Trong kỷ nguyên số, dữ liệu là tài nguyên quý giá và công cụ giám sát ngày càng trở nên mạnh mẽ. Nhưng khi công nghệ này bị lạm dụng, đặc biệt trong tay một chính quyền sẵn sàng biến nó thành vũ khí chính trị, nguy cơ đối với quyền tự do và nền dân chủ là không thể xem thường.
Năm 2021, Meta đã cấm Cobwebs Technologies, một công ty giám sát do cựu thành viên các đơn vị tình báo mạng Israel thành lập. Nguyên nhân: Cobwebs bị phát hiện dùng hàng trăm tài khoản giả để theo dõi người dùng Facebook và WhatsApp, trong đó có các nhà hoạt động dân chủ, chính trị gia đối lập và quan chức ở Hong Kong và Mexico. Meta coi đó là hành vi xâm phạm thô bạo quyền riêng tư, đi ngược lại các nguyên tắc bảo mật và tự do thông tin.
Thế nhưng, trong một nghịch lý cay đắng, ICE (Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ) lại trở thành khách hàng lớn của Cobwebs. Từ 2021 đến nay, ICE đã chi hơn 5 triệu USD cho các sản phẩm của công ty này, và chỉ trong tuần qua, thêm 2 triệu USD để mua công nghệ giám sát Tangles. Đây là phần mềm AI có khả năng quét toàn bộ internet công khai lẫn dark web, thu thập và liên kết dữ liệu để dựng nên hồ sơ chi tiết về những “đối tượng quan tâm.”
Nghe có vẻ như một công cụ hữu ích cho điều tra hình sự. Nhưng hãy nhớ: nếu Meta từng cảnh báo Cobwebs vì nhắm vào nhà hoạt động và chính trị gia, thì điều gì ngăn ICE – vốn đã nhiều lần bị cáo buộc lạm quyền – sử dụng Tangles để theo dõi nhà báo, nhà hoạt động, hay thậm chí đối thủ chính trị của chính quyền? Trong bối cảnh chính phủ Trump ngày càng chính trị hóa các cơ quan an ninh, rủi ro này không phải giả thuyết xa vời.
Hệ thống Cobwebs cho phép thu thập và phân tích dữ liệu từ Internet bao gồm: blog, ứng dụng mạng xã hội, diễn đàn, tin tức, các public website, dark webs và deep webs, … Hệ thống cho phép người dùng tìm kiếm, phân tích và theo dõi lượng lớn dữ liệu từ Internet, tập trung vào các nền tảng ứng dụng mạng xã hội, cũng như các nguồn dark web khác.
Hệ quả là quyền riêng tư của người dân Mỹ bị đe dọa, ngân sách công bị sử dụng cho những công cụ vốn đã bị loại khỏi nền tảng xã hội vì vi phạm chuẩn mực, và niềm tin vào cơ quan thực thi pháp luật tiếp tục bị xói mòn.
Câu hỏi không chỉ là “liệu ICE có đang theo dõi tội phạm,” mà còn là “liệu ICE có đang theo dõi tất cả chúng ta?” Khi công nghệ giám sát trở thành công cụ chính trị, ranh giới giữa bảo vệ an ninh và kiểm soát xã hội sẽ mờ nhạt – và nền dân chủ Mỹ sẽ mất đi một phần cốt lõi của nó: tự do không bị theo dõi.