Các nhà hoạt động nói rằng sẽ tập hợp vào thứ năm 04/06 này cho đêm canh thức thường niên tưởng niệm các nạn nhân cuộc đàn áp của quân đội Trung cộng lên người biểu tình trên Quảng trường Tiananmen năm 1989 bất chấp lệnh cấm cản của cảnh sát, đây cũng là lần đầu tiên cảnh sát ra lệnh cấm này.
Hong Kong, vùng đất có nhiều quyền tự do dân sự hơn hẳn Trung cộng đại lục, luôn là nơi quan trọng nhất để làm lễ tưởng niệm trước công chúng vụ thảm sát ngày 4 tháng 6 – và là nơi có quy mô lớn duy nhất trên lãnh thổ Trung cộng. Nhưng những người ủng hộ dân chủ e ngại rằng không gian ngôn luận chỉ trích Bắc Kinh sẽ bị co lại hơn khi cộng đảng xiết chặt quyền kiểm soát trên vùng đất bán tự trị này sau một năm nổ ra các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ.
Bắc Kinh đã tuyên bố trong tuần trước rằng sẽ áp đặt luật an ninh quốc gia mới ở Hong Kong. Luật này, nhắm vào các cuộc biểu tình chống nhà cầm quyền và những bất đồng chính kiến khác, đặt ra câu hỏi về tương lai của các tổ chức và sự kiện thách đố sự cai trị của cộng đảng. Hôm thứ năm, các nhà lập pháp Hong Kong đã phê chuẩn một luật nhằm hình sự hóa sự không tôn trọng quốc ca Trung cộng và đưa ra mức phạt lên đến 3 năm tù giam.
Đêm canh thức Tiananmen, thường là một biển nến sáng trước các tòa nhà dày đặc của Hong Kong, đã đem đến cơ hội tưởng niệm hiếm hoi trên lãnh thổ Trung cộng hàng trăm và có thể là hàng nghìn người bị quân đội giết hại ở Bắc Kinh và các thành phố khác trong mùa xuân năm 1989. Trong đại lục, bất kỳ sự thảo luận nào về ngày tưởng niệm này đều bị hệ thống kiểm duyệt nhanh chóng xóa sạch, trong khi nhà cầm quyền liên tục gây rối thân nhân những người bị giết và ngăn chặn bất cứ lễ tưởng niệm chính thức nào.
Hồi đầu tuần, cảnh sát đã cấm đêm canh thức, thường được tổ chức ở Công viên Victoria trong Hong Kong Island, với lý lẽ có thể gây ra nguy cơ lây nhiễm Wuhanvirus. Những cuộc tụ họp công cộng trên 8 người cũng bị ngăn cấm, lệnh cấm được gia hạn trong tuần này.
Các nhà tổ chức nói họ tin rằng có các động cơ chính trị phía sau động thái ngăn cản đêm canh thức. Cảnh sát đã dẫn ra các quy định về bảo trì xã giao cự ly để hạn chế các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ trong nhiều tháng gần đây.
Việc ngăn cấm đêm canh thức làm tăng thêm các quan ngại rằng các yêu cầu về an ninh và ổn định của Bắc Kinh sẽ làm xói mòn hơn nữa quyền tự do dân sự của Hong Kong. Trong những tháng gần đây, cảnh sát đã gia tăng đường lối cứng rắn đối với phong trào phản kháng được bắt đầu từ năm ngoái về một kế hoạch, đã được hủy bỏ, cho phép dẫn độ sang Trung cộng đại lục. Hiện nay cảnh sát nhanh chóng đến trước các cuộc biểu tình để bắt bớ và ngăn chặn mọi người tham gia vào cuộc tụ họp không được cấp phép.
