Tối cao pháp viện trong kỷ nguyên Trump: Khi công lý bị chính trị nuốt chửng

VietnamWeek

Phân tích về phản đối của Thẩm phán Elena Kagan và khủng hoảng tính chính danh của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ

Quyết định mới nhất của Tối cao Pháp viện — cho phép Texas tiến hành bầu cử với bản đồ phân chia khu vực bầu cử bị tòa cấp dưới xác định là vi phạm Hiến pháp — không chỉ là một phán quyết gây tranh cãi. Nó là một tín hiệu đỏ đối với nền dân chủ Mỹ, và phản ứng dữ dội của Thẩm phán Elena Kagan cho thấy mức độ nghiêm trọng của sự rạn nứt trong cơ quan tư pháp quyền lực nhất Hoa Kỳ.

Đằng sau quyết định kỹ thuật ấy là một cuộc chiến sống còn về bản chất của nền pháp quyền: liệu Tối cao Pháp viện còn là cơ quan bảo vệ Hiến pháp, hay đã trở thành một nhánh quyền lực bị chi phối bởi lợi ích đảng phái, vận hành như công cụ củng cố quyền lực cho Donald Trump?

I. Bản đồ bầu cử Texas: Từ tranh chấp pháp lý đến chiến lược giành quyền lực

Texas đã vẽ lại bản đồ bầu cử theo cách có lợi tối đa cho Đảng Cộng hòa, sử dụng kỹ thuật gerrymandering dựa trên chủng tộc — tách, nhồi, gom cử tri không phải da trắng vào các khu vực bị giảm sức ảnh hưởng.

Tòa Quận kết luận bản đồ này vi phạm Hiến pháp, dựa trên bằng chứng cụ thể, lời khai chuyên gia và phân tích thống kê.

Theo quy trình tư pháp thông thường:

• Khi tòa dưới đã đưa ra kết luận dựa trên sự thật

• Tòa trên chỉ can thiệp nếu có “clear error” (lỗi nghiêm trọng và rõ ràng)

Nhưng phe Alito–Thomas–Gorsuch–Kavanaugh–Barrett phớt lờ chuẩn mực đó hoàn toàn.

Không đưa ra lập luận pháp lý thuyết phục.

Không phản biện dữ liệu.

Chỉ đơn giản bật đèn xanh để Texas tiếp tục chạy bản đồ vi hiến trong cuộc bầu cử năm tới.

Đây chính là điều khiến Thẩm phán Kagan nổi giận.

II. Kagan: “Chúng ta là tòa cao hơn, nhưng không phải tòa tốt hơn”

Phản đối của Kagan là lời cáo buộc trực diện và hiếm thấy đối với một đa số thẩm phán trong cùng một cơ quan:

“Chúng ta là tòa cao hơn Tòa Quận, nhưng không phải là tòa tốt hơn khi đưa ra những quyết định dựa trên sự thật.”

Thông điệp ở đây rõ ràng:

Tối cao Pháp viện đang vượt quá giới hạn thẩm quyền của mình.

Thay vì đóng vai trò xem xét pháp lý, đa số bảo thủ đang:

• thay thế vai trò xét xử dựa trên chứng cứ của tòa dưới

• áp đặt kết quả mang tính chính trị

• bỏ qua tiêu chuẩn pháp lý cốt lõi mà chính họ từng viện dẫn

Kagan tiếp tục:

“Hôm nay, Tòa án tuyên bố Texas có thể tiến hành bầu cử với bản đồ mà Tòa Quận xác định vi phạm các nguyên tắc của chính chúng ta.”

Đây là điểm quan trọng:

Texas không được yêu cầu sửa chữa vi phạm, không phải chờ phiên xét xử tiếp theo — chỉ cần dùng bản đồ gây hại thêm cho hàng triệu cử tri.

III. Một chiến lược lớn hơn: Dân chủ thiểu số và sự bảo kê của Tối cao Pháp viện

Trong bối cảnh chính trị hiện tại, gerrymandering không chỉ là thủ thuật kỹ thuật. Nó là trụ cột chiến lược cho mô hình “dân chủ thiểu số” (minority rule).

Đảng Cộng hòa có thể:

• thua về số phiếu phổ thông

• nhưng vẫn thắng Quốc hội

• nhờ bản đồ vẽ lại theo ý mình

Tối cao Pháp viện đã nhiều lần:

• tránh can thiệp vào các vụ gerrymandering

• trao nhiều quyền hơn cho các bang theo hướng thu hẹp quyền bầu cử

• hạn chế Đạo luật Quyền Bầu cử (Voting Rights Act)

Những quyết định đó không ngẫu nhiên.

