Tác giả: Nguyễn Văn Hải (Điếu Cày)
Phân tích thời sự quốc tế – 2025
1. Trump, Bagram và lời hứa không được giữ
Trong một tuyên bố mới đây, Tổng thống Donald Trump bày tỏ mong muốn “giành lại căn cứ không quân Bagram” từ tay Taliban — căn cứ từng là biểu tượng quyền lực quân sự của Mỹ tại Trung Á.
Phát biểu đó nghe có vẻ mạnh mẽ, nhưng lại đặt ra câu hỏi cay đắng: chính Trump là người đã rút khỏi Bagram một cách vội vàng vào cuối nhiệm kỳ đầu tiên của mình, khi ký Thỏa thuận Doha với Taliban năm 2020. Một thỏa thuận không có sự tham dự của chính phủ Afghanistan, không điều kiện ràng buộc rõ ràng với Taliban, và trên thực tế đã trao tính chính danh quốc tế cho tổ chức từng bị coi là khủng bố này.
2. Di sản hỗn loạn của việc rút quân
Thỏa thuận Doha quy định Mỹ sẽ rút toàn bộ quân vào tháng 5/2021. Chính quyền Biden, dù phản đối cách triển khai, vẫn buộc phải tuân thủ do không còn lực lượng đủ mạnh tại chỗ để đối phó với Taliban. Kết quả là:
-
Taliban tiến quân và chiếm Kabul chỉ trong vài tuần, không cần bắn một phát súng nào.
-
Hoa Kỳ phải đưa thêm 6.000 lính trở lại chỉ để đảm bảo an toàn cho cuộc di tản hỗn loạn tại sân bay Kabul.
-
Hình ảnh thường dân bám càng máy bay, lính Mỹ tử trận vì đánh bom tự sát, và Taliban chiếm phủ tổng thống đã làm suy giảm nghiêm trọng hình ảnh của Mỹ trong mắt đồng minh.
3. Cái giá địa chính trị: Nga hưởng lợi ra sao?
Yếu tố then chốt mà giới phân tích phương Tây thường bỏ qua là: việc Mỹ rút khỏi Afghanistan không chỉ gây thiệt hại cho Mỹ – mà còn tạo lợi thế chiến lược cho Nga.
➤ Vì sao?
-
Khoảng trống quyền lực tại Trung Á sau khi Mỹ rút quân tạo điều kiện cho Nga và Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng tại khu vực “sân sau” của họ.
-
Nga lập tức củng cố ảnh hưởng tại các nước Trung Á như Kazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan – những nơi từng trông cậy vào Mỹ như đối trọng với Nga và Trung Quốc.
-
Khi Taliban chiếm Kabul, Nga không những không lên án mà còn đón tiếp phái đoàn Taliban tại Moscow, điều này cho thấy Moscow đã chuẩn bị sẵn để thế chân Mỹ trong quan hệ ngoại giao tại khu vực.
-
Trung Quốc nhanh chóng ký kết hợp tác kinh tế – cơ sở hạ tầng với chính quyền mới do Taliban kiểm soát, đẩy mạnh sáng kiến “Vành đai – Con đường” tại Afghanistan.
4. Nay muốn quay lại? Taliban nói “Không”
Khi Trump tuyên bố muốn “giành lại Bagram”, Taliban lập tức bác bỏ đề xuất và khuyên Mỹ nên “áp dụng chính sách hiện thực và lý trí”.
Về mặt chiến lược, đây là một thất bại cay đắng: Taliban – tổ chức từng bị Mỹ đánh đuổi – nay dám nói chuyện ngang hàng, thậm chí kẻ cả với tổng thống Hoa Kỳ.
Điều đó phản ánh hậu quả rõ rệt của một chính sách đối ngoại thiếu tính toán lâu dài, bị chi phối bởi mục tiêu chính trị nội địa (tuyên bố “chấm dứt chiến tranh” để ghi điểm với cử tri) hơn là chiến lược toàn cầu.
⚖️ 5. Chính sách đối ngoại: Đối đầu hay né tránh?
Trump thường tự nhận là người “cứng rắn với Nga”. Nhưng thực tế:
-
Ông rút quân khỏi Syria, bỏ rơi đồng minh người Kurd, tạo điều kiện cho Nga và Thổ Nhĩ Kỳ mở rộng ảnh hưởng.
-
Rút khỏi Afghanistan, làm suy yếu NATO và mất đi đòn bẩy kiểm soát Trung Á.
-
Gần đây, phản ứng mơ hồ với vụ Nga xâm nhập không phận Ba Lan bằng UAV, dù đây là đồng minh NATO.
Tất cả những điều đó cho thấy: Trump sử dụng ngôn từ đao to búa lớn để che đậy sự thiếu cam kết hành động thực tế.
Kết luận: Không thể tin vào “Phase 2”
Việc Trump từng đàm phán đơn phương với Taliban, rút quân không điều kiện, và giờ lại tuyên bố “giành lại Bagram” cho thấy một kiểu điều hành đối ngoại cảm tính, ngắn hạn, dễ bị thao túng bởi kẻ mạnh như Nga và Trung Quốc.
Hôm nay, khi Putin ngang nhiên tấn công UAV vào lãnh thổ Ba Lan – thành viên NATO – ông Trump không hề lên án mạnh mẽ, mà chỉ nhắc lại rằng “phase 2” trừng phạt Nga… chưa diễn ra.
Nhưng thế giới không thể chờ đợi thêm một “phase” nữa.