Phát biểu gần đây của Phó Tổng thống J.D. Vance — “nếu ngôn từ chính trị của bạn khuyến khích bạo lực chống lại cơ quan thực thi pháp luật, bạn có thể đi thẳng xuống địa ngục và không có chỗ trong cuộc thảo luận chính trị của Hoa Kỳ” — nghe có vẻ mạnh mẽ, nhưng thực chất ẩn chứa một nguy cơ lớn đối với nền dân chủ Mỹ.
1. Ngôn từ chính trị và tự do ngôn luận
Tự do ngôn luận được Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Hoa Kỳ bảo vệ. Ngay cả những phát biểu khó chịu, gây tranh cãi hoặc chống lại chính quyền cũng nằm trong khuôn khổ được bảo hộ, miễn là không trực tiếp kêu gọi bạo lực cụ thể và tức thì. Vance đã tạo ra một tiền lệ nguy hiểm: gắn mác “khuyến khích bạo lực” cho mọi ý kiến phản biện các cơ quan thực thi pháp luật. Một người viết bài báo, một nhà hoạt động, hay thậm chí một công dân đặt câu hỏi về hành vi của ICE hoặc FBI — liệu có thể bị gạt ra khỏi “cuộc trò chuyện chính trị” chỉ vì phát biểu đó bị diễn giải là “nguy hiểm”?
2. Khi báo chí trở thành mục tiêu
Báo chí Mỹ từ lâu đóng vai trò giám sát quyền lực. Nhưng với giọng điệu kiểu Vance, những tờ báo điều tra các vụ bắt giữ di dân sai quy trình, việc lạm quyền của ICE, hay cảnh sát bịt mặt vi phạm luật California, dễ dàng bị chụp mũ là “kích động bạo lực”. Đây chính là công cụ để dập tắt báo chí độc lập, biến mọi chỉ trích thành “đe dọa an ninh công cộng”.
Trong bối cảnh chính quyền Trump đã từng giải tán Văn phòng Phòng chống Bạo lực Súng đạn và cắt giảm ngân sách FBI, ATF, DEA, thì việc Vance hô hào bảo vệ “law enforcement” lại càng mâu thuẫn. Chính quyền vừa làm suy yếu khả năng thực thi pháp luật, vừa đàn áp những tiếng nói dám chỉ trích.
3. Hiểm họa của “cấm cửa đối thoại”
Khi một lãnh đạo cao cấp tuyên bố có những quan điểm “không có chỗ trong cuộc trò chuyện chính trị”, tức là họ đang đặt giới hạn lên phạm vi của nền dân chủ. Lịch sử cho thấy ở nhiều chế độ chuyên chế, chính quyền bắt đầu bằng cách kiểm soát ngôn từ, sau đó hợp pháp hóa đàn áp đối lập bằng luật lệ. Đó chính là con đường “hợp pháp hóa” độc tài.
4. Tự do ngôn luận không phải đặc ân, mà là nền tảng
Chính Martin Luther King Jr. từng viết trong Letter from Birmingham Jail: “Chúng ta phải bảo vệ quyền nói lên sự thật, cho dù sự thật ấy gây khó chịu.” Nếu quyền lực được phép định nghĩa cái gì là “không được phép bàn”, nền dân chủ Mỹ sẽ dần mất linh hồn của nó.
Kết luận:
Phát biểu của J.D. Vance không chỉ là một câu nói nhất thời, mà là dấu hiệu cho thấy sự thu hẹp không gian tự do ngôn luận và báo chí trong chính quyền Trump – Vance. Người dân Mỹ cần phải cảnh giác: hôm nay là những nhà báo và nhà hoạt động, ngày mai có thể là bất cứ ai trong chúng ta.