(VietnamWeek.net – Bình luận đặc biệt)
Quyết định của Tổng thống Donald Trump xem xét miễn trừ lệnh trừng phạt dầu mỏ Nga cho Hungary đã tạo nên làn sóng phẫn nộ không chỉ ở Washington mà cả tại Brussels. Trong khi Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu đang cố duy trì mặt trận thống nhất nhằm cô lập Moscow, Trump lại mở đường cho Viktor Orban – một trong những đồng minh thân cận nhất của Vladimir Putin ở châu Âu – thoát khỏi vòng kiềm chế.
“Chúng tôi đang xem xét vấn đề này vì rất khó khăn cho ông ấy để có được dầu và khí đốt từ các khu vực khác,” Trump nói với các phóng viên tại Nhà Trắng, trong buổi tiếp Orban bằng thái độ thân mật khác thường.
Điều đáng nói là chính Trump trước đó từng bác bỏ yêu cầu tương tự từ Orban, viện dẫn rằng việc miễn trừ cho Hungary sẽ “phá vỡ cấu trúc trừng phạt đối với Nga”. Sự thay đổi đột ngột này phản ánh một xu hướng quen thuộc: mọi quyết định của Trump liên quan đến Nga đều có lợi cho Putin.
Từ việc gỡ bỏ cấm vận Belarus, trì hoãn viện trợ cho Ukraine, cho đến nay là miễn trừ cho Hungary, bức tranh tổng thể đang dần hiện rõ: một trục quyền lực mới được hình thành dựa trên các mối quan hệ cá nhân, lợi ích năng lượng và sự đồng cảm với mô hình độc tài.
Orban từ lâu đã bị Liên minh châu Âu chỉ trích vì phá hoại nền dân chủ, kiểm soát truyền thông và hệ thống tư pháp, trong khi vẫn dựa vào năng lượng giá rẻ từ Nga để duy trì quyền lực. Việc Trump sẵn sàng “hỗ trợ” Orban không chỉ là một quyết định kinh tế; đó là một tín hiệu chính trị, khẳng định rằng trong tầm nhìn của Trump, các nhà độc tài là đối tác đáng tin hơn các nền dân chủ.
Những mảnh ghép quanh bàn đàm phán Mỹ–Nga
Quyết định miễn trừ cho Hungary không thể tách rời khỏi bức tranh lớn hơn: một chiến lược tái cấu trúc lại trật tự quyền lực toàn cầu theo hướng thực dụng và cá nhân hóa.
Sau khi gỡ bỏ cấm vận với Belarus – quốc gia từng cung cấp hậu cần và lãnh thổ cho quân đội Nga – giờ đây Trump lại mở cửa cho Hungary, mắt xích then chốt trong chuỗi cung ứng năng lượng của Moscow sang châu Âu.
Cả Minsk, Budapest lẫn Moscow đều có chung đặc điểm: chính quyền tập trung quyền lực, phụ thuộc vào năng lượng, và bài trừ tự do báo chí. Khi Trump chọn cách “hợp tác linh hoạt” với các chế độ này, ông đang gửi đi một thông điệp rõ ràng: lợi ích thương mại và chính trị cá nhân có thể đặt lên trên nguyên tắc dân chủ và nhân quyền.
Điều đáng lo ngại hơn là Trump tự tước bỏ lợi thế đàm phán của Mỹ. Việc phủ nhận thông tin từ Wall Street Journalvề khả năng Mỹ cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa vào sâu trong lãnh thổ Nga – trong khi bài báo vẫn tồn tại công khai – cho thấy chính quyền Trump đang cố tình làm yếu đòn bẩy chiến lược trước khi bước vào bàn đàm phán với Putin.
Giữ lại ý định hỗ trợ vũ khí cho Ukraine có thể là một “quân bài mặc cả” giúp Mỹ buộc Nga ngồi vào bàn thương lượng. Thế nhưng Trump lại chọn cách công khai phủ nhận, khiến Washington mất thế chủ động và để Moscow nắm lợi thế tâm lý.
Trục thực dụng thay thế trật tự dân chủ
Từ châu Âu đến Nam Mỹ, chính quyền Trump đang dần tái định hình chính sách đối ngoại theo mô hình “mua bán ảnh hưởng”: 40 tỷ USD cho Argentina, miễn trừ năng lượng cho Hungary, và cắt ngân sách SNAP trong nước.
Những quyết định đó không chỉ phơi bày sự bất công trong ưu tiên chi tiêu, mà còn thể hiện một triết lý quyền lực mới – coi đồng minh là giao dịch, coi độc tài là đối tác.
Khi Hoa Kỳ mất đi ngôn ngữ đạo đức trong chính sách đối ngoại, vai trò lãnh đạo thế giới tự do cũng dần phai nhạt. Và nếu các giá trị dân chủ bị đem ra mặc cả trên bàn đàm phán, thì người thắng sau cùng không phải là nước Mỹ, mà là những kẻ biết khai thác điểm yếu của nó: Putin, Orban và những nhà độc tài khác.
Kết luận
Những gì đang diễn ra không chỉ là các quyết định rời rạc về năng lượng hay kinh tế. Đó là một sự chuyển trục chiến lược có chủ đích – từ nguyên tắc sang lợi ích, từ đồng minh dân chủ sang các nhà lãnh đạo chuyên quyền.
Bằng cách này, Trump có thể đang chuẩn bị cho một cuộc thương lượng “hòa bình kiểu mới”, nơi Ukraine mất vị thế, Putin được phục hồi, và thế giới quay lại thời kỳ của Realpolitik – nơi giá trị con người chỉ là phần phụ trong trò chơi quyền lực.
Chuyên mục “Bình luận quốc tế” của VietnamWeek.net