Tác giả: Zach Schonfeld – 05/12/2025 – 2:06 PM ET
Tối cao Pháp viện hôm thứ Sáu đã chấp nhận xem xét việc liệu các hạn chế quyền công dân theo nơi sinh (birthright citizenship) của Tổng thống Trump có hợp hiến hay không — đưa một cuộc đối đầu lớn nữa giữa tổng thống và ngành tư pháp lên bàn nghị sự của các thẩm phán.
Trump đã ký sắc lệnh này ngay trong ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng, chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh đối với những trẻ em chào đời trên đất Mỹ mà không có ít nhất một phụ huynh có tình trạng cư trú hợp pháp vĩnh viễn.
Gần một năm kể từ khi Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai, sắc lệnh vẫn chưa thể có hiệu lực. Nó đã châm ngòi cho khoảng một tá vụ kiện, và mọi tòa án xét xử đến nay đều kết luận sắc lệnh vi phạm Tu chính án thứ 14, vốn đảm bảo quyền công dân cho bất kỳ ai sinh ra trên đất Mỹ.
Trong một lệnh không ký tên hôm thứ Sáu, Tối cao Pháp viện thông báo sẽ xem xét một trong những vụ kiện này, do Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ (ACLU) và các nhóm khác hỗ trợ. Vụ kiện sẽ được xét xử trong nhiệm kỳ hiện tại của các thẩm phán, với phán quyết dự kiến được đưa ra vào mùa hè.
Chính quyền Trump đã yêu cầu Tối cao Pháp viện xem xét tính hợp hiến của sắc lệnh sau khi các thẩm phán liên bang chặn sắc lệnh trên phạm vi toàn quốc vào mùa hè.
Tổng Luật sư (Solicitor General) D. John Sauer viết trong kiến nghị của chính quyền:
“Các phán quyết của tòa dưới đã vô hiệu hóa một chính sách có tầm quan trọng hàng đầu đối với Tổng thống và chính quyền của ông theo cách làm suy yếu an ninh biên giới.”
“Những phán quyết đó đã trao — mà không có cơ sở pháp lý — đặc quyền công dân Mỹ cho hàng trăm nghìn người không đủ điều kiện.”
Sắc lệnh của Trump đảo ngược cách hiểu truyền thống về Điều khoản Công dân trong Tu chính án thứ 14, vốn nêu rõ:
“Tất cả những người sinh ra hoặc nhập tịch tại Hoa Kỳ và thuộc phạm vi quyền tài phán của Hoa Kỳ đều là công dân Hoa Kỳ và của bang nơi họ cư trú.”
Các tòa án liên bang trước đây chỉ công nhận một vài ngoại lệ:
-
người Mỹ bản địa (được Quốc hội trao quyền công dân sau đó),
-
con cái của các nhà ngoại giao nước ngoài.
Tối cao Pháp viện cũng sẽ xem xét liệu hạn chế của Trump có phù hợp với đạo luật liên bang do Quốc hội ban hành, vốn đã mã hóa cách hiểu truyền thống của Tu chính án thứ 14.
Lịch sử pháp lý của vụ việc
Nhiệm kỳ trước, Tối cao Pháp viện đã can thiệp sau khi nhiều thẩm phán liên bang ra lệnh chặn sắc lệnh trên toàn quốc, thay vì chỉ đối với những nguyên đơn cụ thể.
Ở giai đoạn đó, chính quyền Trump chỉ yêu cầu Tối cao Pháp viện xem xét việc áp dụng lệnh cấm trên toàn quốc, chứ không phải tính hợp hiến của sắc lệnh.
Kết quả:
-
Tòa bỏ phiếu 6–3, thu hẹp phạm vi của lệnh cấm toàn quốc.
-
Nhưng phán quyết không đụng vào bản chất hợp hiến của sắc lệnh.
Nó mang lại chiến thắng ngắn ngủi cho Trump, vì Tối cao Pháp viện vẫn để ngỏ khả năng ban hành lệnh cấm toàn quốc trong:
-
các vụ kiện tập thể (class action), hoặc
-
khi các bang cần tính thống nhất quốc gia để có “biện pháp khắc phục đầy đủ”.
Điều này dẫn đến một làn sóng kiện tụng mới.
Diễn biến mới: vụ kiện tại New Hampshire
Ngày 10/7, một thẩm phán liên bang tại New Hampshire đã:
-
tạm thời chứng nhận một nhóm (class) gồm tất cả trẻ em có thể bị ảnh hưởng bởi sắc lệnh,
-
và chặn thi hành sắc lệnh đối với họ.
Vụ việc do các luật sư của:
-
ACLU
-
NAACP Legal Defense & Educational Fund
-
Democracy Defenders Fund
-
Asian Law Caucus
đồng khởi kiện.
Trong khi chính quyền Trump yêu cầu Tối cao Pháp viện xem xét vụ kiện này, các nhóm dân quyền lại phản đối việc đưa vụ việc lên Tòa tối cao.
Cecillia Wang, Giám đốc pháp lý quốc gia của ACLU, tuyên bố:
“Không một tổng thống nào có thể thay đổi lời hứa căn bản của Tu chính án thứ 14 về quyền công dân.”
“Suốt hơn 150 năm, luật pháp và truyền thống quốc gia đều xác định rằng mọi người sinh ra trên đất Mỹ là công dân ngay từ khi chào đời. Các tòa án liên bang đã nhất trí rằng sắc lệnh của Trump đi ngược lại Hiến pháp, đi ngược lại phán quyết của Tối cao Pháp viện năm 1898 và đi ngược lại luật do Quốc hội ban hành. Chúng tôi mong sớm giải quyết dứt điểm vấn đề này trong nhiệm kỳ hiện tại của Tối cao Pháp viện.”
Nguồn THE HILL