Hộ chiếu xứ kangaroo.

Nguyên Tống

Đọc bài của Kenny Vu mà thấm thía nỗi nhục và phiền toái mỗi khi có việc đi công tác hoặc du lịch, thăm con cái ở nước ngoài. Nỗi nhục này không phải của riêng ai, nhưng buồn thêm cái nữa khi rất nhiều người lại bảo có tiền mà nhục thế thì cứ ở VN mà tiêu cho sướng chứ đi ra nước ngoài làm gì? Buồn bởi biết rằng những người nói vậy là những người không có tiền và không sướng, nhưng rất lạ là họ lại rất hay “kẻ cả” khuyên người có tiền, có tri thức và khát khao mở rộng tầm mắt, khát khao cuộc sống đích thực nên sống thế nào. Và họ lại rất đông… Bảo sao mà TL hát đất nước tôi nhăn nhúm và quằn quại thế…

————————-

Hộ chiếu xứ kangaroo.

Cuối tuần này tôi được một anh bạn mời đi ăn khao vì cả nhà anh mới được nhập quốc tịch Úc. Tất nhiên tôi sẽ đến dự để mừng cho gia đình anh vì nhà tôi cũng từng trải qua cảm xúc hân hoan tương tự. Được trở thành công dân của một đất nước dân chủ, được sở hữu cuốn hộ chiếu quyền lực vào nhóm đầu của thế giới (cùng nhóm với Hoa Kỳ) đã là niềm mong mỏi từ lâu của tôi cũng như rất nhiều người Việt hiện đang sinh sống tại Úc bằng visa tạm trú (TR) cũng như thường trú (PR). Trong tất cả những lợi ích mà quyền công dân xứ “chuột túi” mang lại thì có lẽ cuốn hộ chiếu với khả năng đi 173 nước không cần visa là lợi ích sát sườn nhất.

Chúng tôi cũng yêu nước mẹ Việt Nam nhưng quả thực mỗi lần cầm cuốn hộ chiếu VN để đi xin visa vào một quốc gia phát triển nào đó thì niềm tự hào dân tộc bỗng biến mất sạch. Cái lịch sử oai hùng của dân tộc ta như “4.000 năm văn hiến, rồi chống giặc ngoại xâm, từng đánh bại hai đế quốc to” không giúp cho người Việt được nể nang chút nào mỗi khi đi xin visa tại ĐSQ các nước. Dù là một người đi nước ngoài nhiều lần nhưng mỗi khi apply visa bằng hộ chiếu VN, tôi vẫn phải trình đủ mọi thủ tục giấy tờ để chứng minh rằng mình sẽ không ở lại. Với cuốn hộ chiếu Úc, tôi chỉ cần book vé máy bay rồi “xách balo lên đi”. Thậm chí nếu muốn đi Mỹ – một nước có chính sách xét duyệt visa khắc nghiệt vào loại nhất thế giới- tôi chỉ cần apply visa online là sẽ nhận được kết quả sau 24h.

Dù ông TBT có lần nói “chưa bao giờ cơ đồ được như ngày nay” nhưng thứ hạng hộ chiếu (passport index) của VN hiện tại vẫn rất thấp so với các nước trong khu vực Asean và trên thế giới. Còn nhớ hồi năm 2008, linh mục Ngô Quang Kiệt nguyên tổng giám mục địa phận giáo hội HN đã bị truyền thông lề phải đánh hội đồng vì “sểnh miệng” về cuốn hộ chiếu VN. Ngày đó chưa có mạng xã hội nên người dân VN chủ yếu tiếp nhận thông tin qua các kênh chính thống. Khi xem chương trình đấu tố cha Kiệt trên VTV, tôi cũng rất bất bình với ông vì cảm thấy “niềm tự hào dân tộc” của mình như bị tổn thương. Sau này tôi mới biết câu nói của ông đã bị người ta cố tình cắt cúp để tạo áp lực dư luận ép ông phải từ chức và bị điều chuyển đi nơi khác. Cha Kiệt vốn là một vị chức sắc tôn giáo luôn yêu cầu chính quyền HN phải trả lại những khu đất trước đây thuộc sở hữu của Giáo Hội.

