Dưới đây là tổng hợp & phân tích về quá trình thông qua ngân sách chính phủ Mỹ, lý do vì sao bản thỏa thuận của United States Senate chỉ cấp ngân sách đến 30 tháng 1 năm 2026, và ý nghĩa của việc mở cửa chính phủ vào thời điểm trước các lễ quan trọng đối với người dân Mỹ.
1. Quá trình thông qua ngân sách – hiểu cho rõ
Các bước chính
- Theo hiến pháp Hoa Kỳ, quyền qua ngân sách nằm trong Quốc hội. (Wikipedia)
- Mỗi năm tài khóa liên bang bắt đầu từ 1 tháng 10 và kết thúc vào 30 tháng 9 năm sau. (Wikipedia)
- Quốc hội (Hạ viện và Thượng viện) phải thông qua khoảng 12 đạo luật chi tiêu (appropriations bills) hoặc thông qua một giải pháp tạm thời (continuing resolution – CR) nếu các khoản chi chưa được thông qua đúng hạn. (Wikipedia)
- Nếu không thông qua khoản chi hoặc CR trước khi tài khóa mới bắt đầu, chính phủ liên bang bị đóng cửa (shutdown) – nhiều hoạt động bị đình trệ, nhân viên bị tạm ngưng trả lương. (Wikipedia)
Lý do vì sao Thượng viện chỉ cấp đến 30 tháng 1 năm 2026
- Trong bản thỏa thuận của Thượng viện ngày 10 – 11 tháng 11 2025, họ thông qua một CR (Continuing Appropriations Act, 2026) mà trong đó:
- Gia hạn ngân sách cho hầu hết cơ quan liên bang tới 30 tháng 1 năm 2026. (CBS News)
- Đồng thời kèm theo gói “minibus” (3 đạo luật chi tiêu cụ thể) cho một số cơ quan như Bộ Nông nghiệp, Bộ Cựu chiến binh, Hạ viện… tới 30 tháng 9 năm 2026. (ASTHO)
- Lý do: Thượng viện và đàm phán lưỡng đảng chỉ đủ đồng thuận cho thời hạn ngắn hơn, nhằm “mua thời gian” để hoàn tất khoản chi toàn năm. (CBS News)
Bản của Hạ viện ban đầu có thời hạn đó không?
- Hạ viện trước đó (vào tháng 9 2025) đã thông qua một CR tạm thời với thời hạn tới 21 tháng 11 2025 (theo Wikipedia trích) nhằm tránh shutdown ngay đầu tài khóa mới. (Wikipedia)
- Tuy nhiên, Hạ viện sau đó phải chấp nhận bản của Thượng viện – vì Thượng viện là nơi “khó khăn hơn” (cần 60 phiếu để tránh filibuster) và đã thông qua bản CR có thời hạn tới 30 tháng 1 năm 2026.
- Do đó Hạ viện sẽ thông qua phiên bản Thượng viện (không sửa đổi) để tránh quay lại Thượng viện và kéo dài tình trạng đóng cửa.
2. Vì sao chọn thời hạn 30 tháng 1 năm 2026?
- Thời hạn “giữa kỳ” như 30 tháng 1 cho phép Quốc hội và chính quyền có thêm khoảng hai tháng sau dịp lễ cuối năm (Giáng sinh, Năm mới) để đàm phán các khoản chi lớn hơn và tránh đóng cửa vào kỳ nghỉ lớn.
- Cung cấp cho các cơ quan và nhân viên liên bang biết rằng chí ít tới thời điểm đó họ được tài trợ, trả lương và hoạt động bình thường — điều này rất quan trọng sau một shutdown kéo dài (hơn 40 ngày). (Reuters)
- Như bài báo của CBS News chỉ ra: thỏa thuận bao gồm điều khoản cấm các cơ quan thực hiện “reduction in force” (sa thải) tới ngày 30/1/2026. (CBS News)
- Vì bản CR “mua” thời gian thay vì giải quyết hết khoản chi, nên thời hạn tương đối ngắn — đòi hỏi từ đầu năm 2026 sẽ phải tiếp tục đàm phán để chi tiêu tới hết tài khóa.
3. Ý nghĩa của việc mở cửa chính phủ trước dịp lễ và người Mỹ
- Việc mở cửa lại chính phủ giúp nhân viên liên bang được trả lương, giảm thiểu khủng hoảng kinh tế cá nhân — đặc biệt trong giao mùa cuối năm khi chi tiêu tăng (Lễ Tạ ơn, Giáng sinh).
- Các dịch vụ công như sân bay, an ninh biên giới, y tế, bưu điện… được khôi phục — điều ảnh hưởng trực tiếp tới người dân.
- Về mặt chính trị: việc mở cửa trước dịp lễ giúp đảng cầm quyền tránh bị chỉ trích là gây xáo trộn đời sống người dân — điều có thể ảnh hưởng tới kết quả bầu cử giữa kỳ hoặc các cuộc bầu cử địa phương.