Bắc Kinh cũng đang soạn thảo bộ luật an ninh quốc gia mới, sẽ nhắm vào tội lật đổ, ly khai và khủng bố. Trong khi chi tiết bộ luật chưa rõ ràng, nhiều người vận động ủng hộ dân chủ e ngại rằng luật này sẽ được sử dụng để nhằm vào những người bất đồng và chỉ trích cộng đảng.
Nó cũng làm dấy lên sự sợ hãi về những mối đe dọa đến quyền tự do ngôn luận và tự do bày tỏ cảm xúc đáng quý của Hong Kong khi ban hành luật về quốc ca.
Nhiều fan hâm mộ thể thao Hong Kong trong nhiều năm gần đây đã quay lưng lại và la ó khi quốc ca Trung cộng nổi lên trong các sự kiện thể thao, là hành vi mà luật này nhắm tới. Luật mới này kêu gọi phạt tiền đến 6500 USD và 3 năm tù giam cho bất cứ ai sử dung sai trái hay xúc phạm quốc ca Trung cộng.
Cơ quan lập pháp Hong Kong, hiện bị đám theo đuôi Trung cộng thống trị, hôm thứ năm đã bỏ phiếu thông qua dự luật này giữa sự phản đối của các nhà lập pháp đối lập. Tuần trước, cảnh sát đã bắt bớ hàng trăm người biểu tình phản đối dự luật.
Những người tổ chức đêm canh thức Tiananmen đã yêu cầu những người muốn tham gia tưởng niệm cuộc đàn áp này tự thắp sáng những cây nến của chính mình hay tại các địa điểm được thiết lập khắp Hong Kong và đăng tải các hình ảnh này lên mạng.
Thêm vào đó, bảy nhà thờ Công giáo ở Hong Kong đã lên kế hoạch tổ chức thánh lễ vào ngày thứ năm với một khoảnh khắc im lặng cầu nguyện và đốt nến cho những người bị giết hại năm 1989. Bảo trì xã giao cự ly ở nhà thờ được nới lỏng cho phép các giáo dân có mặt đến một nửa sức chứa tối đa để tham gia thánh lễ.
Các thành viên của nhóm tổ chức đêm canh thức hàng năm, Liên minh Hỗ trợ Phong trào Dân chủ Ái quốc của người Hoa, cho biết họ tin rằng việc tập họp tại Công viên Victoria rất quan trọng mặc dù có thể bị bắt bớ và phạt vạ.
“Đây sẽ là đêm thắp nến canh thức cuối cùng trước đạo luật an ninh quốc gia,” Lee Cheuk-yan, chủ tịch liên minh, nói để giải thích tại sao ông định vẫn đến công viên. “Năm sau sẽ là năm nguy hiểm hơn. Năm tới, chúng có thể sử dụng luật an ninh quốc gia để chống lại người dân Hong Kong.”
Mỗi tối 04/06, các sân bóng nền cứng trong công viên Victoria là nơi không chỉ dành để làm lễ tưởng niệm người chết mà còn là lớp học lịch sử cho tuổi trẻ và là nơi căng lều bạt cho các nhóm ủng hộ dân chủ ở địa phương. Nó cũng đóng vai trò thước đo về mức độ tự do chính trị của Hong Kong và sự tự do này chính là một phần làm nên căn cước của nơi này, được đảm bảo bằng chính sách “nhất quốc lưỡng chế” được đặt ra từ khi Hong Kong được trả lại cho Trung cộng vào năm 1997.
“Đây là một kiểu biểu tượng của việc liệu rằng, dưới chế độ cộng đảng, hệ thống “nhất quốc lưỡng chế” có thể vận hành được không, hoặc liệu rằng chúng ta có thể tiếp tục tiến hành lên án sự thảm sát này sau năm 1997 hay không,” Lee nói.
Tại đêm canh thức, các lãnh đạo tôn giáo địa phương và các nhân vật chính trị ủng hộ dân chủ thường trò chuyện với các cựu binh trong cuộc biểu tình Tiananmen và phụ huynh của những người bị giết hại.
