Dịch giả: Trúc Lam
15-6-2020
Donald Trump thường lập luận rằng, Trung Quốc đang cổ vũ cho Joe Biden trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11 năm nay. Tuy nhiên, ở Bắc Kinh, các quan chức xúm lại hỗ trợ cho Trump làm thêm bốn năm nữa.
Các cuộc phỏng vấn với chín quan chức tại nhiệm và cựu quan chức Trung Quốc cho thấy, một sự thay đổi về tình cảm có lợi cho tổng thống đương nhiệm, mặc dù ông đã dành nhiều thời gian trong bốn năm qua để đổ lỗi cho Bắc Kinh về mọi thứ, từ sự mất cân đối thương mại của Hoa Kỳ, cho tới Covid-19.
Lý do chính là gì? Họ tin rằng lợi ích từ sự xói mòn trong mạng lưới liên minh sau chiến tranh của Mỹ, sẽ lớn hơn bất kỳ thiệt hại nào đối với Trung Quốc, từ các tranh chấp thương mại liên tục và bất ổn địa chính trị.
Trong khi các quan chức chia sẻ mối lo ngại rằng, căng thẳng Mỹ – Trung sẽ gia tăng, bất kể ai vào trong tòa Bạch Ốc, đã phá vỡ phần lớn những người nhấn mạnh lợi ích địa chính trị và những người quan tâm đến quan hệ thương mại. Biden, cựu phó tổng thống, được xem là Dân chủ truyền thống, là người sẽ tìm cách củng cố các mối quan hệ đa phương của Hoa Kỳ và giảm bớt các cuộc xung đột thương mại.
“Nếu ông Biden được bầu, tôi nghĩ điều này có thể nguy hiểm hơn đối với Trung Quốc, bởi vì ông sẽ hợp tác với các đồng minh nhắm vào Trung Quốc, trong khi Trump đang hủy hoại các liên minh của Hoa Kỳ”, ông Zhou Xiaoming, cựu quan chức đàm phán thương mại Trung Quốc và là cựu phó đại diện tại Geneva, nói.
Bốn quan chức đương nhiệm khác cũng lặp lại cảm nghĩ đó, nói rằng, nhiều người trong chính phủ Trung Quốc tin rằng, chiến thắng của Trump có thể giúp Bắc Kinh bằng cách làm suy yếu điều mà họ thấy là tài sản lớn nhất của Washington để kiểm tra ảnh hưởng mở rộng của Trung Quốc.
Giả định chung dựa trên quan điểm của họ là, rất ít điều có thể được thực hiện để ngăn chặn sự trượt dốc trong quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Do đó, Trung Quốc cần đẩy nhanh cách nỗ lực phát triển các ngành công nghiệp bản địa cao cấp, mở rộng sang các thị trường đang phát triển và tìm kiếm cơ hội hợp tác với các nước châu Âu và châu Á để chống lại bất kỳ nỗ lực cô lập nào của Mỹ.
Trong suốt nhiệm kỳ của Trump, nhận thức đã diễn ra ở Bắc Kinh rằng, sự phản đối Trung Quốc nhận được rất nhiều sự hỗ trợ của lưỡng đảng trong một [chính phủ] Washington bị phân cực. Sự bùng phát dịch virus corona, lần đầu tiên được phát hiện tại trung tâm thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, chỉ làm cứng rắn thêm quan điểm của Mỹ đối với Bắc Kinh.
‘Tồi tệ hơn’
Ông Zhou nói: “Tôi không nghĩ rằng cuộc bầu cử sẽ thay đổi mối quan hệ [giữa hai nước] một cách cơ bản. Cảm giác sâu sắc ở Hoa Kỳ là Hoa Kỳ nên ngăn chặn Trung Quốc. Cho dù Trump hay Joe thắng, mọi thứ cũng sẽ trở nên tồi tệ hơn”.
Các quan chức Trung Quốc muốn tránh lặp lại sự ngạc nhiên của họ khi Trump đánh bật cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton hồi năm 2016, nhấn mạnh các mối liên hệ của Mỹ để hiểu thêm về người nào sẽ thắng. Các thành viên cao cấp của cộng đồng doanh nghiệp Mỹ ở Bắc Kinh cho biết, những tuần gần đây họ đã chứng kiến sự gia tăng đột ngột của việc tiếp cận từ những người bạn Trung Quốc có mối quan hệ tốt, trong một số trường hợp, họ đã không hề liên lạc trong nhiều năm.
Mặc dù đảng Cộng hòa theo truyền thống nhấn mạnh các mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc, Trump đã chuyển đảng này theo hướng đối đầu hơn, thách thức nước này trong hầu hết mọi lĩnh vực về mối quan hệ từ các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông để buôn bán, y tế công cộng, nhân quyền và công nghệ. Đảng Dân chủ đã hỗ trợ phần lớn những nỗ lực đó, giúp thông qua luật để hỗ trợ người biểu tình Hồng Kông và cung cấp thêm viện trợ quân sự cho Đài Loan.
Ngay cả ông Biden là người từ lâu ủng hộ chiến lược “cam kết” với Trung Quốc, đã đưa ra một tiếng nói khắc nghiệt hơn khi các cuộc bầu cử tổng thống sơ bộ của đảng Dân chủ nóng lên. Trong những tháng gần đây, Biden đã mô tả Chủ tịch Tập Cận Bình là “một tên côn đồ”, Biden cũng đã ca ngợi sự dũng cảm phi thường của những người biểu tình dân chủ ở Hồng Kông và buộc tội Trung Quốc thực hiện việc buôn bán thương mại “trấn lột”. Ông Biden nói, vụ Trung Quốc giam giữ hàng loạt người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở vùng viễn Tây Tân Cương là “không có lương tâm”.