Càng đi nhiều, càng trải nghiệm nhiều tôi càng thấm thía cái sự thua thiệt của người VN mình khi đi ra thế giới. Tôi có hơn 10 năm làm việc cho một hãng lớn của Đức nên hầu như năm nào tôi cũng có việc phải sang châu Âu công tác. Vậy mà lần nào cũng phải xin visa và lần nào cũng phải làm đầy đủ mọi thủ tục mà ĐSQ yêu cầu như đặt lịch hẹn phỏng vấn trước nhiều ngày, trình thư mời của hãng bên Đức và thư mời bắt buộc phải có thòng một câu “chịu mọi phí tổn” cho chuyến đi của tôi, rồi phải nộp giấy tờ chứng minh thu nhập, chứng minh đã mua vé máy bay đi và về, chứng minh đã đặt khách sạn theo đúng thư mời,v.v …  Thế mà vẫn có thể bị “trượt” vì những qui định rất cứng nhắc của ĐSQ quốc gia “cửa trên”.

Dạo đó tôi phải đi dự một khóa đào tạo ngắn ngày tại Đức vào cuối tháng 9 năm 2015, lúc nhận được thư mời là giữa tháng 8 nên tôi khá yên tâm vì có hơn một tháng để xin visa. Nhưng khi book lịch hẹn với ĐSQ Đức tại HN thì họ cho lịch hẹn vào cuối tháng 9. Đang hoang mang không biết làm thế nào thì cậu bạn đồng nghiệp ở văn phòng HCM xui nên book lịch hẹn phỏng vấn tại Lãnh sự quán Đức vì trong đó vẫn còn slot. Tôi điện thoại vào hỏi thì đúng là họ còn chỗ phỏng vấn vào ngay tuần sau đấy nên tôi book luôn. Đến hẹn, tôi hăm hở đáp chuyến bay sớm nhất từ HN vào SG để 9h có mặt tại LSQ Đức. Khi vào phòng cấp thị thực, tôi tự tin trình toàn bộ giấy tờ mà tôi đã chuẩn bị kĩ lưỡng cho ông nhân viên người Đức ở cửa tiếp nhận hồ sơ. Tôi khá hãnh diện với quyển hộ chiếu của mình vì nó dày cộp bởi những trang visa của các nước mà tôi từng đi kèm theo là vô số con dấu xuất nhập cảnh. Ấn tượng nhất là các trang visa Schengen cán nhựa có in logo nổi 3D, tôi tin rằng hồ sơ của mình sẽ được duyệt ngay lúc đó. Nhưng sau khi xem xong hồ sơ của tôi, ông Đức lắc đầu bảo “hồ sơ của ông thì ok rồi nhưng rất tiếc là hộ khẩu của ông ở HN thì ông phải xin visa ở ĐSQ Đức tại HN”. Tôi giải thích là ĐSQ Đức ở HN đã kín lịch nên nếu đợi đến lúc được đi phỏng vấn tôi sẽ lỡ mất chuyến công tác. Dù tôi đã nói hết nước, hết cái nhưng ông ta vẫn khăng khăng rằng sứ quán Đức đã qui định như vậy, không thể làm khác được. Biết rằng không thể nào lay chuyển được loại cán bộ cứng nhắc “German style” như ông này, tôi đành chào ông rồi bắt taxi ra sân bay về HN ngay sáng hôm đó.  

Khi nghe tôi kể câu chuyện này, Tuyết Anh (một cô bạn học thời phổ thông của tôi hiện đang định cư tại Úc) cũng chia sẻ mấy kỉ niệm không vui về việc xin visa hồi còn dùng hộ chiếu VN. Năm 2016, khi đang làm tiến sĩ tại Úc, Tuyết Anh có làm thủ tục xin visa cho chồng con sang Sydney chơi mấy tuần trong thời gian cậu con trai chờ làm thủ tục đi du học bên Áo. Lúc này con trai Tuyết Anh vẫn chưa có visa đi  du học ở Áo nhưng cả nhà chủ quan nghĩ rằng có thể apply visa qua ĐSQ Áo tại Úc. Logic của việc này là một người đã có visa vào Úc thì chắc cũng đáp ứng được các yêu cầu về thủ tục cấp visa của bất kì quốc gia nào thuộc khối Schengen; hơn nữa con trai Tuyết Anh và cả nhà bạn đã từng đến nước Áo du lịch 2 lần trước đó. Nhưng khi liên hệ với đại sứ quán Áo tại Sydney thì Tuyết Anh được họ trả lời rằng người mang hộ chiếu VN thì phải đến ĐSQ Áo tại VN để xin visa. Vì thời gian nhập học của con còn vài tuần nên cả nhà Tuyết Anh phải hủy toàn bộ chương trình du lịch Úc để con trai bay về nước kịp apply visa đi Áo.

