Quan hệ đối tác giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tại các trường đại học trong thập kỷ qua đã cho phép hàng trăm triệu đô la tiền tài trợ của liên bang hỗ trợ Bắc Kinh phát triển công nghệ quan trọng, có thể được sử dụng cho mục đích quân sự, các đảng viên Cộng hòa tại Quốc hội khẳng định trong một báo cáo mới.
Báo cáo cho rằng tiền thuế của Hoa Kỳ đã đóng góp vào sự tiến bộ công nghệ và hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc khi các nhà nghiên cứu Mỹ làm việc với các đồng nghiệp Trung Quốc trong các lĩnh vực như vũ khí siêu thanh, trí tuệ nhân tạo, công nghệ hạt nhân và công nghệ bán dẫn.
Báo cáo, được công bố hôm 23/9 bởi các đảng viên Cộng hòa trong Ủy ban Chọn lọc của Hạ viện về Đảng Cộng sản Trung Quốc và Ủy ban Giáo dục và Lực lượng Lao động của Hạ viện, đã nêu lên những lo ngại về rủi ro an ninh quốc gia của các hoạt động hợp tác khoa học từng được ca ngợi. Báo cáo kêu gọi các biện pháp bảo vệ mạnh mẽ hơn và thực thi mạnh mẽ hơn.
Các ủy ban đã tiến hành một cuộc điều tra kéo dài một năm về vai trò của giáo dục đại học trong sự cạnh tranh kinh tế với Trung Quốc, đặc biệt là về công nghệ. Mặc dù các trường đại học Hoa Kỳ không tham gia vào các dự án nghiên cứu bí mật, nhưng công trình của họ – thường nằm trong số những dự án tốt nhất trên thế giới – có khả năng biến thành năng lực quân sự.
Báo cáo hôm 23/9 đã xác định khoảng 8.800 ấn phẩm liên quan đến các nhà nghiên cứu Hoa Kỳ nhận được tài trợ từ Bộ Quốc phòng hoặc cộng đồng tình báo Hoa Kỳ làm việc với các nhà nghiên cứu Trung Quốc mà nhiều người trong số họ có liên kết với cơ sở nghiên cứu quốc phòng và công nghiệp của Trung Quốc. Báo cáo nói rằng nghiên cứu như vậy “cung cấp sự tiếp cận cửa sau vào chính quốc gia đối thủ nước ngoài mà những khả năng này là cần thiết để chống lại sự hung hăng của họ”.
Cuộc điều tra của Hạ viện cũng đánh dấu điều được mô tả là các viện nghiên cứu chung có vấn đề giữa các trường đại học Hoa Kỳ và Trung Quốc, mà báo cáo cho biết “che giấu một hệ thống tinh vi để chuyển giao công nghệ và chuyên môn quan trọng của Hoa Kỳ” cho Trung Quốc.
Báo cáo cho biết thông qua các viện đó, các nhà nghiên cứu và nhà khoa học Hoa Kỳ, bao gồm cả những người tiến hành nghiên cứu do liên bang tài trợ, đã đến Trung Quốc để làm việc và tư vấn cho các học giả Trung Quốc và đào tạo sinh viên Trung Quốc.
Tháng này, Hạ viện Hoa Kỳ đã phê duyệt khoảng hai chục dự luật liên quan đến Trung Quốc, với mục tiêu rõ ràng là cạnh tranh với Bắc Kinh trong lĩnh vực công nghệ. Các dự luật này, vốn cần được Thượng viện Mỹ thông qua, tìm cách cấm máy bay không người lái do Trung Quốc sản xuất, hạn chế các công ty công nghệ sinh học có liên hệ với Trung Quốc tại thị trường Hoa Kỳ và cắt đứt việc truy cập từ xa của Trung Quốc vào các chip máy tính tiên tiến của Mỹ.
Các biện pháp khác bao gồm nhằm hạn chế ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với các trường đại học Hoa Kỳ và khôi phục chương trình thời chính quyền Trump, vốn nhằm xóa bỏ hoạt động do thám và đánh cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc tại các trường đại học và viện nghiên cứu của Hoa Kỳ. Những nỗ lực như vậy làm dấy lên lo ngại về phân biệt chủng tộc và khả năng duy trì các chương trình trao đổi thúc đẩy sự khoan dung giữa hai nước.
Các nhà nghiên cứu cho biết sự hợp tác giữa các học giả có trụ sở tại Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng suy giảm do chương trình chống gián điệp của chính quyền Trump, vốn đã kết thúc vào năm 2022.
Thứ trưởng Ngoại giao Kurt Campbell, khi phát biểu tại một diễn đàn do Hội đồng Quan hệ Đối ngoại tổ chức vào đầu năm nay, nói rằng ông sẽ chào đón nhiều sinh viên Trung Quốc theo học ngành nhân văn và khoa học xã hội hơn nhưng “không phải ngành vật lý hạt” tại các trường học của Hoa Kỳ.