Han Dongfang, một người lãnh đạo cuộc biểu tình Tiananmen đã bị giam cầm gần 2 năm trong tù sau khi bị đàn áp, thường xuyên tham dự các đêm canh thức từ khi sang tị nạn tại Hong Kong năm 1993. Ông nói rằng sẽ đến Công viên Victoria với các con ông, mặc cho hạn chế của cảnh sát.
“Không hề gì nếu người khác không đi, nếu không phải là một sự kiện hoặc một cuộc biểu tình mang tính chính thức,” Han nói, ông hiện điều hành một tổ chức về quyền của người lao động tên China Labor Bulletin. “Đối với tôi, đây là một nơi mang tính biểu tượng và một ngày mang tính biểu tượng để tưởng niệm về một điều cho con cái tôi. Tôi muốn các con tôi biết.”
Khi chàng Trump thúc đẩy việc sử dụng lực lượng vũ trang ở Mỹ để dập tắt sự bất ổn xảy ra sau khi một người da đen bị cảnh sát ở Minnesota giết chết, ông Han nói rằng các chính phủ nên chống lại cách này.
Ông nói: “Quân đội không bao giờ nên được sử dụng vào ứng phó với biểu tình, cả dưới chế độ độc tài lẫn dân chủ.”
Lượng người tham dự vào các buổi canh thức trước đây biến động lên xuống tùy năm, thường phù hợp với tình cảm rộng lớn của công chúng dành cho nhà cầm quyền trung ương Trung cộng. Những nhà hoạt động trẻ tuổi ngày càng từ chối giữ quan hệ chặt chẽ với Trung cộng và khẳng định một căn cước riêng biệt và tách rời của mình, đã tổ chức nhiều cuộc tưởng niệm khác, nói rằng những lời kêu gọi về một Trung Hoa dân chủ đã bị tách rời khỏi các cuộc đấu tranh chính trị của Hong Kong.
Skyler Wong, một người giáo dục môi trường 24 tuổi, nói rằng đã tham dự lần đầu đêm canh thức vào năm 15 tuổi sau khi giáo viên trình chiếu video về cuộc đàn áp trong lớp học. Đêm canh thức đó là sự kiện chính trị đầu tiên cô tham gia, và cô nói rằng nó đã thúc đẩy sự tỉnh thức chính trị của cô.
“Tôi đã rất xúc động,” cô nói. “Lúc mới lớn tôi nghĩ rằng người Hong Kong rất là lãnh đạm. Tôi không bao giờ nghĩ rằng có rất nhiều người ở Hong Kong sẽ đứng lên bảo vệ lương tâm của họ.”
Wong nói sẽ tham dự một hội thảo nhỏ ngoài trời và đốt nến trong khu nhà của cô để tưởng niệm về sự kiện này.
Trong khu vực bán tự trị Macau, nơi duy nhất khác của Trung cộng được tưởng niệm công khai Tiananmen, tuần trước nhà cầm quyền đã thu hồi giấy phép triển lãm ảnh thường niên về vụ đàn áp. Các nhà vận động dân chủ ở đây nói rằng họ nghi ngờ động thái này, được mô tả như một phần của việc tiêu chuẩn hóa về sử dụng các không gian công cộng, chính là nỗ lực nhằm trấn áp bất đồng chính kiến.
Cũng như Hong Kong, Macau hoạt động như một phần của Trung cộng nhưng có hệ thống địa phương riêng. Trên thực tế, Macau bị hạn chế về mặt chính trị hơn rất nhiều so với Hong Kong.
——————————
Nguồn: Bài của Austin Ramzy, Tiffany May và Javier C. Hernándeztrên The New York Times, người dịch đặt tựa.
Ảnh của hãng thông tấn The Stand News chụp lễ tưởng niệm năm nay tại Hong Kong.
Nguồn: https://www.nytimes.com/…/tiananmen-hong-kong-china.html