- Về tâm lý xã hội: khi người dân nhìn thấy chính phủ “bì bõm”, đóng cửa lâu, cảm giác bất ổn tăng lên — do đó việc khôi phục là tín hiệu ổn định.
- Tuy nhiên, việc chỉ “mở cửa tạm thời” tới 30/1/2026 cũng khiến nhiều người lo ngại rằng kỳ nghỉ lễ chỉ là tạm ổn, còn nhiều tranh chấp tài khóa vẫn chờ ở đầu năm mới — điều có thể gây ra shutdown mới.
4. Kết luận
Quy trình lập ngân sách liên bang Mỹ rất phức tạp, đặc biệt khi một trong hai viện (Hạ viện hoặc Thượng viện) không thông qua được đúng hạn. Trong năm 2025, Thượng viện chọn giải pháp CR tới 30 tháng 1 năm 2026 nhằm mở cửa chính phủ nhanh và tránh kéo dài trong dịp lễ — tuy nhiên đó chỉ là giải pháp tạm thời, không phải kết thúc toàn bộ. Hạ viện ban đầu có bản khác với thời hạn ngắn hơn (21/11/2025), nhưng cuối cùng lựa chọn chấp nhận bản của Thượng viện để tránh quay lại Thượng viện. Việc mở cửa trước kỳ lễ lớn vừa mang ý nghĩa kinh tế — giảm tác động tới người dân — vừa mang ý nghĩa chính trị — giảm rủi ro trừng phạt từ cử tri.
Dưới đây là bản tóm tắt infographic và phân tích song ngữ Việt – Anh về quy trình thông qua ngân sách và shutdown 2025, nhằm giúp cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ hiểu rõ hơn:
How the U.S. Federal Budget Process Works
| BƯỚC / STEP | NỘI DUNG / DESCRIPTION |
|---|---|
| 1. Tổng thống đề xuất ngân sách President submits budget | Vào tháng 2 hàng năm, Tổng thống gửi đề xuất ngân sách cho năm tài chính bắt đầu từ 1/10. |
| 2. Quốc hội xem xét Congress reviews | Hạ viện & Thượng viện tổ chức điều trần và bắt đầu quá trình phân bổ (appropriations). |
| 3. Thông qua 12 đạo luật chi tiêu Passage of 12 appropriations bills | Nếu không kịp, phải thông qua Continuing Resolution (CR) – nghị quyết duy trì tạm thời. |
| 4. Nếu không thông qua kịp thời If no deal is passed on time | Chính phủ bị đóng cửa (shutdown) – một số cơ quan tạm dừng, công chức không được trả lương. |
| 5. Cả hai viện phải đồng thuận Both House & Senate must pass | Nếu hai viện thông qua khác nhau, phải đàm phán thống nhất (conference or accept version). |
| 6. Tổng thống ký ban hành President signs the bill | Khi đã thông qua cả hai viện, Tổng thống ký để chính thức trở thành luật. |
TẠI SAO THỎA THUẬN THƯỢNG VIỆN CHỈ KÉO DÀI ĐẾN 30/1/2026?
Why Does the Senate Deal Only Extend Through Jan 30, 2026?
- ❖ Không đủ thời gian thông qua toàn bộ ngân sách → cần CR tạm thời.
- ❖ Tránh “đóng cửa” vào mùa lễ (Thanksgiving – Christmas).
- ❖ Thỏa thuận ngắn hạn cho phép thêm thời gian đàm phán đầu 2026.
- ❖ Đáp ứng cả 2 bên đảng – giữ ổn định trong giai đoạn chính trị nhạy cảm.
VIỆC “MỞ CỬA” TRƯỚC MÙA LỄ QUAN TRỌNG THẾ NÀO?
Why Reopening Before the Holidays Matters
- Người dân phụ thuộc dịch vụ: sân bay, thư tín, y tế, phúc lợi, v.v.
- Hàng triệu nhân viên liên bang được trả lương đúng kỳ.
- Tránh ảnh hưởng tiêu cực tới niềm tin người tiêu dùng & thị trường.
- ️ Tránh bị cử tri chỉ trích – đặc biệt trong năm bầu cử sắp tới.
- Là tín hiệu hòa hoãn & hợp tác lưỡng đảng.
KẾT LUẬN
- Quốc hội Mỹ có thể mở cửa chính phủ nhờ một nghị quyết chi tiêu ngắn hạn (CR) được Thượng viện khởi xướng và Hạ viện chấp thuận.
- Mặc dù chính phủ đã trở lại hoạt động, đây chỉ là giải pháp tạm thời, kéo dài đến 30/1/2026 – nghĩa là nếu không có tiến triển, Mỹ có thể lại đối diện shutdown lần nữa vào đầu năm mới.
- Người Việt tại Mỹ nên theo dõi tiến trình ngân sách để hiểu quyền lợi bị ảnh hưởng ra sao và tham gia bầu cử để định hình tương lai tài chính và phúc lợi của mình.