VietnamWeek: phân tích chiến lược – chính trị – an ninh quốc tế
Trong cùng một thời điểm, thế giới chứng kiến một chuỗi sự kiện tưởng như rời rạc nhưng thực chất liên kết chặt chẽ với nhau: Mỹ triển khai lực lượng hải – không quân quy mô lớn xuống vùng Caribe để chống các ghe buôn ma túy; Nga và Trung Quốc phối hợp tuần tra không quân gần Nhật Bản; châu Âu oằn mình gánh chiến tranh Ukraine trong khi Kyiv bị gây sức ép phải “thực tế hơn”; Đông Nam Á xuất hiện xung đột vũ trang giữa Thái Lan và Campuchia.
Những mảnh ghép này hợp lại thành một bức tranh đáng lo ngại: trật tự an ninh toàn cầu đang bị kéo căng, còn vai trò lãnh đạo của Mỹ thì mờ nhạt và thiếu nhất quán.
Mỹ: sức mạnh lớn – ưu tiên nhỏ
Việc Mỹ đưa một lực lượng hải quân – không quân đáng kể xuống Caribe để “chống buôn ma túy bằng ghe nhỏ” về mặt tuyên truyền có thể tạo hình ảnh cứng rắn với cử tri trong nước. Nhưng về mặt chiến lược, đây là sự lãng phí nguồn lực ở cấp độ an ninh thấp, trong khi các thách thức mang tính quyết định đối với trật tự quốc tế lại đang bùng lên ở nơi khác.
Buôn ma túy là vấn đề nghiêm trọng, nhưng không phải là mối đe dọa sống còn đối với hệ thống an ninh toàn cầu. Trong khi đó, các hành động quân sự mang tính khiêu khích của Nga và Trung Quốc, hay cuộc chiến Ukraine, lại trực tiếp định hình cán cân quyền lực thế giới. Việc Mỹ ưu tiên sai lệch tạo ra cảm giác rằng Washington đang hành xử như một lực lượng cảnh sát khu vực, thay vì là trụ cột của trật tự toàn cầu dựa trên luật lệ.
Nga – Trung: khiêu khích có tính toán, không phải ngẫu nhiên
Cuộc tuần tra chung của máy bay Nga và Trung Quốc gần Nhật Bản không phải là động thái kỹ thuật hay thường lệ đơn thuần. Đây là một phép thử chiến lược: thử phản ứng của Nhật, thử cam kết của Mỹ, và thử khả năng phối hợp của liên minh phương Tây trong bối cảnh Washington bị phân tâm.
Thông điệp mà Moscow và Bắc Kinh gửi đi rất rõ: “Mỹ không thể hiện diện đủ mạnh ở mọi nơi cùng lúc.” Với Nhật Bản – một đồng minh then chốt của Mỹ ở châu Á – đây là lời cảnh báo trực diện. Nếu Ukraine bị bỏ rơi hoặc buộc phải nhượng bộ, thì cam kết của Mỹ với Đông Á liệu có còn đáng tin?
Châu Âu và Ukraine: gánh nặng vượt sức chịu đựng
Ba năm chiến tranh đã bào mòn nghiêm trọng nguồn lực của Ukraine và sự kiên nhẫn của châu Âu. Trong khi Nga vẫn duy trì nền kinh tế thời chiến, châu Âu phải đối mặt với lạm phát, khủng hoảng năng lượng và chia rẽ chính trị nội bộ. Sự hỗ trợ của Mỹ – yếu tố then chốt giúp Ukraine đứng vững – đang trở nên không chắc chắn.
Đáng lo ngại hơn, Washington không chỉ giảm cam kết mà còn gây sức ép ngược lên Kyiv, yêu cầu “điều chỉnh chiến lược”, “rút quân chiến thuật” hoặc “chuẩn bị đàm phán”. Khi nước bảo trợ lớn nhất bắt đầu nói ngôn ngữ của thỏa hiệp thay vì nguyên tắc, thông điệp gửi tới thế giới là cực kỳ nguy hiểm: kẻ xâm lược chỉ cần kéo dài chiến tranh đủ lâu để làm phương Tây mệt mỏi.
Điểm gãy đạo lý của phương Tây
Trật tự hậu Thế chiến II được xây dựng trên một nguyên tắc cốt lõi: không công nhận việc chiếm đất bằng vũ lực. Khi Mỹ gây sức ép buộc Ukraine – nạn nhân của xâm lược – phải nhượng bộ, trong khi Nga không chịu trả giá tương xứng, nguyên tắc đó bị bào mòn nghiêm trọng.
Đây không chỉ là vấn đề Ukraine. Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines – và nhiều nước nhỏ khác – đều đang quan sát rất kỹ. Nếu Ukraine bị bỏ rơi, câu hỏi đặt ra là: liệu Mỹ có sẵn sàng bảo vệ họ khi phải trả giá thực sự hay không?
Đông Nam Á: ổn định khu vực bắt đầu rạn nứt
Xung đột vũ trang giữa Thái Lan và Campuchia, dù chưa phải chiến tranh toàn diện, vẫn là dấu hiệu đáng báo động. Nó cho thấy ASEAN không còn là vùng đệm ổn định như trước, và các cơ chế giải quyết xung đột khu vực ngày càng yếu.
Trong bối cảnh đó, Trung Quốc hưởng lợi kép: vừa mở rộng ảnh hưởng, vừa khiến Mỹ phải phân tán sự chú ý. Đông Nam Á – từng được xem là khu vực “trung tính chiến lược” – đang dần trở thành một phần của bàn cờ cạnh tranh quyền lực lớn.
Mẫu số chung: thế giới đang “test” Mỹ
Từ Caribe, Đông Á, châu Âu đến Đông Nam Á, tất cả các điểm nóng đều xoay quanh một câu hỏi trung tâm: Mỹ còn sẵn sàng và còn đủ khả năng giữ vai trò lãnh đạo trật tự quốc tế hay không?
Câu trả lời hiện tại là mập mờ. Chính sách thiếu nhất quán, ưu tiên nội bộ và tâm lý né tránh chi phí chiến lược đang làm suy yếu uy tín của Washington. Trong khoảng trống đó, các cường quốc xét lại trật tự – Nga và Trung Quốc – ngày càng tự tin thử giới hạn.
Kết luận: nguy cơ không nằm ở chiến tranh tổng lực
Nguy cơ lớn nhất hiện nay không phải là một cuộc Thế chiến mới bùng nổ ngay lập tức, mà là sự xói mòn từ từ của trật tự dựa trên luật lệ. Khi không còn ranh giới đỏ rõ ràng, khi kẻ mạnh liên tục thử giới hạn mà không bị trừng phạt đủ mạnh, thế giới sẽ trượt dần vào trạng thái bất ổn thường trực.
Nếu Mỹ tiếp tục phân tâm và chùn bước, cái giá phải trả cuối cùng sẽ không chỉ là uy tín, mà là một thế giới nguy hiểm hơn, nơi luật pháp quốc tế trở thành thứ yếu, và sức mạnh thô bạo lên ngôi.