lòng tin giữa các nhánh quyền lực.
KỊCH BẢN 3: Mệnh lệnh liên quan đến Tổng thống → khủng hoảng hiến pháp quy mô lớn
Đây là trường hợp nguy hiểm nhất, vì sử dụng quân đội bất hợp pháp là “điểm đỏ” mà hệ thống không thể bỏ qua.
KẾT LUẬN: VỤ HOLSEY LÀ PHÉP THỬ ĐỐI VỚI NỀN DÂN CHỦ HOA KỲ
Đô đốc Alvin Holsey không chỉ từ chức.
Ông mở ra một cuộc tranh luận lớn về bản chất của quyền lực hành pháp trong kỷ nguyên đầy biến động này.
Sự kiện cho thấy:
- Một chính quyền sẵn sàng vượt qua luật pháp để đạt mục tiêu chính trị.
- Một quân đội không phải lúc nào cũng chấp nhận bị công cụ hóa.
- Một Quốc hội buộc phải quay lại làm điều tối thiểu: kiểm soát quyền lực.
Và quan trọng nhất:
Nền dân chủ Mỹ vẫn còn dựa vào những con người dám nói “Không” khi quyền lực đòi hỏi họ phải làm điều sai trái.
Đô đốc Holsey là một trong những người như thế.
Câu chuyện của ông không chỉ là một sự kiện quân sự — mà là phép thử cho toàn bộ hệ thống Hoa Kỳ trong thời điểm mong manh nhất của nền dân chủ hiện đại.
Danh sách nguồn
-
CRS (Congressional Research Service) – Báo cáo về quan hệ dân sự–quân sự, giới hạn quyền sử dụng lực lượng.
-
U.S. Naval War College – Tài liệu về luật biển và tác chiến hải quân hợp pháp.
-
Foreign Affairs – Chuyên mục về lạm quyền hành pháp và căng thẳng dân sự–quân sự.
-
Brookings Institution – Nghiên cứu sâu về chính trị hóa quân đội và UCMJ.
-
ICRC (Công ước Geneva) – Bộ quy tắc pháp lý về mục tiêu dân sự và tấn công bất hợp pháp.