Translated from The Economist article Sensing change in Washington, China is mustering allies at the UN
Joe Biden may show more interest than Donald Trump in the body’s human-rights debates. Joe Biden có lẽ sẽ thể hiện sự quan tâm hơn so với Donald Trump trong tranh luận về nhân quyền tại cơ quan này.
The Economist, ngày 16 tháng 12, 2020
Khi nước Mỹ rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc năm 2018, Trung Quốc đã bày tỏ sự nuối tiếc. Chẳng một ai tin điều đó cả. Chủ đề của diễn đàn này là một nỗi hổ thẹn tiềm tàng to lớn cho Trung Quốc. Sự vắng bóng của nền dân chủ hùng mạnh nhất thế giới trong quyết định của Hội đồng sẽ giúp Trung Quốc dễ né tránh chỉ trích vì vi phạm nhân quyền hơn. Nhưng một khi Joe Biden chuẩn bị kế nhiệm Tổng thống Mỹ, Trung Quốc lo sợ rắc rối trong tương lai. Họ đang chiêu dụ thêm hậu thuẫn trong hội đồng.
Chứng cứ cho chuyện này có thể được truy ra từ một cuộc tranh luận mờ ám về việc ai nên lãnh đạo cơ quan có trụ sở tại Geneva này. Cuộc tranh luận liên quan đến một nỗ lực của Trung Quốc – được ủng hộ bởi Nga và Ả Rập Saudi – để đánh bật quốc gia được cho là đang dẫn đầu trong cuộc đua giành lấy vị trí Chủ tịch, đảo quốc Thái Bình Dương Fiji bé nhỏ, và thao túng một quốc gia có lợi hơn cho họ ngồi vào vị trí đó. (Trung Quốc và Nga không tham gia vào hội đồng trong năm 2020, nhưng sẽ tham gia từ ngày 1 tháng 1.) Những thành viên dân chủ của hội đồng, hy vọng rằng ông Biden sẽ sớm để Mỹ tái gia nhập, xem đây là một cuộc chiến quan trọng. Họ đang ủng hộ cho Fiji.
Câu hỏi về việc ai nên lãnh đạo hội đồng tưởng chừng như là chuyện nhỏ. Dù sao thì người quyết định lịch trình làm việc là 47 nước thành viên chứ không phải quốc gia Chủ tịch. Nhưng các thành viên lại e ngại đối mặt Trung Quốc. Hội đồng vẫn chưa đưa ra được nghị quyết nào, chứ chưa nói đến phê duyệt, về việc Trung Quốc giam giữ hàng loạt người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương hay tước đoạt quyền tự do của Hong Kong. Chính quyền Trump đã rút Mỹ khỏi hội đồng sau khi thất bại trong việc thuyết phục Liên Hợp Quốc áp đặt tiêu chuẩn cho tư cách thành viên của hội đồng.
Nhưng quốc gia Chủ tịch có có quyền chỉ định những báo cáo viên đặc biệt có sự tự chủ cao và có thể là cái gai trong mắt các chính quyền chuyên chế. Vào tháng 6, hơn 50 báo cáo viên đặc biệt và chuyên gia được chỉ định bởi Hội đồng đã kí một bản tường trình chỉ trích Trung Quốc vi phạm nhân quyền ở Tân Cương, Tây Tạng và Hong Kong. Trung Quốc phẫn nộ. Họ buộc tội những người kí tên đang vi phạm điều lệ của Liên Hợp Quốc.
Lãnh đạo tiếp theo của hội đồng cũng sẽ đóng một vai trò to lớn trong bản đánh giá 5 năm làm việc của hội đồng bởi Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Điều này có thể dẫn đến cải cách theo mong muốn của Mỹ, như việc thiết lập tiêu chuẩntư cách thành viên.
Quan trọng hơn, chỉ định một Chủ tịch từ một đất nước tồi tệ trong vấn đề nhân quyền có thể gây ra thiệt hại lớn hơn cho hình ảnh vốn đã không mấy làm tốt đẹp của hội đồng tạii các nước phương Tây. Năm 2003, tiền thân của tổ chức, Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc, đã bầu Libya lên chức Chủ tịch. Điều này góp phần cho sự tan rã của nó ba năm sau đó. Nếu điều tương tự xảy ra, nó sẽ gây khó khăn cho ông Biden để cổ xúy đưa nước Mỹ trở lại Hội đồng.
Đây sẽ là một thắng lợi cho Trung Quốc, vốn xem tổ chức này như điểm đổ bộ trong chiến dịch tái định nghĩa những quy chuẩn toàn cầu. Họ đã sử dụng chiến dịch này để củng cố biện pháp làm suy yếu ngôn ngữ nhân quyền, đề cao sự phát triển được định hướng bởi nhà nước hơn là quyền lợi cá nhân, và tôn trọng “đối thoại” giữa các lãnh đạo hơn là bắt các quốc gia chịu trách nhiệm khi họ vi phạm nhân quyền. Họ cũng chống đối kịch liệt những nghị quyết nhằm vào một số nhà nước cụ thể, lập luận rằng các quốc gia không nên can thiệp vào chính sự của các quốc gia khác. Tiếng nói của Trung Quốc trong Hội đồng, cho dù với tư cách một người đứng xem hay là một người can dự, đều giúp họ cản trở thành phần chỉ trích đang gia tăng. Vào tháng 10, 39 thành viên Liên Hợp Quốc đã ký một bản kiến nghị lên án thảm họa ở Tân Cương, tăng từ con số 23 nước đã ký từ một năm trước. Con số ký tên ủng hộ Trung Quốc từ hơn 50 xuống còn 45.
Vào 2021, nhiệm kỳ Chủ tịch được định sẵn dành cho một thành viên của nhóm Châu Á – Thái Bình Dương của Liên Hợp Quốc, nhóm bao gồm Fiji và Trung Quốc (các khu vực lần lượt nắm quyền). Đại diện Fiji được mọi người nể trọng vì quan điểm của mình trong vấn đề nhân quyền. Cô không có đối thủ cạnh tranh nào khác. Nhưng vào tháng 11 Bahrain chính thức tham dự tranh cử cho chức vụ này. Sau đó, Syria đã phản đối việc tranh cử của Fiji. Các nhà ngoại giao nói rằng đây là nước đi được hậu thuẫn bởi Trung Quốc và đồng minh. Tiếp đó một đối thủ thứ ba, cũng được chấp thuận bởi Trung Quốc, xuất hiện: đó là Uzbekistan. Fiji và các láng giềng đảo Thái Bình Dương cảm thấy bị bắt nạt.
Tuy nhiên, các nước Châu Á – Thái Bình Dương đã không thể nhất trí đưa ra lựa chọn. Vì vậy toàn thể hội đồng có thể chọn Chủ tịch vào tháng 1. Điều này có thể đem lại lợi thế cho Fiji và, như sự kỳ vọng từ các đặc phái viên phương Tây, sẽ đem lại tiến bộ cho những nỗ lực cải thiện nhân quyền của Liên Hợp Quốc.
Người dịch (Lược dịch/Phỏng dịch): Kim Pham
Biên tập: Khoa Le
