(The Great American Stress Test: Currency, Markets, and the Constitution)
Giới thiệu chuyên đề (Editorial Introduction)
VietnamWeek | Số đặc biệt tháng 10–11/2025
Tác giả: Nguyễn Văn Hải (Điếu Cày)
Trong lịch sử, đồng đô la không chỉ là tiền tệ – mà là lời hứa của Hoa Kỳ về trật tự, niềm tin và tự do. Nhưng trong nhiệm kỳ thứ hai của Donald Trump, lời hứa đó đang bị thử thách nghiệt ngã.
Từ việc hợp pháp hóa tiền điện tử, gia tăng thuế quan 100%, cho tới việc Tòa án Tối cao chuẩn bị ra phán quyết về tính hợp pháp của chính các sắc lệnh hành pháp — mọi mảnh ghép đều dẫn tới cùng một câu hỏi: Liệu nước Mỹ có đang rời xa mô hình thị trường tự do và pháp quyền từng làm nên sức mạnh của mình?
Trong chuỗi phân tích này, VietnamWeek mời bạn đọc cùng nhìn lại những cơn chấn động đang làm rung chuyển nền kinh tế và thể chế Hoa Kỳ — qua góc nhìn của một nhà báo từng trải qua những chu kỳ mất niềm tin vào đồng tiền và quyền lực chính trị.
Bài 1: Crypto và sự cáo chung của quyền lực tiền tệ Mỹ
-
Trọng tâm: Chính phủ Mỹ hợp pháp hóa crypto, FED mất dần độc lập, vàng và Bitcoin cùng tăng khi USD mất niềm tin.
-
Tư tưởng trung tâm: “Mỗi ounce vàng được mua là một lá phiếu bất tín nhiệm gửi đến Washington.”
-
Liên hệ: Khi Nhà Trắng ủng hộ crypto, họ đang mở cửa cho một thế giới tài chính không cần chính phủ – nhưng cũng đánh mất vai trò kiểm soát sức mạnh tiền tệ từng là “vũ khí mềm” của Mỹ.
-
Nguồn: Brookings, BIS, IMF, Reuters, CNBC, Coinbase Institutional Reports (2025).
Bài 2: Thuế quan và trò chơi quyền lực mới ở Washington
-
Trọng tâm: Vụ kiện IEEPA 1977 – khi Tổng thống áp thuế dựa trên “tình trạng khẩn cấp quốc gia” mà không cần Quốc hội.
-
Vấn đề cốt lõi: Ai nắm quyền đánh thuế – hành pháp, lập pháp hay tòa án?
-
Tác động: Sự mơ hồ trong luật và sự im lặng của Quốc hội đã khiến nền kinh tế bị đẩy vào khủng hoảng pháp lý – chính trị, đe dọa vai trò độc lập của tam quyền.
-
Nguồn: Brookings Institution (2025), Cato Institute, Congressional Research Service, Foreign Policy.
Bài 3: Khi thị trường quay lưng với Tổng thống
-
Trọng tâm: Thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ, đồng đô la bị bán tháo, vàng và trái phiếu tăng mạnh, crypto hỗn loạn – phản ứng dây chuyền với thuế quan 100% của Trump.
-
Chính trị nội bộ: MTG, Nancy Mace, Thomas Massie – những gương mặt từng thuộc phe MAGA – bắt đầu phản đối Nhà Trắng, bảo vệ chính sách y tế và phúc lợi.
-
Thông điệp then chốt: “Trump từng nghĩ mình điều khiển được thị trường. Nhưng lần này, chính thị trường đang điều khiển lại ông.”
-
Nguồn: Reuters, WSJ, CNBC, Politico, New York Times (10/2025).
Bài 4 (dự kiến): Phán quyết 14/10 – Số phận của nền Cộng hòa Hiến định
-
Trọng tâm: Tòa án Tối cao ra phán quyết về tính hợp pháp của các sắc lệnh thuế quan khẩn cấp – giới hạn hay mở rộng quyền hành pháp.
-
Kịch bản:
-
Bác bỏ quyền thuế của Tổng thống – thị trường hồi phục, Trump mất công cụ chính trị.
-
Chuẩn y quyền – hệ thống kiểm soát quyền lực Mỹ lung lay, khủng hoảng niềm tin lan rộng.
-
-
Tầm vóc: Phán quyết này có thể định hình lại thế giới – khi quyền lực hành pháp Mỹ tác động đến cấu trúc tài chính và thương mại toàn cầu.
-
Nguồn: Supreme Court Docket 25-183, SCOTUSblog, The Atlantic, Dan Rather’s Steady Report.
Kết luận chuỗi chuyên đề (Editorial Epilogue):
Khi Hoa Kỳ in thêm tiền, dựng hàng rào thuế và làm lung lay các nguyên tắc pháp trị, thế giới vẫn đang theo dõi – không chỉ vì đó là một siêu cường, mà vì mọi nền dân chủ đều có thể trượt trên con dốc tương tự: khi quyền lực chính trị vượt lên trên nguyên tắc kinh tế và pháp lý.
Những gì đang diễn ra ở Washington hôm nay – từ giá vàng, thuế quan, đến Bitcoin – không chỉ là biến động tài chính. Đó là bài kiểm tra lớn nhất của niềm tin.
Và nếu có một điều mà lịch sử luôn dạy chúng ta, thì đó là: Niềm tin, một khi đã mất, không thể in lại như đồng tiền.