Mấy năm sau khi đang làm việc cho một trường ĐH Úc, Tuyết Anh cũng phải hủy một chuyến công tác Hoa Kỳ chỉ vì không kịp phỏng vấn xin visa trong khi các đồng nghiệp Úc của cô đều có thể tham gia chuyến công tác quan trọng này. Họ rất ngạc nhiên khi biết lí do Tuyết Anh không thể  bay cùng chuyến bay của họ bởi tuy đã có thẻ xanh (PR) Úc nhưng Tuyết Anh vẫn còn dùng hộ chiếu VN nên buộc phải xin visa vào Mỹ theo một qui trình rườm rà, rắc rối của ĐSQ Mỹ tại Úc. Người xin visa phải book lịch hẹn trước hai tháng và phải bay tới thành phố khác để phỏng vấn, bởi vậy Tuyết Anh đã không làm kịp thủ tục xin visa Mỹ cho chuyến công tác này.

Nói về quyền lực của cuốn hộ chiếu Úc thì những ai ít đi nước ngoài sẽ không hình dung ra được, thậm chí còn coi nhẹ. Tôi có quen biết một anh Việt kiều hiện đang sống tại bang Nam Úc. Cách đây 15 năm, anh sang Úc bằng visa tay nghề rồi khi có PR, anh bảo lãnh cho cả gia đình từ VN sang. Đến khi đủ thời gian và điều kiện nhập quốc tịch Úc, cả nhà đều apply thi quốc tịch nhưng mỗi mình anh không chịu làm. Anh lí luận rằng chỉ cần có thẻ xanh Úc là đủ rồi vì người ta vẫn được hưởng đầy đủ mọi quyền lợi của một công dân Úc, lại không phải bỏ phiếu (vì luật Úc qui định mọi công dân trên 18 tuổi thì phải đi bầu cử, nếu không đi sẽ bị phạt tiền). Anh tin rằng với cuốn hộ chiếu VN cuộc sống của anh ở đây vẫn rất tốt và anh luôn tự hào mình là người VN. Vợ con anh đều coi đó là một quyết định gàn dở nhưng không thể thuyết phục được anh thi quốc tịch Úc cùng mọi người.

Có lẽ đến bây giờ anh sẽ vẫn bảo vệ quan điểm đó nếu không xảy ra chuyện sau đây. Đó là một lần cả gia đình anh đi du lịch vương quốc Anh. Vì trên chặng bay có transit tại Paris nên cả nhà dự định khi từ Anh trở về sẽ ghé thăm Paris vài ngày trước khi bay về Úc. Trước chuyến đi anh chỉ xin visa vào Anh vì nghĩ rằng với visa này anh có thể transit vài ngày tại Pháp dễ dàng. Chương trình transit & tourist Paris đã được các con anh chuẩn bị rất chu đáo, khách sạn và xe oto thuê đã được book, có mục đã thanh toán trước.  Lúc nhập cảnh vào Pháp trong khi tất cả thành viên gia đình anh- những ai mang hộ chiếu Úc đều được qua cửa hải quan thì riêng anh đã bị chặn lại vì mang hộ chiếu VN mà không có visa Schengen. Cả nhà anh đành phải hủy toàn bộ chương trình tour này chỉ vì cái sự gàn dở của anh. Sau lần ấy khi về Úc anh đã nộp đơn thi quốc tịch và hiện tại anh cũng đã có hộ chiếu Úc như các thành viên khác trong gia đình.

Sống ở Úc 7 năm, tôi càng thấm thía triết lí của phương tây “người ta không thể chọn được nơi mình sinh ra nhưng có thể chọn được nơi mình sẽ sống”. Tôi mơ một ngày nào đó sẽ có một làn sóng người Việt từ khắp nơi trên thế giới háo hức quay trở về VN để xây dựng phục hưng đất nước- như dân Do Thái từng lũ lượt trở về Jerusalem sau thế chiến thứ II.

 29.08.2023