Chúng định hình một hệ thống mà:

• phe thiểu số có thể duy trì quyền lực

• bằng cách kiểm soát các khu vực bầu cử

• dưới sự bảo kê của cơ quan tư pháp tối cao

Đây là mô hình được giới học thuật gọi là “constitutional hardball”: dùng luật để bẻ cong luật.

IV. Khủng hoảng tính chính danh của Tối cao Pháp viện

Tín nhiệm của Tòa án Tối cao đang ở mức thấp nhất kể từ thập niên 1970.

Một số lý do:

1. Bổ nhiệm mang tính đảng phái cực đoan

Ba thẩm phán được bổ nhiệm trong bối cảnh mà:

• một ghế bị chặn một cách bất hợp pháp (Merrick Garland)

• một ghế được “nhồi” chỉ vài ngày trước bầu cử (Barrett)

2. Vụ Roe v. Wade và loạt phán quyết bảo thủ cực đoan

Tòa bị xem như công cụ của chương trình chính trị hữu khuynh.

3. Scandal liên quan đến Thomas và Alito

Quà tặng trị giá hàng trăm nghìn đô la từ các tỷ phú thân GOP chỉ khiến hình ảnh tòa càng xấu đi.

4. Các phán quyết phục vụ mô hình Trump 2.0

Tòa liên tục đưa ra các quyết định:

• hạn chế quyền bầu cử

• mở đường cho quyền lực hành pháp rộng hơn

• bảo vệ các bang GOP trong tranh chấp bầu cử

Trong bối cảnh đó, cảnh báo của Kagan có trọng lượng đặc biệt:

Tòa đang tự làm xói mòn tính chính danh của chính mình.

V. Ai bị ảnh hưởng? Hơn 6 triệu cử tri Texas

Khu vực bầu cử bị vẽ lại làm suy yếu:

• cử tri gốc Latino

• cử tri gốc Phi

• các khu vực đô thị vốn ủng hộ Dân chủ

Kagan nhấn mạnh:

“Quyết định hôm nay gây tổn hại cho hàng triệu người dân Texas.”

Nếu bản đồ này được dùng trong các cuộc bầu cử liên bang:

• GOP gần như chắc chắn giữ thêm ghế

• lá phiếu của các cộng đồng thiểu số bị giảm giá trị

• sự đại diện trong Quốc hội bị bóp méo nghiêm trọng

Hệ quả cuối cùng:

Quốc hội Mỹ ngày càng ít phản ánh ý chí đa số, nhưng lại giống sản phẩm của thao túng thể chế.

VI. Một tiền lệ nguy hiểm: Tối cao Pháp viện như công cụ chính trị

Phản đối của Kagan về bản chất là lời cảnh báo về xu hướng nguy hiểm:

Tối cao Pháp viện đang trở thành một “cơ quan chính trị tối thượng” hơn là cơ quan tư pháp tối thượng.

Nếu tòa:

• bỏ qua tiêu chuẩn pháp lý

• không tôn trọng tòa dưới

• thiên vị kết quả có lợi cho một đảng

thì toàn bộ mô hình tam quyền phân lập bị đe dọa.

Cơ quan duy nhất không chịu kiểm tra quyền lực từ hai nhánh còn lại — nhưng lại bị đảng phái chi phối — là mối đe dọa lớn nhất cho nền dân chủ.

VII. Kết luận: Một nền dân chủ không thể tồn tại nếu tiếng nói của cử tri bị thao túng ngay từ đường kẻ bản đồ

Bản đồ bầu cử Texas không chỉ là một tranh chấp pháp lý.

Nó là tiền tuyến mới của cuộc chiến giành quyền lực ở Mỹ.

Và quyết định của Tối cao Pháp viện không chỉ ảnh hưởng Texas, mà tạo chuẩn mực nguy hiểm cho các bang khác:

• hợp thức hóa gerrymandering dựa trên chủng tộc

• làm suy yếu quyền bầu cử

• tăng tốc xu hướng “dân chủ thiểu số”

• củng cố quyền lực lâu dài cho phe đang kiểm soát tòa

Trong bối cảnh đó, lời phản đối của Elena Kagan không chỉ là ý kiến cá nhân của một thẩm phán tự do.

Nó là lời cảnh báo về sự sụp đổ âm thầm của một nền dân chủ.

Nếu Tối cao Pháp viện tiếp tục trở thành công cụ phục vụ quyền lực chính trị, thì câu hỏi không còn là nó sẽ gây thiệt hại gì, mà là:

Mỹ sẽ còn bao nhiêu thời gian trước khi một nền dân chủ bị “bảo vệ” bằng luật pháp biến thành một nền dân chủ bị bóp nghẹt bởi chính luật pháp đó?