BÀI 7 – SAU KẾ HOẠCH 28: TRẬT TỰ AN NINH MỚI KHI MỸ KHÔNG CÒN LÀ “TRỤ CỘT DUY NHẤT”

VietnamWeek – Series: Kế hoạch 28 – Thể chế phản công

Khi Kế hoạch 28 xuất hiện, nhiều người cho rằng đây chỉ là một sáng kiến “không thành”. Nhưng chuỗi phản ứng sau đó – từ Ukraine, châu Âu, đến Quốc hội Hoa Kỳ – cho thấy điều lớn hơn nhiều: một sự điều chỉnh cấu trúc trong trật tự an ninh phương Tây đã bắt đầu.

Kế hoạch 28 không thất bại vì thiếu kỹ thuật ngoại giao. Nó thất bại vì va chạm trực diện với thể chế.

Từ “Mỹ dẫn dắt” sang “Mỹ bị ràng buộc”

Trong nhiều thập niên, an ninh châu Âu vận hành theo mô hình quen thuộc:

Mỹ dẫn dắt – đồng minh đi theo – trật tự được duy trì bằng cam kết chính trị từ Nhà Trắng.

Kế hoạch 28 đã làm lộ ra rủi ro cốt lõi của mô hình này:

khi quyền lực cá nhân tại Nhà Trắng lệch khỏi lợi ích chung, toàn bộ cấu trúc có thể bị lung lay.

Phản ứng của Quốc hội Mỹ (NDAA) và EU (phong tỏa vô thời hạn tài sản Nga) cho thấy một điều rõ ràng:

👉 trật tự mới không còn đặt cược vào “ý chí tổng thống Mỹ”.

Châu Âu: từ đối tác phụ thuộc sang trụ cột độc lập

Nếu trước đây, châu Âu thường chờ tín hiệu từ Washington, thì sau Kế hoạch 28, Brussels đã hành động trước:

• sử dụng Điều 122 để vượt quyền phủ quyết nội bộ,

• phong tỏa tài sản Nga vô thời hạn,

• xây dựng cơ chế tài chính – quân sự không phụ thuộc vào Nhà Trắng.

Đây không phải là phản ứng cảm tính, mà là bài học chiến lược:

an ninh châu Âu không thể bị treo trên kết quả bầu cử Mỹ.

Ukraine: từ “đối tượng đàm phán” thành “chủ thể chiến lược”

Kế hoạch 28 coi Ukraine như một biến số cần “xử lý”.

Thực tế diễn ra ngược lại.

Kyiv:

• từ chối mọi đàm phán ngoài luồng,

• tái cấu trúc bộ máy đối ngoại,

• đưa đàm phán trở lại không gian đa phương.

Ukraine không chỉ bảo vệ lãnh thổ, mà còn bảo vệ nguyên tắc:

không có hòa bình nào được quyết định sau lưng nạn nhân.

Mỹ: quyền lực cá nhân bị thay thế bằng quyền lực thể chế

Với NDAA, Quốc hội Mỹ gửi thông điệp vượt nhiệm kỳ:

• NATO không phải tài sản của tổng thống.

• Quân đội không phải công cụ mặc cả.

• Viện trợ Ukraine không thể bị cắt bằng mệnh lệnh hành pháp.

Điều này không làm nước Mỹ “yếu đi”.

Ngược lại, nó giữ Mỹ ở lại bàn cờ, ngay cả khi Nhà Trắng biến động.

Putin và sai lầm chiến lược

Putin đặt cược vào hai giả định:

1. Mỹ có thể bị tách khỏi châu Âu bằng thỏa thuận cá nhân.

2. Trump đủ quyền lực để áp đặt điều đó.

Cả hai đều sai.

Kế hoạch 28 không chia rẽ được phương Tây, mà kích hoạt phản xạ tự vệ của toàn bộ hệ thống.

Kết luận: Kế hoạch 28 thất bại, nhưng để lại một trật tự mới

Kế hoạch 28 sẽ đi vào lịch sử như:

• một nỗ lực đàm phán ngoài luồng thất bại,

• nhưng cũng là chất xúc tác buộc phương Tây phải tái cấu trúc an ninh.

Trật tự mới hình thành có ba đặc điểm:

1. Thể chế mạnh hơn cá nhân

2. Châu Âu tự chủ hơn, không lệ thuộc tuyệt đối vào Mỹ

3. Ukraine là chủ thể, không phải quân cờ

Kế hoạch 28 thất bại không phải vì nó sai kỹ thuật,

mà vì nó đi ngược lại hướng vận động của lịch sử.

🔚 KHÉP CHUỖI

Kế hoạch 28 – Từ đàm phán ngoài luồng đến phản công thể chế cho thấy:

khi quyền lực cá nhân vượt rào, luật pháp, liên minh và thể chế sẽ kéo nó trở lại.

Đó là cách nền dân chủ tự sửa mình – chậm, phức tạp, nhưng bền vững.