Mặc dù các quan chức Trung Quốc tiếp tục tránh xa việc chỉ trích Trump trực tiếp, những người kiểm duyệt Internet đã cho phép những lời chỉ trích mang tính dân tộc hơn về Hoa Kỳ được lưu hành trên mạng. Một nhà ngoại giao nước ngoài nói rằng, Bộ Ngoại giao Trung Quốc thì “hiếu chiến” và “tức giận” đối với các quan chức Hoa Kỳ.
Ông Wang Huiyao là cố vấn trong nội các của Trung Quốc và là người sáng lập Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, nói rằng: “Trump phá hủy rất nhiều thiện chí. Lúc bắt đầu cuộc chiến thương mại, có rất nhiều người thân Mỹ, nhưng bây giờ họ có cảm tình với những người cứng rắn”.
Trump đã tìm cách tận dụng danh tiếng của mình để đối đầu với Trung Quốc trong cuộc bầu cử, bất chấp lời khen ngợi ban đầu của ông ta đối với [Tập] qua việc xử lý vụ bùng phát của virus corona. Hồi tháng Tư, ông ta nói với Reutersrằng, “Trung Quốc sẽ làm bất cứ điều gì có thể để tôi thua cuộc đua này”, ông khẳng định mà không đưa ra bằng chứng nào cho thấy phản ứng của Bắc Kinh đối với virus, nhằm mục đích mong muốn thấy ông ta thua cuộc vào tháng 11.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc lặp lại lập trường lâu đời của họ rằng, họ không bao giờ tìm cách can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác. Trong một dấu hiệu có thể là hai bên đang tìm cách quản lý các tranh chấp trong năm bầu cử, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Michael Pompeo dự kiến sẽ gặp Dương Khiết Trì, nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc ở Hawaii vào hôm thứ ba [16/6], theo hai người quen thuộc với các kế hoạch, cho biết.
Ổn định Hoa Kỳ
Một quan chức Trung Quốc cho biết, kết quả bầu cử không thành vấn đề vì các mối quan hệ sẽ không được cải thiện. Họ nói, hy vọng tốt nhất của Trung Quốc là mọi thứ không còn xấu thêm nữa.
Một số người ở Bắc Kinh đang tự hỏi về tác động lâu dài của Trump đối với sự ổn định của Hoa Kỳ, chỉ ra các ca nhiễm virus corona đang gia tăng, các cuộc biểu tình phản đối sự phân biệt đối xử của cảnh sát và suy đoán về việc liệu cuộc bầu cử thời đại dịch có thể kết thúc trong hỗn loạn. “Hoa Kỳ như chúng ta biết, nó có thể không còn tồn tại”, ông Gao Zhikai, cựu quan chức ngoại giao và phiên dịch viên Trung Quốc cho Đặng Tiểu Bình, nói.
Chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Trump đã tạo ra những xung đột tương tự ở các thủ đô vốn có truyền thống thân thiện với Mỹ, khi ông đánh thuế vào các đối tác thương mại quan trọng, ép các đồng minh chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng chung, rút khỏi các hiệp định đa phương và hỗ trợ Anh rút ra khỏi Liên minh châu Âu. Các quan chức Trung Quốc thừa nhận riêng tư rằng, một chính quyền Dân chủ có thể tỏ ra ghê gớm hơn, nếu họ làm việc với các đồng minh để đưa ra một mặt trận thống nhất.
Ngay cả nếu trong nhiệm kỳ tổng thống của Biden tỏ ra khó khăn hơn với Bắc Kinh, hai quan chức Trung Quốc tại nhiệm nói rằng, ông Biden có thể mở ra nhiều lĩnh vực hợp tác hơn, như khôi phục sự tham gia của Hoa Kỳ vào thỏa thuận khí hậu Paris – thỏa thuận này đã đàm phán trong khi ông Biden là phó tổng thống, dưới thời Tổng thống Barack Obama.
Ông Dương nói rằng, “ông hỗ trợ làm việc về các chủ đề như biến đổi khí hậu, WTO và cải cách TPP. Có những lĩnh vực mà chúng ta có thể hợp tác”.
Ở cấp độ cá nhân, một số quan chức Trung Quốc tham gia đàm phán thương mại với chính quyền Trump lại ủng hộ Biden chiến thắng, đơn giản để họ có thể dành nhiều thời gian hơn cho gia đình, theo một người quen, hiểu biết về suy nghĩ của họ. Đội đàm phán thương mại của Trung Quốc xuất hiện để làm việc, trông có vẻ mệt mỏi, người này nói.
Cả hai nước khó có thể thoát ra khỏi mô hình đối đầu, cho dù ai là người thắng cử. Giám đốc điều hành của Huawei Technologies Co., bà Mạnh Vãn Chu vẫn đang bị giam giữ ở Canada để chờ quyết định về yêu cầu dẫn độ của Mỹ, trong khi kế hoạch của Bắc Kinh áp dụng luật an ninh đối với Hồng Kông đã gây ra sự phẫn nộ ở Quốc hội [Mỹ] và vụ đàm phán thương mại “giai đoạn một” vẫn còn trong vòng nghi vấn.
“Ngày nay, người dân Trung Quốc ngày càng trở nên rõ ràng hơn về các mục tiêu của Hoa Kỳ. Chúng tôi chưa đi tới giờ đen tối nhất trong mối quan hệ”. Ông Zhou, cựu quan chức đại diện của Trung Quốc ở Geneva, nói.
____
Bài viết với sự hỗ trợ của Peter Martin, Jing Li, Colum Murphy và Nick Wadhams
